แหล่งเรียนรู้

แหล่งปลาโบราณภูน้ำจั้น


เยือนกาฬสินธุ์ ถิ่นปลาโบราณภูน้ำจั้น


เมื่อ พ.ศ.2541 ชาวบ้านในพื้นที่ตำบลเหล่าใหญ่และใกล้เคียงได้พบชิ้นส่วนวัตถุลักษณะเป็นเกล็ด บริเวณภูน้ำจั้นและพื้นที่ใกล้เคียงและเชื่อว่าเป็นเกล็ดงูขนาดใหญ่โดยเกล็ดเหล่านี้มีรูปร่างสี่เหลี่ยม ขนมเปียกปูน สีดำ แข็ง และเป็นเงาวาว และมีชาวบ้านบางส่วนเก็บเอาไปเป็นสมบัติส่วนตัว บางส่วนเชื่อว่าสามารถรักษาโรคได้โดยนำไปแช่น้ำและดื่ม แต่ต่อมาเกิดอาเพศมีเหตุร้ายเกิดกับผู้ที่นำเกล็ดไปเก็บไว้เป็นสมบัติส่วนตัว

ชาวบ้านที่เก็บเกล็ดไปไว้จึงพากันนำเกล็ดเหล่านั้นไปถวายไว้ที่วัดโพนพิมานและมีพระครูจินดารัตนาภรณ์(ศักดา ธัมมรโต) เป็นผู้รวบรวมไว้ที่วัด ซึ่งต่อมามีจำนวนมาก แต่ไม่ทราบแน่ชัดว่าเป็นเกล็ดอะไร จึงได้แจ้งหน่วยงานราชการให้เข้ามาตรวจสอบ กรมทรัพยากรธรณี ได้ส่งผู้เชี่ยวชาญเข้ามาตรวจสอบเบื้องต้น เมื่อวันที่ 5 เมษายน 2541 ผลการตรวจสอบพบว่าเกล็ดดังกล่าวเป็นชิ้นส่วนปลาโบราณจำพวกเลปิโดเทศ

ต่อมากรมทรัพยากรธรณีได้มอบหมายให้นายวราวุธ สุธีธร นำคณะสำรวจไทย-ฝรั่งเศส เข้าทำการสำรวจแหล่งปลาโบราณภูน้ำจั้นอย่างเป็นระบบและถูกต้องตามหลักวิชาการโดยพบซากปลาโบราณในชั้นหินโคลนสีเทาแกมเขียวและเพื่อเป็นการสร้างขวัญและกำลังใจให้กับทีมสำรวจจึงได้นิมนต์พระครูจินดารัตนาภรณ์ (ศักดา ธัมมรโต) ประกอบพิธีเบิกเปิดหลุม


ซากดึกดำบรรพ์เกิดขึ้นได้อย่างไร


1. เมื่อปลาตายไปและมีการสะสมตัวของซากปลาบริเวณพื้นตะกอนท้องน้ำที่กำลังแห้งขอดและสงบปราศจากพลังงานที่สามารถพัดพาไปที่อื่น

2. ตะกอนทับถมหนาขึ้นทำให้ไม่ถูกทำลายจากสัตว์แทะซาก ลดการผุพังจากจุลชีพและกระบวนการทางกายภาพอื่นๆ ทำให้ส่วนแข็งของซากปลาเกิดการเก็บรักษาไว้ได้ตามธรรมชาติ

3. ชั้นตะกอนหนาขึ้นและเกิดน้ำหนักกดทับแน่นขึ้นพร้อมกับเกิดมีสารละลายตามธรรมชาติแทรกมาตามช่องว่างของตะกอนและรูพรุนในซากปลาแล้ว การเชื่อมประสานของตะกอนและซากปลาจนแข็งตัวกลายเป็นซากดึกดำบรรพ์ปลาในชั้นหินตะกอน

4. เกิดการเคลื่อนที่ของเปลือกโลก ทำให้ชั้นหินที่เก็บซากดึกดำบรรพ์ปลายกตัวมายังบริเวณใกล้ผิวโลกและถูกกัดเซาะโดยลม น้ำ และปัจจัยอื่นๆ ตามธรรมชาติจนปรากฏให้เราเห็นได้ดังปัจจุบันธรณีวิทยา ภูน้ำจั้น

แหล่งปลาโบราณภูน้ำจั้นตั้งอยู่บนหมวดหินภูกระดึง กลุ่มหินโคราช ซึ่งหมวดหินภูกระดึงนี้ อยู่ส่วนล่างของกลุ่มหินโคราชจากการลำดับอายุทางธรณีกาลแล้ว สามารถจำแนกอายุอยู่ในช่วงยุค จูแรสซิกตอนปลายถึงยุคครีเทเชียสตอนต้น

ตะกอนของหมวดหินภูกระดึง สะสมอยู่ในสภาพแวดล้อมแบบภาคพื้นทวีปซึ่งตีความหมายจากหลักฐานหินตะกอนมวลเม็ดซิลิกาและข้อมูลด้านตะกอนวิทยาอื่นๆ และจากหลักฐานดังกล่าวทำให้ ทราบว่าปลาโบราณภูน้ำจั้นเป็นปลาที่อาศัยอยู่ในน้ำจืดและได้ตายไปกลายเป็นซากดึกดำบรรพ์


สถานที่ตั้ง อยู่ที่ บ้านดงเหนือ ตำบลเหล่าใหญ่ อำเภอกุฉินารายณ์ จังหวัดกาฬสินธุ์

การเดินทาง ใช้ถนน สายบ้านดงเหนือ-บ้านเหล่าใหญ่ ออกจากบ้านดงเหนือไปประมาณ 4 กิโลเมตร

มีป้ายบอกทางเข้าแหล่งปลาโบราณภูน้ำจั้น


ความสัมพันธ์ของชุมชนกับการส่งเสริมความยั่งยืนของแหล่งเรียนรู้

แหล่งปลาโบราณภูน้ำจั้นอยู่ในความดูแลของกรมทรัพยากรธรณีร่วมกับเทศบาลตำบลเหล่าใหญ่