วันทวี บุณยเกตุ : 3 พฤศจิกายน 

"... การศึกษาของชาติหาได้อยู่ที่มีโครงการที่ดีเท่านั้นไม่ แต่เราต้องมีครูด้วย คือต้องได้ครูที่มีความสามารถในอันที่จะสอนเด็กทั้งในด้านวิชาการ

และในทางอบรมจิตใจ ซึ่งประการหลังนี้ถือว่าสำคัญที่สุด ..."

คัดจากบันทึกเรื่องพระราชบัญญัติครู พุทธศักราช 2488 ของนายทวี บุณยเกตุ
ภาพเมื่อเยาว์วัยของนายทวี บุณยเกตุ (แถวนั่งคนที่ 2 สวมหมวก) ถ่ายภาพหมู่กับบิดามารดา (พระยารณชัยชาญยุทธ และคุณหญิงทับทิม)ที่มา :  มูลนิธิทวี บุณยเกตุ. (2562).  อัจฉริยะ นักการศึกษาไทย ฯพณฯ ทวีบุณยเกตุ "ทองหลังพระ". กรุงเทพฯ: มูลนิธิทวี บุณยเกตุ.

ประวัติส่วนตัวและการศึกษา

นายทวี บุณยเกตุ เกิดเมื่อวันที่ 10 พฤศจิกายน 2447 เกิดที่อำเภอกันตัง จังหวัดตรัง เป็นบุตรของพระยารณชัยชาญยุทธ (ถนอม บุณยเกตุ) และคุณหญิงทับทิม (สกุลเดิม ศรีเพ็ญ) ในช่วงเวลานี้บิดารับราชการ ในกระทรวงมหาดไทย มีหน้าที่บริหารการปกครองส่วนภูมิภาค เมื่อยังเยาว์นายทวี บุณยเกตุ ต้องติดตามบิดามารดาตามหัวเมืองที่บิดาท่านย้ายไปรับราชการ 

นายทวี บุณยเกตุ เริ่มเรียนหนังสือที่โรงเรียนเบญจมราชูทิศจันทบุรี เมื่อครั้งบิดาดำรงตำแหน่งเป็นผู้ว่าราชการจังหวัดจันทบุรี (เจ้าเมืองจันทบุรี) ซึ่งเรียนเบื้องต้นอยู่ที่นั่นประมาณ 5 ปี 

ต่อมาใน พ.ศ. 2457 พระยารณชัยชาญยุทธได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ เป็นสมุหเทศาภิบาล สำเร็จราชการมณฑลร้อยเอ็ด แต่ท่านมิได้ย้ายตามบิดาไป แต่ได้อาศัยไปอยู่กับลุงและป้าที่กรุงเทพมหานคร โดยในช่วง พ.ศ. 2457 - 2460 นายทวีได้เข้าเรียน ณ โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย หลังจากนั้นได้ย้ายไปเรียนที่โรงเรียนราชวิทยาลัยจนจบมัธยมปีที่ 7

หลังนายทวี บุณยเกตุ ออกจากโรงเรียนราชวิทยาลัยแล้วบิดาของท่านได้ส่งไปศึกษาวิชาต่อ ณ ประเทศอังกฤษ ตามรายงานของผู้ดูแลนักเรียนไทยปรากฏว่า นายทวี บุณยเกตุ ประสงค์จะเรียนวิชาวิศวกรรมเหมืองแร่ ในชั้นแรกระหว่าง พ.ศ. 2464 ถึง 2466 เรียนวิชาสามัญที่โรงเรียนอองการ แกรมมาร์ (Ongar Grammar School) ซึ่งเป็นโรงเรียนแบบ Public School ในมณฑลเอสเซ็ก (Essex) ซึ่งตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือใกล้กรุงลอนดอน ก่อนย้ายไปศึกษาที่วิทยาลัยคิงส์ในกรุงลอนดอน พระยาภรตราชาซึ่งเป็นผู้ดูแลนักเรียนรัฐบาลไทยประจําประเทศอังกฤษในเวลานั้นได้เขียนชมเชยนายทวี บุณยเกตุ ไว้เป็นรายงานประจําปี 2466 ว่า 


“... ที่วิทยาลัยคิงส์เขาเรียนได้ผลอย่างงดงามและข้าพเจ้าพอใจ เป็นพิเศษ ที่พบว่าเขามีความรู้ภาษาอังกฤษและฝรั่งเศส อย่างถูกต้องมาก พร้อมกับมีความถนัดทางภาษาอย่างเห็นได้ชัด ข้อสอบของภาษาทั้งสองนี้ในชั้นแมตริคิวเรชั่นแห่งมหาวิทยาลัยลอนดอนยากมาก และการที่เขาเข้าใจวิชาดังกล่าวจะเป็นสมบัติอันมีค่ายิ่งแก่เขาเมื่อเวลาสอบมาถึง นายทวี บุณยเกตุ เล่นกีฬาต่าง ๆ ของโรงเรียนอย่างเต็มที่ และได้แสดงว่าเด่นในกีฬาฟุตบอล โดยเฉพาะ เขาเล่นกีฬานี้อย่างฉลาดและหนัก และรู้สึกว่าจะต้องระมัดระวังให้ตรงไปตรงมาและใช้ทั้งสมองและเท้าให้เป็นประโยชน์แก่ฝ่ายเขา เขามีอุปนิสัยเป็นคนตรง และได้ทําตัวเองให้เป็นที่ น่ารักแก่บรรดาผู้ที่รู้จักเขา ...”


เดือนตุลาคม พ.ศ. 2467 ท่านย้ายไปศึกษาที่วิทยาลัยกวดวิชา เมืองแมนเซสเตอร์ (Manchester Tutorial College) เพื่อเรียนวิชาภาษา อังกฤษ ฟิสิกส์ และกลศาสตร์ให้ได้ผลดียิ่งขึ้น ต่อมา พ.ศ. 2469 นายทวี บุณยเกตุ ได้ย้ายไปศึกษาวิชาวิชาเกษตรกรรม ณ ประเทศฝรั่งเศส ระหว่าง  พ.ศ. 2469 ถึง 2471 เป็นนักศึกษา ณ วิทยาลัยเกษตร กรรมและการปลูกองุ่น ชั้นสูงแห่งเมืองอังแยร์ (Ecole Suprieure d Agriculture et de Viticulture d' Anger) และสอบได้ประกาศนียบัตรวิชาเกษตรกรรม เมื่อ พ.ศ. 2471 เมื่อสำเร็จการศึกษาแล้ว นายทวี บุณยเกตุ ได้เดินทางกลับเมืองไทย

ประวัติการทำงาน

งานราชการและการดำรงตำแหน่งต่าง ๆ

ภาพถ่ายร่วมกับคณะรัฐมตรี ฯพณฯ ทวี บุณยเกตุ (แถวหน้าซ้ายสุด)ที่มา :  มูลนิธิทวี บุณยเกตุ. (2562).  อัจฉริยะ นักการศึกษาไทย ฯพณฯ ทวีบุณยเกตุ "ทองหลังพระ". กรุงเทพฯ: มูลนิธิทวี บุณยเกตุ.

ราชการ และ การเมือง

บทความ

“งานของ ฯพณฯ ทวี บุณยเกตุ ในเรื่องการกำเนิดคุรุสภา” 

โดย นายเยื้อ วิชัยดิษฐ

บทความตีพิมพ์ในหนังสือ "คำบรรยายและบทความบางเรื่องของนายทวี บุณยเกตุ" 

คุรุสภาจัดพิมพ์เป็นบรรณาการในงานพระราชทานเพลิงศพนายทวี บุณยเกตุ (พ.ศ.2518)



ที่มา : ทวี บุณยเกตุ. (2515). คำบรรยายและบทความบางเรื่อง. ม.ป.ท.: คุรุสภา. สืบค้นเมื่อวันที่ 25 ตุลาคม 2566. เข้าถึงได้จาก https://digital.library.tu.ac.th/tu_dc/frontend/Info/item/dc:3975.

งานของ ฯพณฯ ทวี บุณยเหตุ ในเรื่องการกำเนิดคุรุสภา.pdf

ปูชนียจารย์ของวงการศึกษาไทย

นายทวี บุณยเกตุ ผู้ประสาธน์การคุรุสภา 

สภาครูและบุคลากรทางการศึกษาไทย

ที่มา : สำนักงานเลขาธิการคุรุสภา. (2550). สารานุกรมวิชาชีพครู เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสฉลองสิริราชสมบัติครบ 60 พรรษา. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ สกสคต. ลาดพร้าว.

หนังสือประวัติครู 16 มกราคม 2515

ประวัติท่านทวี บุณยเกตุ, หน้า 189-215 (คลิกอ่าน)

หนังสือจดหมายเหตุคุรุสภา เล่ม 1

มูลนิธิทวี บุณยเกตุ, หน้า 438-447 (คลิกอ่าน)

นิทรรศการ "วันทวี บุณยเกตุ"

ทวี บุณยเกตุ ผู้ให้กำเนิดคุรุสภา (คลิกอ่าน)

หอสมุดคุรุสภา PODCAST 

ชุด "หนังสือพ่อสอนลูก"