ข้าวฮางงอกอินทรีย์
ข้าวฮางงอกอินทรีย์
การจัดการความรู้ของศูนย์ส่งเสริมและผลิตพันธุ์ข้าวชุมชนตำบลสาวะถี อำเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น
ประวัติความเป็นมา
ในอดีตเกษตรกรในชุมชนมีการทำนาโดยใช้เมล็ดพันธุ์ที่เกษตรกรคัดพันธุ์เองหรือแลกเปลี่ยนระหว่างเกษตรกรด้วยกัน ทำให้ผลผลิต/ไร่ต่ำ คุณภาพข้าวต่ำ เมล็ดพันธุ์ดีจากหน่วยงานไม่เพียงพอต่อความต้องการ จึงได้รวมกลุ่มจัดตั้งเป็น ศูนย์ส่งเสริมและผลิตพันธุ์ข้าวชุมชนสาวะถี โดยการสนับสนุนของกรมส่งเสริมการเกษตร เพื่อสร้างความเข้มแข็งในด้านการประกอบอาชีพของชุมชน โดยจัดตั้งครั้งแรกเมื่อปี 2543 เป็น 1 ใน 5 กลุ่มในจังหวัดขอนแก่นที่ตั้งเป็นศูนย์ข้าวชุมชน
วัตถุประสงค์ของการจัดตั้งศูนย์
1) เพื่อส่งเสริมให้ชาวนามีการผลิตและกระจายเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดีไว้ใช้อย่างเพียงพอและต่อเนื่อง
2) เพื่อเป็นศูนย์กลางในการพัฒนาชาวนา
3) เพื่อให้มีกองทุนหมุนเวียนในการผลิต
กิจกรรมการเกษตรทั้งหมดของศูนย์
1) เป็นศูนย์เรียนรู้การจัดการดินเพื่อปลูกข้าวอินทรีย์
2) เป็นศูนย์ส่งเสริมการผลิตข้าวชุมชน
3) เป็นศูนย์เรียนรู้การผลิตแปรรูปข้าวครบวงจร
4) เปิดเป็นโรงเรียนชาวนา เพื่อสอนการปลูกข้าวอินทรีย์ให้แก่เกษตรกรที่สนใจ
5) ปลูกหมามุ่ยอินเดียเพื่อจำหน่าย
การอบรมและพัฒนาบุคลากร
โดยการพาสมาชิกในกลุ่มไปศึกษาดูงานนอกสถานที่ หรือสมาชิกในกลุ่มไปพบ
เจอมาด้วยตนเอง ก็สามารถนำความรู้ต่างๆที่ได้รับมาอภิปรายร่วมกัน เพื่อหาแนวทางในการพัฒนากลุ่ม โดยแกนนำหลักของกลุ่มคือประธานกลุ่ม
· การสนับสนุนด้านวิชาการจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง
- กรมพัฒนาที่ดิน
- เทศบาลตำบลสาวะถี
- มหาวิทยาลัยขอนแก่น
- กระทรวงพลังงาน
- ศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวขอนแก่น
- สำนักงานเกษตรจังหวัด/ตำบล
- ก.ศ.น.
- ศูนย์ถ่ายทอดเทคโนโลยีการเกษตรประจำตำบลสาวะถี
- ห้างหุ้นส่วนท่านเจ้าคุณจำกัด
กระบวนการผลิตข้าวฮางงอก
· ขั้นตอนการผลิต
1. นำข้าวเปลือกไปแช่น้ำ โดยนำข้าวเปลือกเทใส่ถัง แล้วเติมน้ำให้เต็มเพื่อแช่ ระยะเวลา 2 คืน หากพบว่าข้าวเริ่มมีกลิ่นให้ทำการเปลี่ยนน้ำทันที เพราะถ้าหากไม่มีการเปลี่ยนน้ำกลิ่นอับของข้าวจะติดไปกับข้าวทำให้ข้าวมีกลิ่นที่ไม่พึงประสงค์
2. นำข้าวที่แช่ไว้ขึ้นจากน้ำโดยนำใส่ถุงที่ใส่ข้าวมาไว้ดังเดิม ระยะเวลา 1 คืน เพื่อให้จมูกข้าวงอก
3. นำข้าวไปนึ่งประมาณ 20 นาที ใช้ไฟแรงในการนึ่ง โดยการนึ่งจะนึ่งในหม้อนึ่งซึ่งจะใช้เตาสำหรับนึ่งโดยเฉพาะ โดยเตานึ่งนี้ได้รับการสนับสนุนจากกระทรวงพลังงาน
4. นำไปตากโดยนำเข้าโรงอบพลังงานแสงอาทิตย์ ระยะเวลา 2 วัน โรงอบจะช่วยไล่ความชื้น ทำให้ข้าวฮางงอกที่นำไปตากนั้นแห้ง
5. นำข้าวเปลือกที่อบแห้งแล้วไปกะเทาะเปลือก โดยการนำเข้าเครื่องสีข้าวกล้อง โดยจะทำการสีทั้งหมดจำนวน 4 ครั้ง เพื่อให้ข้าวที่ได้นั้นมีเมล็ดที่สวย น่ารับประทาน
6. นำข้าวที่สีได้มาทำความสะอาดโดยใช้กระด้งในการฝัดเอาเศษฝุ่น เศษดิน และเศษวัชพืชออก โดยการใช้มือในการเก็บแยกออก เพื่อให้ได้ข้าวฮางงอกที่สะอาดพร้อมบรรจุลงถุง
ขั้นตอนการบรรจุภัณฑ์
1. นำข้าวที่คัดแยกเอาเศษวัชพืช เศษเปลือกข้าว และเศษเมล็ดพืช ออกหมดแล้วมากรอกใส่ถุงสำหรับใช้กับเครื่องซีลสูญญากาศ โดยการกรอบใส่ถุงนั้นจะมี 2 ขนาด คือ ขนาด 500 กรัม และ 1,000 กรัม
2. นำข้าวที่บรรจุลงในถุงมาใส่ในบล็อกไม้ที่ใช้ในการซีลด้วยเครื่องสุญญากาศ โดยบล็อกไม้จะมี 2 ขนาด คือ ขนาด 500 กรัม และ 1,000 กรัม หากพบว่าข้าวไม่เต็มถึงปากบล็อกไม้ให้เต็ม การใส่ข้าวใส่จนกระทั่งเต็ม เพื่อเป็นการรักษาปริมาณของข้าวฮางงอกให้มีมาตรฐานเท่ากันทุกถุง และการซีลจะมีคุณภาพ เมื่อใส่ข้าวจนเต็มแล้ว นำฝาที่ทำขึ้นโดยเฉพาะมาปิด โดยการสอดปากถุงเข้าไปในรูที่ทำขึ้น
แหล่งอ้างอิง
ศูนย์ส่งเสริมและผลิตพันธุ์ข้าวชุมชนตำบลสาวะถี . ม.ป.ป. ข้อมูลพื้นฐานศูนย์ส่งเสริมและผลิตพันธุ์ข้าวชุมชนตำบลสาวะถี. (ออนไลน์). http://mueang.khonkaen.doae.go.th. 20 เมษายน 2559.