Bệnh ấu trùng giun đũa chó mèo

Bệnh ấu trùng giun đũa chó/mèo là gì?

Bệnh ấu trùng giun đũa chó/mèo, tên tiếng anh là Toxocariasis, là bệnh ký sinh trùng lây truyền từ động vật sang người do loài giun đũa chó (Toxocara canis) hoặc giun đũa mèo (Toxocara cati) gây nên. Bệnh có thể gặp ở bất kỳ lứa tuổi, giới tính nào và biểu hiện lâm sàng từ thể ấu trùng di chuyển trong da đến thể nặng ở các cơ quan như phổi, mắt, gan và hệ thần kinh của người.

Nguồn bệnh

Nguồn bệnh hay ổ chứa chính là chó, mèo nhiễm giun Toxocara spp., đặc biệt chó con là ổ chứa nguy cơ cao nhất cho người. Ngoài ra, một số động vật khác (gà, vịt, trâu, bò, cừu, thỏ) có thể mang nguồn bệnh với tỷ lệ thấp hơn.

Bệnh lây truyền bằng cách nào?

• Người ăn phải thực phẩm, nước uống bị nhiễm trứng giun đũa chó/mèo.

• Người ăn phủ tạng hay thịt sống/chưa chế biến chín của một số vật chủ chứa mầm bệnh như gà, vịt, trâu, bò, cừu, thỏ.

• Bệnh không lây truyền trực tiếp từ người sang người.

Ai có thể mắc bệnh này?

Tất cả mọi người, cả hai giới đều có thể bị nhiễm và dễ bị tái nhiễm khi sống trong môi trường có bệnh lưu hành.

Triệu chứng bệnh là gì?

Tùy thuộc vào thể bệnh, người nhiễm ấu trùng giun đũa chó/mèo có thể có các triệu chứng khác nhau như:

Thể thông thường: các triệu chứng không quá rầm rộ, có thể gặp như: 

• Ngứa, nổi mẩn;

• Đau đầu;

• Đau bụng;

• Ho;

• Rối loạn giấc ngủ;

• Thay đổi hành vi.

Thể ấu trùng di chuyển ở mắt: Thể mắt ít gặp, thường bị ở một bên mắt. Triệu chứng bao gồm:

• Giảm thị lực;

• U hạt: u hạt cực sau, u hạt ngoại vi;

• Viêm nội nhãn;

• Tổn thương võng mạc, viêm kết giác mạc, viêm màng bồ đào

• Mất thị lực hoàn toàn.

Thể ấu trùng di chuyển nội tạng

Ấu trùng có thể di chuyển đến nhiều cơ quan khác nhau như tim, phổi và gan. Thể nội tạng gặp nhiều ở trẻ em dưới 7 tuổi. Các triệu chứng lâm sàng khá đa dạng phụ thuộc vào số lượng và vị trí cơ quan bị ký sinh, thường gặp là:

• Đau bụng mãn tính, gan to, tiêu chảy, nôn;

• Hen phế quản: Khò khè, ho khan, khó thở;

• Tức ngực;

• Sốt, đau đầu, mệt mỏi, sút cân;

• Mẩn ngứa, nổi ban.

Thể ấu trùng di chuyển đến hệ thần kinh

Đây là thể bệnh nguy hiểm so với các thể khác. Các triệu chứng không đặc hiệu, mức độ biểu hiện phụ thuộc vào vị trí tổn thương ở hệ thần kinh như:

• Sốt;

• Đau đầu;

• Co giật.

Điều trị bệnh như thế nào?

Điều trị thuốc đặc hiệu phối hợp với các điều trị triệu chứng.

Các thuốc dùng để điều trị đặc hiệu bao gồm albendazol, thiabendazol hoặc ivermectin.

Tùy theo triệu chứng lâm sàng, bác sĩ có thể kê thêm các thuốc giúp làm giảm triệu chứng như: 

• Ngứa, mày đay: sử dụng các thuốc kháng histamine cho đến khi hết triệu chứng;

• Sốt: thuốc hạ sốt và hạ sốt cơ học;

• Thuốc hỗ trợ: men vi sinh, vitamin tổng hợp, bổ gan, viên sắt tùy theo triệu chứng.

Trương trường hợp bệnh ấu trùng di chuyển ở da, mô mềm, ở mắt có thể có chỉ định ngoại khoa.

Theo dõi sau điều trị

Tổ chức điều trị cho bệnh nhân tối đa 3 đợt, mỗi đợt cách nhau 1 tháng. Sau mỗi đợt cần đánh giá lại các chỉ số: triệu chứng lâm sàng, ELISA, công thức máu, chức năng gan thận, nếu cải thiện rõ có thể dừng điều trị. Nếu không thì tiếp tục các đợt 2, 3 với liều lượng tương tự đợt 1. Sau ba đợt điều trị nếu các triệu chứng vẫn không đỡ cần xem lại chẩn đoán, làm thêm hoặc làm lại các xét nghiệm để có hướng chẩn đoán và điều trị khác phù hợp hơn.

Làm thế nào để phòng bệnh giun đũa chó/mèo?

• Tẩy giun định kỳ cho chó, mèo. Với chó, mèo con, cần tẩy giun liều đầu tiên ngay khi chúng mới sinh ra 2-3 tuần tuổi (vì chó, mèo con có thể nhiễm giun từ mẹ trước hoặc sau sinh, hoặc qua đường sữa và chó con thường đào thải trứng nhiều trong môi trường), tẩy 3 lần cách nhau mỗi 2 tuần và sau đó nhắc lại 6 tháng một lần. Dùng thuốc chống giun dự phòng định kỳ, kể cả chó con và chó cái mang thai để hạn chế lan truyền bệnh;

• Vệ sinh phòng bệnh: Vệ sinh môi trường đặc biệt là khu vực có phân chó, phân mèo, khu vực trong nhà và khu vực vui chơi của trẻ em;

• Thu dọn, loại bỏ ngay các phân các thú cưng để ngăn ngừa trứng từ các con vật nhiễm.

• Rửa sạch tay sau khi sờ hay chơi với các thú cưng và vật nuôi trong nhà, hoặc sau khi phơi nhiễm với các nơi nguy cơ nhiễm.

• Xây dựng nếp sống vệ sinh cá nhân tốt: rửa tay thường xuyên bằng xà phòng trước khi ăn, đảm bảo ăn chín, uống chín. Cọ, rửa sạch nơi vui chơi của trẻ em.

• Tuyên truyền giáo dục, nâng cao ý thức vệ sinh cá nhân và cộng đồng, bảo vệ môi trường không bị nhiễm phân chó, mèo.

Tài liệu tham khảo

HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN, ĐIỀU TRỊ VÀ PHÒNG BỆNH ẤU TRÙNG GIUN ĐŨA CHÓ/MÈO (Ban hành theo quyết định số: 1385/QĐ-BYT ngày 30 tháng 05 năm 2022 của Bộ trưởng Bộ Y tế)