Bệnh zona: nguyên nhân, triệu chứng và điều trị


Bệnh zona là gì?

Bệnh zona hay herpes zoster, tên tiếng anh là shingles, là bệnh nhiễm trùng da với biểu hiện là các ban đỏ, mụn nước, bọng nước tập trung thành đám, thành chùm dọc theo đường phân bố của thần kinh ngoại biên. Bệnh do sự tái hoạt của virus Varicella zoster tiềm ẩn ở rễ thần kinh cảm giác cạnh cột sống.

Bệnh hay gặp ở người già, người suy giảm miễn dịch, đặc biệt ở người nhiễm HIV/AIDS.


Nguyên nhân gây bệnh zona là gì?

Bệnh gây ra bởi virus Varicella zoster, thuộc họ virus herpes, cũng chính là virus gây bệnh thủy đậu.

Ở người mắc bệnh thủy đậu, sau khi khỏi, một số ít virus tồn tại trong các hạch thần kinh cảm giác cạnh cột sống dưới dạng tiềm tàng, im lặng. Khi gặp điều kiện thuận lợi (các yếu tố khởi động) như suy giảm miễn dịch (suy giảm về thần kinh và thể lực, người già yếu, dùng thuốc ức chế miễn dịch, các bệnh về máu, đái tháo đường), bệnh tạo keo (đặc biệt là bệnh lupus ban đỏ), stress, điều trị tia xạ, ung thư, HIV/AIDS..., virus sẽ tái hoạt, nhân lên và lan truyền gây viêm lan toả và hoại tử thần kinh. Đồng thời virus lan truyền ngược chiều đến da, niêm mạc và gây tổn thương.


Dấu hiệu và triệu chứng bệnh là gì?

Bệnh khởi đầu với các cảm giác mất thường trên một vùng da như bỏng, nóng rát, châm chích, tê, đau, nhất là về đêm, hiếm gặp hơn là dị cảm ở một vùng hoặc nhiều dây thần kinh chi phối 1-5 ngày. Kèm theo có thể nhức đầu, sợ ánh sáng và khó chịu. Thời kỳ này là thời kỳ virus lan truyền dọc dây thần kinh.

Khoảng nửa ngày đến một ngày sau, da xuất hiện các mảng đỏ, hơi nề nhẹ, đường kính khoảng vài cm, gờ cao hơn mặt da, sắp xếp dọc theo đường phân bố thần kinh và dần dần nối nhau thành dải, thành vệt. Các mảng mụn nước thường xuất hiện chỉ ở một bên cơ thể.

Trong giai đoạn toàn phát, khoảng vài ngày sau, trên những mảng đỏ da xuất hiện mụn nước, bọng nước tập trung thành đám giống như chùm nho, lúc đầu mụn nước căng, dịch trong, sau đục, hóa mủ, dần dần vỡ đóng vảy tiết. 

Bệnh zona có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng. Biến chứng phổ biến nhất là đau dây thần kinh kéo dài được gọi là đau dây thần kinh sau zona.


Bệnh zona kéo dài bao lâu?

Các mụn nước zona thường đóng vảy trong vòng 7-10 ngày và biến mất hoàn toàn trong 2-4 tuần. Ở những người khỏe mạnh, các mụn nước sẽ không để lại sẹo, và các triệu chứng đau ngứa thường sẽ biến mất sau khoảng vài tuần hoặc vài tháng. Tuy nhiên với những người bị suy giảm miễn dịch, có thể mất nhiều thời gian hơn để các mụn nước hết hoàn toàn. Người cao tuổi tổn thương nhiều, diện rộng; mụn nước, bọng nước có thể xuất huyết, hoại tử da, nhiễm khuẩn, sẹo xấu và kéo dài. Ở trẻ em tổn thương ít và tiến triển nhanh hơn.


Ai có nguy cơ mắc bệnh zona?

Bất kỳ ai đã từng mắc bệnh thủy đậu đều có nguy cơ mắc bệnh zona, nguy cơ tăng lên khi tuổi càng cao. Người trên 60 tuổi có nguy cơ mắc bệnh zona cao hơn gấp 10 lần so với người trẻ. Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh bao gồm:


Bệnh zona có lây không?

Người bệnh zona không thể lây bệnh trực tiếp cho người khác. Khi tiếp xúc trực tiếp với mụn nước trên cơ thể người bệnh zona, người tiếp xúc có khả năng bị nhiễm virus varicella zoster (nguyên nhân gây bệnh). Khi bị nhiễm virus mà trước đây chưa từng bị thủy đậu hoặc chưa chích vaccine thủy đậu thì người nhiễm có nguy cơ phát bệnh thủy đậu. Sau khi lành bệnh thủy đậu thì có thể bị zona. 


Điều trị bệnh zona như thế nào?

Các thuốc kháng virus có thể kìm hãm cơn bệnh. Điều trị kịp thời có thể giúp bệnh zona ngắn hơn và nhẹ hơn. Các bác sĩ có thể kê toa cho bạn các thuốc kháng virus ngay khi có dấu hiệu đầu tiên của phát ban zona. Các lựa chọn bao gồm: acyclovir, famciclovir, valacyclovir.

Thuốc giảm đau, thuốc bôi chống ngứa hoặc corticosteroid cũng có thể được kê thêm nhằm mục đích giảm đau, ngứa hoặc viêm do phát ban zona.


Vaccine phòng bệnh zona

CDC khuyến cáo tiêm 2 liều vaccine phòng bệnh zona tái tổ hợp (Shingrix) để ngăn ngừa bệnh zona và các biến chứng liên quan ở người lớn từ 50 tuổi trở lên hoặc cho người lớn từ 19 tuổi trở lên có hệ thống miễn dịch suy yếu do bệnh tật hoặc do liệu pháp điều trị. Zostavax cũng là một loại vaccine dùng để phòng bệnh zona ở những người trên 50 tuổi.


Tài liệu tham khảo