historia SZTUKI

Search this site

Embedded Files

historia SZTUKI

KALENDARZ ADWENTOWY

Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych

w Katowicach

opracowanie

Klaudia Czyżewska-Knap

W oczekiwaniu na święta Bożego Narodzenia zapraszam całą społeczność szkolną do odkrywania ikonografii 1 Narodzenia Pańskiego, a także tematów i postaci świętych związanych z tym wyjątkowym czasem w kulturze chrześcijańskiej. Od 1 do 24 grudnia, codziennie ok. 19:00, będę odkrywać jedno okienko w kalendarzu adwentowym, prezentując Wam dzieła, które są przykładami przemian w sztukach plastycznych i twórców, którzy dokonywali tych zmian. Niech ten kalendarz, stanie się zachętą do pogłębiania wiedzy i odkrywania pasjonujących kart historii sztuki.

Narodzenie Pańskie od wieków inspirowało artystów, którzy poprzez dzieła sztuki przekazywali prawdy wiary. Opis przyjścia na świat Dzieciątka Jezus odnajdujemy w Ewangelii według świętego Łukasza (Łk 2, 1-20). Także apostoł Mateusz (Mt 1, 18-25) wspomina o narodzeniu Zbawiciela. Jednak najbardziej inspirująca dla świata sztuki była Protoewangelia Jakuba, apokryficzne 2 teksty, które opisują narodziny i młodość Marii, zwiastowanie i narodzenie Jezusa. Zapraszam na podróż w czasie i zapoznanie się z wybranymi dziełami sztuki, które opowiadają tajemnicę Wcielenia. 3

1 Ikonografia - dziedzina badań historii sztuki, której zadaniem jest opis i interpretacja elementów treściowych i symbolicznych w dziełach sztuki.

2 Apokryfy - to teksty, które uważane są za nienatchnione i co za tym idzie niewchodzące w skład Kanonu Biblii.

3 Wcielenie (łac. incarnatio) - chrześcijańska prawda wiary głosząca, iż Druga Osoba Trójcy Świętej, Jezus Chrystus, przyjął ludzkie ciało oraz ludzką naturę. Pojęcie to pochodzi z Ewangelii Jana 1,14: et Verbum caro factum est („a Słowo stało się ciałem”).

24 grudnia 2024 r.

"W" jak wieczór wigilijny

Jest taki wieczór „w miłości poczęty”, gdzie łączy nas wszystkich, wierzących i niewierzących pewna wyjątkowa celebracja i silne pragnienie, aby w tą „Noc Betlejemską, w Noc Szczęśliwego Rozwiązania, (…) wszystko się nam rozplatało, węzły, konflikty, powikłania (…), wszystkie trudne sprawy porozkręcały jak supełki, własne ambicje i urazy zaczęły śmieszyć jak kukiełki”. [1] W ten wieczór wszyscy czujemy podobnie, dlatego dzisiejszy obraz, w ostatnim okienku adwentowego kalendarza historii sztuki, musiał być inny. Długo myślałam, co w tym dniu Wam pokazać. Chciałam, aby to dzieło, niezależnie od poziomu wiedzy z historii sztuki czy upodobań artystycznych, swoim przesłaniem połączyło nas wszystkich. Proszę przeczytajcie do końca ten wpis, a dopiero później zapoznajcie się z obrazem (rozpakujecie mój prezent klikając w okienko kalendarza nr 24). Ten niewielki obraz ( 23,5 x 33, 5 cm), namalowany farbami olejnymi na tekturze, jest wzruszającą ilustracją wieczoru wigilijnego. W latach 30-tych XX wieku posłużył nawet jako pocztówka świąteczna. Niewykluczone, że został stworzony właśnie w tym celu. Nie znajdziecie tego dzieła na kartach podręczników historii sztuki, nawet autorkę tego dzieła próżno w nich szukać (chociaż ostatnio malarstwo wielu kobiet w historii sztuki jest odkrywane na nowo). I oto mi chodziło, aby to maleńkie dzieło sztuki malarskiej zawitało do Was jak kartka świąteczna z życzeniami. Świętując urodziny Jezusa, miejcie w oczach ten obraz i pamiętajcie, że miliony ludzi w Polsce celebruje tak samo, wczoraj i dzisiaj. Wszyscy pragniemy, by ten jeden dzień w roku był wyjątkowy i niech będzie, ale nie przejmujcie się, jak coś pójdzie nie tak, jak np. wylejecie misę wazy z barszczem na pięknie ustrojony stół. To niewiele znaczy, niech i tak wypełni Was radość z bycia razem: „Przy wigilijnym stole, łamiąc opłatek święty, pomnijcie, że dzień ten radosny w miłości jest poczęty”. [2]

W tym szczególnym dniu, dzielę się z Wami jak opłatkiem moimi słowami, napisanymi wiele lat temu. Zamiast tradycyjnych życzeń dedykuję Wam wiersz – takie swoiste dopełnienie dzisiejszego obrazu. Celebrujcie ten wieczór z radością i miłością:

Celebracja ( grudzień 2005 r.)

Ja

(wczoraj)

ubrana w świąteczny nastrój

jak choinka lśniąca

niecodziennym blaskiem

z życzeniami na ustach

stoję przy wigilijnym stole

wzruszona jak zwykle

tą magiczną chwilą

której nie chcę zepsuć:

wylanym barszczem

na śniegu obrusie

krytyczną uwagą

która zawsze boli

rozczarowaniem

niechcianych prezentów

moje

kilkadziesiąt (minionych) chwil

nadszarpniętych pragnieniem:

najbardziej i najlepiej

pozostawiam samotne

Dzisiaj

odjadę świątecznym expressem

celebrując wspólną niedoskonałość

moją twoją

N a s z ą

Słowo końcowe

Dzisiaj zamykam kalendarz, który jest już miłym wspomnieniem. Czytającym kalendarz bardzo dziękuję [3] za wspólne „adwentowanie” z historią sztuki w tle. Świadomość, że ktoś tutaj zaglądał, była dla mnie motywująca. Niech pragnienie poznawania historii sztuki pozostanie z Wami. Jeśli chcecie dowiedzieć się czegoś więcej o autorce dzisiejszego obrazu to polecam artykuł: Bronisława Rychter-Janowska. Malarka ginących dworków.

A teraz otwórzcie okienko kalendarza nr 24!

[1] Ks. Jan Twardowski – Wiersz staroświecki, fragment

[2] Jan Kasprowicz - Przy wigilijnym stole, fragment

[3] Serdeczne podziękowanie Katarzynie Prędocie za opiekę edytorską, za poprawione wszystkie literówki, przecinki i wszelkie polonistyczne wskazówki.

BRONISŁAWA RYCHTER - JANOWSKA

(1868 – 1953) - WIECZERZA WIGILIJNA

23 grudnia 2024 r.

Jan Marcin Szancer - król polskiej ilustracji

Święta Bożego Narodzenia to jedno z najpiękniejszych, najsilniejszych wspomnień, jakie mam z czasów dzieciństwa. A dzieciństwo to dla mnie książki i świat ilustracji. W połowie XX wieku grafika użytkowa w Polsce zyskała niezwykły rozgłos, za sprawą doskonałych artystów. W tym czasie pojawia się określenie Polska Szkoła Ilustracji – określenie używane wobec grupy polskich ilustratorów, którzy zdobyli międzynarodowy rozgłos. Jednym z nich był Jan Marcin Szancer nazywany „królem polskiej ilustracji”. Był wielką indywidualnością wśród ilustratorów. Jego rysunki przeszły do kanonu literatury dziecięcej. Szancerowi zawdzięczamy też setki projektów pięknych kartek świątecznych. Około 1958 roku artysta zaprojektował kartki świąteczne, na których zamiast standardowego napisu „Wesołych świąt” pojawiły się cytaty z pastorałek. Cztery lata temu w Muzeum Zagłębia w Będzinie odbyła się wystawa pt. „Życzenia świąteczne w kartach pocztowych składane”, to wydarzenie zainspirowało mnie do stworzenia dzisiejszego wpisu, o czasach sprzed ery poczty elektronicznej i wiadomości tekstowych wysyłanych za pośrednictwem smartfona. Jaka szkoda, że wysyłanie kartek pocztowych, tak wyjątkowych, projektowanych przez znanych artystów, odeszło już do historii.

Dzisiaj mam dla Was kilkanaście świątecznych pocztówek, które były wspaniałą formą składania sobie życzeń na odległość. Zwróćcie uwagę na charakterystyczny styl artysty. „Prace Szancera charakteryzuje bogactwo szczegółów. Jego znak rozpoznawczy to wielki rozmach, złożona, ale jednocześnie nieprzeładowana, swobodna kompozycja. Raz tworzył monochromatyczne ilustracje w stonowanej kolorystyce, brązach i zieleniach, innym razem zaskakiwał feerią barw. Często posługiwał się ptasią lub żabią perspektywą, co świadczy o opanowanym do perfekcji warsztacie. Malował charakterystyczne smukłe ludzkie postacie o wyrazistych twarzach i ekspresyjnym spojrzeniu oraz antropomorficzne zwierzęta i przedmioty.” [1]

„Na jednej z przedstawionych kart anioł z nieba obwieszcza: „Chrystus się wam narodził!” Postać anioła nie jest zabawnym aniołkiem, jakie można było spotkać na ówczesnych kartkach świątecznych, a istotą wywodzącą się wprost z tradycji sztuki średniowiecznej. Artysta wychował pokolenia wybitnych twórców, którzy wynieśli projektowanie kartek pocztowych na bardzo wysoki, niepowtarzalny później poziom.” [2]

Jutro, w godzinach porannych, pojawi się ostatni wpis w naszym kalendarzu adwentowym.

[1] https://niezlasztuka.net/o-sztuce/jan-marcin-szancer-krol-ilustratorow-malarz-dzieciecych-marzen-ilustrator/

[2] Dawne kartki świąteczne, odcinek VII „Przybieżeli do Betlejem…” pocztówki świąteczne Jana Marcina Szancera, lata 50/60 XX w.

Karta świąteczna, projekt: Jan Marcin Szancer, poł. XX w.,

Karta świąteczna, projekt: Jan Marcin Szancer, poł. XX w.,

Karta świąteczna, projekt: Jan Marcin Szancer, poł. XX w.,

Karta świąteczna, projekt: Jan Marcin Szancer, 1958 r., ze zbiorów Biblioteki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Karta świąteczna, projekt: Jan Marcin Szancer, 1958 r., ze zbiorów Biblioteki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Karta świąteczna, projekt: Jan Marcin Szancer, ok. 1958 r., ze zbiorów Biblioteki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Karta świąteczna, projekt: Jan Marcin Szancer, początek lat 60. XX w., ze zbiorów Biblioteki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Karta świąteczna, projekt: Jan Marcin Szancer, początek lat 60. XX w., ze zbiorów Biblioteki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

arta świąteczna, projekt: Jan Marcin Szancer, początek lat 60. XX w., ze zbiorów Biblioteki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Karta świąteczna, projekt: Jan Marcin Szancer, początek lat 60. XX w., ze zbiorów Biblioteki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Karta świąteczna, projekt: Jan Marcin Szancer, początek lat 60. XX w., ze zbiorów Biblioteki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Karta świąteczna, projekt: Jan Marcin Szancer, poł. XX

Jan Szczepkowski, Kapliczka Bożego Narodzenia, 1925, drewno sosnowe, 116 x 114 cm, wł. Muzeum Narodowe w Warszawie (replika oryginału znajdującego się w kościele parafialnym p.w. św. Stanisława w Dourges, Francja), fot MNW

Międzynarodowa Wystawa Sztuki Dekoracyjnej i Przemysłu Współczesnego w Paryżu, 1925. Ekspozycja w pawilonie polskim. Kaplica autorstwa Jana Szczepkowskiego, fot. www.audiovis.nac.gov.pl (NAC)

22 grudnia 2024 r.

W góralskim klimacie

Zapraszam dzisiaj do Francji, do polskiego kościoła św. Stanisława w Dourges (na północy Francji). To tu znajduje się Kapliczka Bożego Narodzenia Jana Szczepkowskiego (1878-1964), która po sukcesie na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu w 1925 roku (Grand Prix) zakupiona została przez rząd Francji i zdobi dziś ołtarz we wspomnianym kościele. Możemy jednak zobaczyć replikę samego ołtarza w Muzeum Narodowym w Warszawie. Kapliczka Bożego Narodzenia to wyjątkowe osiągnięcie polskiej sztuki okresu międzywojennego. Łączy w sobie dekoracyjność popularnego w tym czasie art déco [1], geometryzację i uproszczenia kubizmu oraz nawiązania do rzeźby góralskiej. Kapliczka Bożego Narodzenia ukazuje tronującą Madonnę z Dzieciątkiem adorowaną przez śpiewające i muzykujące anioły chwilę po narodzinach, o czym mówi napis: "A SŁOWO CIAŁEM SIĘ STAŁO I MIESZKAŁO MIĘDZY NAMI". „Dzieło Szczepkowskiego to nie sam ołtarz, lecz całe wnętrze. Wykonano je ze związanych "na węgieł", pokrytych ornamentem poziomych bali, tworzących zwężający się sosręb. Ten swoisty łuk tęczowy, będący zarazem prezentacją góralskiej sztuki wiązań architektonicznych, wspierały dwa potężne filary z płaskorzeźbionymi scenami pochodu pasterzy i pokłonu Trzech Króli. W narożnikach znalazły się wspominane już płaskorzeźby aniołów, grających na basetli, dudach i skrzypkach." [2] Dzieło Szczepkowskiego różni się pod względem formalnym od dzieł, które widzieliście już w kalendarzu. Spróbujcie go porównać np. z ołtarzem Wita Stwosza prezentowanym 3 grudnia. Zastanówcie się, co różni te dzieła, a co łączy. Analizując środki formalne zwróćcie uwagę na ilustracje ze zbliżeniami ołtarza Szczepkowskiego. „Zgodnie z dominującą od początku XX wieku regułą "szczerości materiału" rzeźbiarz wykorzystał naturalne cechy tworzywa, dzięki czemu linie nacięć tworzą efekt plastyczny na równi ze słojami drewna i fakturą woskowanej sosny, a głęboki relief (...) dał malarski efekt zróżnicowanej gry światłocienia.” [3]

……………………………….

GŁOSOWANIE Z DNIA 20.12.24

Wszystkim głosującym na najciekawsze Zwiastowanie serdecznie dziękuję. Wygrała praca H. O. Tannera (1859 –1937), amerykańskiego artysty, który tworzył we Francji i jako pierwszy czarnoskóry malarz zdobył międzynarodowe uznanie.

[1] Art déco charakteryzował się klasycyzującym zgeometryzowaniem i dążeniem do syntetycznego ujmowania form, poszukiwaniem piękna w funkcji przedmiotu użytkowego i jasności przekazu w grafice czy malarstwie.

[2] https://culture.pl/pl/dzielo/jan-szczepkowski-kapliczka-bozego-narodzenia

[3] Ibidem

21 grudnia 2024 r.

Malowane światłem

Wśród dzieł sakralnych na szczególną uwagę zasługują witraże[1], które były bardzo popularną formą obrazowania scen religijnych szczególnie w gotyku, jednak pod koniec wieku XIX znów nastąpił renesans witrażownictwa. W Polsce dwaj wybitni artyści Józef Mehoffer i Stanisław Wyspiański projektowali witraże. Ten, który prezentuję Wam w dzisiejszym okienku kalendarza, powstał jako jeden z wielu do Kościoła Mariackiego w Krakowie. Projekt powstał pod koniec XIX wieku, a jego realizacja przypada na lata 1902-1906. Artyści przy projektowaniu witraży w kościele pracowali razem, jednak w Muzeum Narodowym w Krakowie, gdzie można zobaczyć prezentowany witraż jest przypisywany St. Wyspiańskiemu. Witraże projektowane dla Kościoła Mariackiego stylistycznie nawiązywały do gotyckich witraży, nie są efektem nowej stylistyki secesyjnej, którą prezentowali Ci artyści w innych witrażach (np. Stań się - St. Wyspiański). Jednak są pięknym przykładem odrodzenia tej techniki malarskiej pod koniec XIX wieku (witraż wraz z mozaiką to także technika malarska, obok akwareli, tempery itd.) Całość witrażu, wszystkich jego paneli, które składają się na witraż poświęcony życiu Panny Marii możecie zobaczyć tu: CAŁOŚĆ WITRAŻU

Scena, którą widzicie na ilustracji, to kolejna bardzo popularna scena związana z Bożym Narodzeniem: Ucieczka do Egiptu, którą odnajdujemy w Ewangelii św. Mateusza (Mt 2,13-15). „Scena ujęta w bordiurę o geometrycznych, powtarzających się detalach pokazuje moment udzielenia nakazu przez Anioła opuszczenia Betlejem przez Świętą Rodzinę. Kompozycja przedstawia od góry Anioła w zielonej szacie z czerwonymi wykończeniami, który lewą ręką, wyciągniętą przed siebie, nakazuje Józefowi ucieczkę. Św. Józef, bez nimbu wokół głowy, umieszczony pośrodku, ma spuszczony wzrok, a głowę podpiera prawą ręką, w głębokiej zadumie i zakłopotaniu. Jedynie Maryja i Jezus, którego trzyma na kolanach, we wpółleżącej postawie spokojnie śpią. Zawiązany tobołek obok i wystający spod niego kawałek laski podróżnej świadczą o tym, że Maryja jakby wszystko wiedziała naprzód i jest już przygotowana na daleką podróż do Egiptu. Witraż, pełen realizmu w przedstawionych postaciach i żywych barwach, tchnie spokojem zaufania Bożej Opatrzności i ludzką nutą smutku oraz współczucia dla Świętej Rodziny przed czekającą Ją wyprawą w nieznane.[2]

Witraże sakralne, jako forma sztuki, przenoszą unikalne przesłania, są w sposób symboliczny odzwierciedleniem biblijnej prawdy, że Bóg jest światłością (1 J 1,5-2,2). Nie bez powodu nazywa się witraż malowaniem światłem. W polskiej sztuce końca XIX wieku i początku XX (tzw. Moda Polska) obok witrażownictwa sakralnego, bardzo popularne stały się witraże czysto dekoracyjne, umieszczane w oknach klatek schodowych kamienic mieszkalnych lub budynków użyteczności publicznej. Pojawiły się też liczne przedmioty użytkowe w technice witrażu w tzw. metodzie Tiffany[3]. Witraże wciąż cieszą się popularnością. Nawet tak awangardowy artysta H. Matisse, w połowie XX wieku w Kaplicy Matki Bożej Różańcowej w Vence, stworzył niezwykłe witraże[4].

Jeśli ktoś chciałby pogłębić swoją wiedzę w zakresie witraży, to polecam artykuł: Malowane światłem. Różne oblicza witraży

Nasz kalendarz zbliża sie do końca. Pewnie jesteście ciekawi, co wybrałam do ostatniego okienka. Liczę, że Was zaskoczę.

[1] Zobacz: https://pl.wikipedia.org/wiki/Witra%C5%BC

[2] https://m.niedziela.pl/artykul/84220/nd/Witraz-Bozego-Narodzenia-z-kosciola-Mariackiego-w-Krakowie

[3] https://szklanapracownia.pl/technika-witrazu-louisa-c-tiffanyego/

[4] Zobacz: http://chapellematisse.com/

Antonello da Messina, Zwiastowanie, ok. 1476, renesans, Palazzo Abatellis, Palermo

John Collier, Zwiastowanie, malarstwo współczesne, 2000,

kościół St. Gabriel, McKinney, Texas

Maurice Denis, Tajemnica katolicka (Misterium katolickie),1889, Musée départemental Maurice Denis nabizm, symbolizm

Henry Ossawa Tanner, Zwiastowanie, olej na płótnie, 1898, Muzeum Sztuki Filadelfia,

inf. o artyście: chttps://en.wikipedia.org/wiki/Henry_Ossawa_Tannerie

Andy Warhol, Zwiastowanie wg Leonarda da Vinci, 1984, sitodruk, pop- art

Igor Mitoraj, Zwiastowanie, kościół św. Augustyna, Pietrasanta, Włochy , rzeźba współczesna

20 grudnia 2024 r.

Maryja pocznie i porodzi Syna (Łk 1, 26-38), czyli kolejna odsłona Zwiastowania (Annuntiatio)

W naszym kalendarzu Zwiastowanie już się pojawiło, jednak dzisiejsze czytanie w liturgii kościoła katolickiego sprawiło, że znów ten temat powraca. Dzisiejszy wpis jednak ma inną odsłonę. Prezentuję w okienku nr 20 różne dzieła, wykonane w różnych technikach, prezentujące inne dziedziny sztuk plastycznych i różny czas powstania. Oto Annuntiatio inne od typowych przedstawień w sztuce. Sami dzisiaj zdecydujcie, które dzieło Waszym zdaniem jest najciekawsza. Ogłaszam ranking (głosujemy do 21.12.24, 18:00), proszę o zagłosowanie tutaj: Nietypowe Zwiastowania.

Georges de La Tour, Nowonarodzony, ok. 1645, Muzeum Sztuk Pięknych, Rennes

19 grudnia 2024 r.

Mistyczny Georges de La Tour

Przedstawiam Wam Georges’a de La Toura (1593 -1652), artystę bardzo cenionego za życia, a jednak po śmierci znika z kart historii sztuki na ponad dwieście sześćdziesiąt lat. Ten francuski, barokowy malarz wypracował mistyczny, bardzo indywidualny styl, który stał w opozycji do jego kłótliwego i dość nieprzyjemnego charakteru. Na początku XX wieku, dokładnie w 1915 roku na nowo zostaje odkryty przez niemieckiego historyka sztuki Hermana Vossa.

Georges de La Tour fascynował się światłocieniem, jego nokturny są przykładem mistrzowskiego luminizmu[1] bliskiego twórczości Caravaggia. Możliwe, że poznał jego obrazy odbywając podróż do Włoch (brakuje źródeł, które by to udowodniły) lub zetknął się z jego manierą tenebrosą[2] za pośrednictwem holenderskich caravaggionistów. Obrazy artysty prócz wyjątkowego światłocienia, cechuje oszczędność kompozycji, którą oczyszcza z wszystkich nieistotnych szczegółów. Ta ascetyczność formy plus wyjątkowy luminizm, sprawiają, że jego obrazy stają się bardzo intymne, wręcz mistyczne.

"Obraz Nowonarodzony z Muzeum Sztuk Pięknych w Rennes uznaje się za szczyt osiągnięć de La Toura w zakresie operowania światłocieniem. W pozbawionym jakiegokolwiek rekwizytu niemal zupełnie czarnym otoczeniu trzy postaci trwają w mistycznej kontemplacji cudu narodzin. Nic nie pozwala przeważyć szali opinii, że chodzi o Maryję i świętą Annę czuwające nad małym Jezusem. Równie dobrze może to być jakikolwiek noworodek, na którego głowie malarz skupia światło świecy przysłoniętej ręką towarzyszącej położnicy kobiety. Ten niemalże mistyczny gest, skupienie i atmosfera podniosłości bijąca z obrazu sprawiają, że widok tego płótna zapada w pamięci na dłużej."[3] Możliwe, że świeca nie tylko dostarcza światła fizycznego, ale jest emanacją światła boskiego, którego źródłem jest mały Jezus. W religijnej interpretacji tego obrazu widzimy nawiązanie do cytatu z Ewangelii Św. Jana: „Ja jestem światłością świata. Kto idzie za Mną, nie będzie chodził w ciemności, lecz będzie miał światło życia” (J, 8, 12-20). Nie ma tu aureoli i aniołów, a jednak obraz jest dla mnie jednym z najbardziej przejmujących i religijnych obrazów związanych z tematyką Bożego Narodzenia. A Wy jak uważacie?

Dzisiaj dodatkowo zapraszam Was na audycję radiową. Prof. Dariusz Markowski opowiada o „Nowonarodzonym” - POSŁUCHAJ (audycja w: Polskie Radio PiK- Spotkania ze sztuką).

[1] Luminizm – sposób kształtowania kompozycji malarskiej za pomocą gry światła.

[2] Tenebryzm (z łac. tenebrae - mrok), maniera tenebrosa– sposób kompozycji obrazu, polegający na użyciu ciemnej tonacji barwnej, w której postacie ludzkie i przedmioty wydobyte są z mrocznego tła ostrym światłocieniem.

[3] Marzena Dupuis, Wyrwany z zapomnienia Georges de La Tour: https://niezlasztuka.net/o-sztuce/wyrwany-z-zapomnienia-georges-de-la-tour/#fnref-76305-4

18 grudnia 2024 r.

Mędrcy ze Wschodu

6 stycznia będziemy obchodzić uroczystość Objawienia Pańskiego, czyli tzw. święto Trzech Króli. O historii mędrców składających pokłon nowo narodzonemu Dzieciątku informuje Ewangelia św. Mateusza (Mt 2,1-12), która stanowi w sztuce główne źródło inspiracji prezentowania tematu pt. Pokłon trzech króli.

Dzisiaj w okienku kalendarza króciutka prezentacja filmowa obrazu Petera Paula Rubensa (1577 - 1640 ) flamandzkiego malarza, jednego z najwybitniejszych malarzy epoki baroku, wirtuoza pędzla, który przekształcał tradycyjne tematy religijne w obrazy niezwykle ekspresyjne, teatralne i o bardzo bogatej kolorystyce. Często zaludniał je licznymi postaciami, o których nie wspomina Biblia. Dzisiejszy bohater to dzieło monumentalne o wymiarach 355,5 × 493 cm, datowane na 1609 rok. Obraz powstał na zamówienie władz Antwerpii i miał stanowić ozdobę sali ratusza, jednak w 1621 roku stał się własnością króla Hiszpanii Filipa IV. Rubens przebywając w Hiszpanii miał okazję zobaczyć swoje dzieło w pałacu króla i wtedy zdecydował się na przemalowanie i powiększenie obrazu (1628–1629)[1]. Oto przed Wami Pokłon Trzech Króli jedno z najwybitniejszych dzieł Rubensa, znajdujące się w kolekcji w Muzeum Prado (Madryt).

Spójrzcie, ile tu ludzi, ile tu się dzieje!

[1] https://www.museodelprado.es/coleccion/obra-de-arte/la-adoracion-de-los-magos/b6440da1-0c0c-4ead-84b7-f5a017e2fd17

17 grudnia 2024 r.

DRZEWO Jessego, czyli drzewo genealogiczne Jezusa.

W kościele katolickim czytana jest dzisiaj Ewangelia św. Mateusza (Mt 1, 1-17), mówiąca o rodowodzie Jezusa Chrystusa. Pomyślałam, że to doskonały moment, aby w kalendarzu zaprezentować pewien charakterystyczny motyw ikonograficzny tzw. drzewo Jessego, czyli artystyczną interpretację drzewa genealogicznego Chrystusa. Ze spoczywającego na ziemi Jessego (ojca króla Dawida) wyrasta łodyga lub pień drzewa o gałęziach zakończonych wizerunkami królów żydowskich oraz innych przodków Chrystusa. Drzewo wyrasta z postaci (z jego trzewi) lub spoza niej. Źródłem nazwy i motywu jest proroctwo z Księgi Izajasza, które głosi o nadejściu Mesjasza: Wyrośnie różdżka z pnia Jessego, wypuści się odrośl z jego korzeni (Iz 11,1).[1] Dzisiejszy obraz, niewielka miniatura przechowywana w National Gallery w Londynie, reprezentuje wspomniany motyw ikonograficzny. Miniatura (22,2 x 14 cm) malowana na pergaminie przypisywana jest włoskiemu artyście: Girolamo Genga (1476 - 1551), który był uczniem Signorelliego i Perugino, a także współpracownikiem Rafaela. Historycy sztuki z National Gallery w Londynie datują obraz na około 1535 rok.[2] Na miniaturze drzewo wyrasta z biodra śpiącego Jessego. Scena rozgrywa się na tle skalistego krajobrazu, widmowych, ledwie widocznych białych budynków i złotego listowia. Przodkowie Chrystusa wyłaniają się z gałęzi drzewa, z których najwyższą zajmują Dziewica i Dzieciątko Jezus. Artysta dołożył starań, aby przedstawić każdego z przodków jako jednostkę unikalną. Wśród nich widzimy m.in. Salomona (z niebieską księgą) czy Ezechiasza (trzyma berło i spogląda na Dziewicę). Obraz jest namalowany bardzo szczegółowo z charakterystycznymi, drobnymi pociągnięciami pędzelka w formie kresek. Artysta na intensywnie niebieskim tle użył złota, które stanowi zapewne nawiązanie do dekoracji średniowiecznych kodeksów. Bogata kolorystyka i złote detale nadają ilustracji wyjątkowego charakteru (polecam wejść na stronę National Gallery i zobaczyć z bliska miniaturę-link w przypisach). Nie wiemy dla kogo zostało stworzone dzieło i czy było częścią jakieś książki. Temat sugeruje, że mogła to być ilustracja do Biblii lub tzw. Godzinek (zbioru tekstów, modlitw i psalmów - rodzaju modlitewnika).[3]

Dzisiaj ilustrowane książki też projektują artyści, jednak są formą powielaną w tysiącach egzemplarzy. Prezentowany dzisiaj obraz stanowił jedyną, niepowtarzalną stronicę modlitewnika lub Biblii (jeśli przyjmiemy, że obraz miał takie przeznaczenie) i mógł być dla jego właściciela impulsem do rozważań religijnych w codziennej modlitwie czy lekturze Pisma Św.

[1] Stefan Zuffi, Nowy Testament. Postacie i epizody, Arkady, Warszawa 2007, s. 26-27

[2] https://www.nationalgallery.org.uk/artists/girolamo-genga

[3] https://www.nationalgallery.org.uk/paintings/possibly-by-girolamo-genga-a-jesse-tree

Caravaggio, Pokłon pasterzy, 1609 r., barok, olej na płótnie, 314 × 211 cm, Museum Regionale, Mesyna

16 grudnia 2024 r.

„W Betlejem nie bardzo podłym mieście
Narodził się w ubóstwie”.

Wczorajszy wpis dotyczył skradzionego dzieła Caravaggia, a dzisiaj prezentuję Wam dzieło, które cieszy oczy odwiedzających Muzeum Regionalne w Mesynie na Sycylii. Pokłon pasterzy artysta stworzył w 1609 roku podczas pobytu na Sycylii (uciekając z Malty podejrzany o pobicie jednego z kawalerów maltańskich). Senat miasta Mesyny zlecił malarzowi wykonanie obrazu do ołtarza głównego kościoła Santa Maria della Concezione, zarządzanego przez tamtejszych ojców kapucynów. Obraz reprezentuje bardzo popularny w sztuce XVII i XVIII wieku typ przedstawienia Bożego Narodzenia w konwencji ubogiej szopki. Oto w nędznej, drewnianej stajni Maria wyczerpana porodem leży na ziemi i tuli czule śpiącego małego Jezusa. Przed nimi św. Józef i pasterze, którzy w cichej adoracji oddają cześć nowo narodzonemu Synowi Bożemu. W tle widać woła i osła, o których czytamy w apokryfach - w ewangelii Pseudo-Mateusza: Trzeciego zaś dnia po narodzeniu Pana Maryja wyszła z jaskini i udała się do stajni. Tam złożyła Dzieciątko w żłobie, a wół i osioł przyklękając oddali Mu pokłon. I wypełniło się to, co zostało powiedziane przez proroka Izajasza: „Poznał wół Pana swego i osioł żłób Pana swego” (Iz 1,3). Zwierzęta otoczyły Dzieciątko i wielbiły Je nieustannie. Wtedy wypełniły się słowa proroka Habakuka: „Objawisz się w pośrodku zwierząt” (Ha 3,2). [1] Scenę dopełnia martwa natura na pierwszym planie, kosz z chlebem i narzędziami stolarskimi, które przypominają o profesji Józefa, a może to symbol - zapowiedź ofiary Jezusa? Wszystko na tym obrazie odmalował Caravaggio z niezwykłym realizmem, wszystko jest tak ludzkie, że nawet nie wydaje się boskie. Jednak jest coś, co sprawie, że jego obrazy wprowadzają mnie w modlitewny nastrój - to światło, a raczej jego niewielka ilość. To tzw. maniera tenebrosa (tenebryzm), czyli sposób ujęcia kompozycji malarskiej, polegający na zastosowaniu ciemnej tonacji barwnej, w której postacie i przedmioty są wydobyte z mrocznego tła za pomocą ostrego światłocienia.

Wpatruję się w oblicze Marii... Wydaje się taka słaba i krucha, a jednak całkowicie skupiona na tej bezbronnej, maleńkiej istocie, którą tuli w swych ramionach. Oto cudowne Dziecko, które, aby zbawić świat, musiało narodzić się w ubóstwie. Czy to nie może wzruszać?

Jezus malusieńki leży wśród stajenki
Płacze z zimna nie dała mu matula sukienki.

Bo uboga była, rąbek z głowy zdjęła,
w który Dziecię owinąwszy, siankiem Je okryła.

Nie ma kolebeczki, ani poduszeczki…

[1] https://stacjaniebo.pl/2022/12/wol-i-osiol/

Michelangelo Merisi da Caravaggio (1571 - 1610),

1609 r., 268 x 197 cm, skradziony

15 grudnia 2024 r.

Skradzione Boże Narodzenie, czyli 30 milionów dolarów, sycylijska mafia i Caravaggio…brzmi intrygująco?

W niedzielnym okienku prezentuje się dzieło, którego już nie możemy zobaczyć w wersji oryginalnej. Pozostało nam oglądanie bardzo dokładnej kopii obrazu, zrealizowanej z pomocą najnowszych technologii w 2015 roku. Boże Narodzenie ze św. Franciszkiem i św. Wawrzyńcem autorstwa Caravaggia zostało zamówione na początku XVII wieku do Oratorium San Lorenzo (św. Wawrzyńca) w Palermo na Sycylii. Obraz ołtarzowy cieszył wiernych i turystów do 1969 roku, gdyż w nocy z 17 na 18 października został skradziony przez członków sycylijskiej mafii. Obraz obecnie wyceniony jest na ok. 30 milionów dolarów i znalazł się na stworzonej przez FBI liście dziesięciu największych zbrodni sztuki w historii. Ostatnie doniesienia z 2018 roku mówią, że obraz został pocięty i sprzedany kupcowi ze Szwajcarii. "Liczne zeznania związane z kradzieżą były czasem wprost absurdalne. Twierdzono, że obraz był przechowywany przez mafię w stajni i został zjedzony przez myszy albo został nieodwracalnie zniszczony podczas kradzieży, a nawet, że był używany jako dywan przez szefa mafii.”[1] Od ponad pół wieku obrazu nie udało się odzyskać i nie sądzę, aby się to kiedykolwiek udało. Mimo tego, wciąż głośno jest o tym obrazie. Nie milkną echa kradzieży Bożego Narodzenia, na jego podstawie w 2018 roku powstał film pt. Una storia senza nome (Historia bez imienia). Jeśli chcielibyście zobaczyć obraz Caravaggia o podobnej tematyce, możecie pojechać do Mesyny (na Sycylii), gdzie w Muzeum Regionalnym prezentowany jest jego obraz pt. Adoracja pasterzy (w jutrzejszym okienku przyjrzymy się mu z bliska).

Tyle sensacyjnych doniesień, czas na spojrzenie w głąb skradzionego obrazu. Artysta zburzył dotychczasową konwencję malarstwa religijnego, akcentując realistyczny, ludzki aspekt wydarzeń religijnych. Boże Narodzenie ze św. Franciszkiem i św. Wawrzyńcem przedstawia siedem postać: „W centrum kompozycji artysta umieścił Marię. Młodziutka kobieta o dość plebejskich rysach na wpół leży, na wpół siedzi, trzymając prawą rękę na brzuchu. Nie zwraca uwagi na koszulę, która zsunęła jej się z ramienia. Jest wyraźnie zmęczona porodem. Dzieciątko też pozostaje bez ruchu, jakby zaskoczone faktem własnych narodzin. Dwaj święci, Wawrzyniec w eleganckiej szacie diakona i Franciszek w prostym habicie, trwają w modlitewnej ciszy (…). Niepokój wprowadza dopiero energiczny anioł, który gwałtownym lotem spływa na ziemię, by wskazać małemu Jezusowi niebo [2]. Anioł niesie sztandar z łacińskim napisem „Gloria in Eccelsis Deo”, czyli „Chwała na wysokości Bogu”. Ustanawia, wertykalną pozycją swoich rąk, bezpośrednią więź między Bogiem a ziemskim Chrystusem, więź, która według chrześcijańskiego tradycji nawiązuje się przez Maryję. Na dole, po prawej stronie dzieła widzimy blondwłosego pasterza, z głową zwróconą w prawo, rozmawiającego z nieco zdumionym starcem, którego można chyba zidentyfikować jako św. Józefa (…). Najbardziej w obrazie uderza niezwykłe, jak na ówczesne malarstwo ujęcie Maryi (…). To nie jest Madonna, która wygląda, jakby była na drodze do intronizacji w niebie, ale młoda dziewczyna, zmęczona i dochodząca do siebie po porodzie (…). Zwróćmy jeszcze uwagę na kompozycję dzieła (…). Kiedy malarz przedstawia postać plecami do widza, to mamy przyjąć punkt widzenia tej osoby. Mamy patrzeć na tę scenę tak, jakbyśmy również klęczeli razem z pasterzem. W rzeczywistości pozostawiono nam otwarte miejsce, abyśmy dołączyli do kręgu. (…). Mamy przyłączyć się do aktu adoracji Chrystusowego Dzieciątka.[3]

Dla dociekliwych: Sprawdź krótką informację o życiu i twórczości Caravaggia

[1] https://rynekisztuka.pl/2018/03/02/caravaggio-kradziez-dziela/

[2] https://ciekawostkihistoryczne.pl/2017/05/14/to-jeden-z-najcenniejszych-skradzionych-obrazow-od-50-lat-znajduje-sie-w-rekach-wloskiej-mafii/

[3] https://gazetapogodzinach.pl/2021/12/21/skradzione-boze-narodzenie/

Rembrandt Harmensz van Rijn 1606 – 1669, Święta Rodzina z aniołami, olej na płótnie (117 × 91 cm) – 1645, Ermitaż, Petersburg

14 grudnia 2024 r.

„Dziecię zaś rosło i nabierało mocy, napełniając się mądrością, a łaska Boża spoczywała na Nim” (Łk, 2,40)

Rembrandt to jeden z najwybitniejszych barokowych malarzy europejskich. Z czego słynie jego twórczość? Najsłynniejsze dzieła tego artysty odznaczają się szczególnym światłocieniem. Malarz był zafascynowany efektami światła i cienia.

„Światło arcydzieł Rembrandta jest światłem należącym tylko do Rembrandta. Rembrandt wymyślił własne, zupełnie nieobiektywne światło, bardziej irrealne niż u jakiegokolwiek irrealnego luministy wcześniejszych lub późniejszych czasów. Taki rodzaj światła Wolfgang Schone nazywa (1954) ,, Leuchtlicht" - światłem świecącym (w przeciwieństwie do oświetlającego). Czasami figury i przedmioty Rembrandta nie tyle absorbują światło, ile same promieniują nim, jakby były żarówkami, a jeśli już absorbują, to zadziwiająco, nieobliczalnie. Konsekwencją tej irrealności świateł musiała być irrealność cieni. Razem - takie światła i takie cienie (a dokładniej: takie ćwierćświatła, półcienie, z wszelkimi niuansami pośrednich pasm oraz z tenebryzacją, jaka nie śniła się Leonardowi i Caravaggiowi) - dają magiczność, cudowność, nadprzyrodzoność scen oryginalną w stu procentach.”[1] W prezentowanym obrazie Święta Rodzina z aniołami artysta zastosował wielu źródeł światła. Józef oświetlony jest z prawego, górnego rogu, prawdopodobnie przez okno. Twarz Marii skąpana jest w ciepłym blasku kominka widocznego w prawym, dolnym rogu. Jest i niebiańskie światło, które oświetla aniołki. Maria podnosi wzrok znad Biblii, przerwała lekturę, by pochylić się nad kołyską, gdzie śpi maleńki Jezus. Chce zasłonić twarz dziecka przed światłem, czuwa nad jego snem. Józef w tle pracuje przy swoim warsztacie ciesielskim. Gdyby nie aniołki, scena przypominałaby zwyczajny temat rodzajowy. Marię oraz kołyskę malarz przedstawił zgodnie z modą panującą w siedemnastowiecznej Holandii, przeniósł nas do skromnego wnętrze, zwyczajnego domostwa. Mamy tu zintegrowane dwa zjawiska, dwa światy. Oto przed Wami nadzwyczajna zwyczajność.

[1] Waldemar Łysiak, Malarstwo białego człowieka, Warszawa-Chicago 1999, tom 5, s.279.

Chesz wiedzieć więcej? Zobacz i posłuchaj o wyjątkowym dorobku graficznym Rembrandta (tylko 5 minut).Dla maturzystów - polecam artykuł: Nadzwyczajna zwyczajność.

13 grudnia 2024 r.

„Babci Ania, czyli św. Anna Samotrzecia”

Dzisiejsze okienko to kontynuacja tematu rodziny, jednak dzisiaj prezentuję Wam babcię Jezusa, która w ikonografii chrześcijańskiej pojawia się pod nazwą Święta Anna Samotrzecia (również Samotrzeć). Obraz, który widzicie na ilustracji to dzieło polskiego, barokowego artysty Jerzego Eleutera Siemiginowskiego (ur.1660 - zm.1711), pracującego dla Jana III Sobieskiego. W 1699 roku Siemiginowski namalował obraz Św. Anna Samotrzeć, w technice oleju na płótnie, do ołtarza głównego kolegiaty św. Anny w Krakowie. Krakowski obraz jest niewątpliwie jednym z najwybitniejszych dzieł w twórczości Siemiginowskiego, laureata nagrody w Akademii św. Łukasza w Rzymie. Wyróżnia się indywidualnym podejściem do tematu, pogłębionym wyrazem psychologicznym postaci, wyrafinowaną kolorystyką, silnym światłocieniem oraz naturalistycznym ujęciem martwej natury. Trzymana przez anioła banderola z tekstem brzmiącym w języku polskim „Pochodzenie jego któż wypowie”, nawiązuje do ziemskich przodków Jezusa, do przymierza zawartego z Abrahamem, z którego potomków miał powstać Zbawiciel. Kosz z owocami jest symbolem ofiary i jednocześnie atrybutem św. Anny jako personifikacji pierwiastka ziemi. Zwraca uwagę wyraz twarzy Marii, smutnej, poważnej, przeczuwającej nadchodzącą ofiarę, jaką złoży dla ludzkości jej syn.[1] Dopełnieniem wyrazu twarzy Marii jest gest jej matki św. Anny, która całuje rączkę małego Jezusa, jakby całowała jego przyszłe rany. Dla mnie jednak to także pełen czułości pocałunek kochającej babci.

[1] https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/sw-anna-samotrzec-8

12 grudnia 2024 r.

„R" jak Rodzina

Obecnie najpopularniejszą rodziną w historii sztuki jest nowotestamentowa Święta Rodzina, czyli Maryja, Józef i Jezus. Z typem ikonograficznym, określanym jako Święta Rodzina, spotykamy się dopiero w okresie średniowiecza. W ścisłym znaczeniu temat ten obejmował grupę najbliższych krewnych Jezusa, tzn. Jego Matkę i św. Annę. Jedną z popularnych jego odmian była tzw. Św. Anna Samotrzecia, przedstawiająca trzy pokolenia: Annę, Maryję i Jezusa (w kalendarzu znajdziecie i ten temat już wkrótce). Artyści rozszerzali także przedstawienia Świętej Rodziny, umieszczając obok Matki Bożej i Dzieciątka postaci św. Elżbiety i Jana Chrzciciela. Od czasów renesansu zaczął jednak zanikać motyw rodziny św. Anny, oparty na apokryficznych tekstach i zastąpiony został wzorcem Trias humana, który stworzyli: Jezus, Maryja i Józef. Ten temat zyskał popularność w sztuce kontrreformacji i rozpowszechniany został w chrześcijańskiej ikonografii wraz z rozwojem kultu św. Józefa. W tak ukształtowanym schemacie „Trójcy ziemskiej”, będącej odbiciem „Trójcy niebieskiej”, św. Józef stał się obrazem Boga Ojca, Maryja zaś – Ducha Świętego.[1]

Tondo Doni to przykład wizerunku świętej Rodziny, jak sama nazwa wskazuje ma kształt koła (tonda) i wykonane jest temperą na desce, o średnicy 120 cm. Można je zobaczyć we Florencji w Galerii Uffizi, jednej z najważniejszych muzeów w Europie. Jest to jedyny ukończony obraz sztalugowy Michała Anioła (właść. Michelangelo Buonarroti, ur.1475 – zm.1564). Tondo zamówił florencki kupiec Angolo Doni, być może z okazji zaślubin z Maddaleną Strozzi (1504 r.), a może po narodzinach ich dziecka – Marii w 1507 roku. Obraz zachował się w oryginalnej, projektowanej również przez Michała Anioła ramie, na której przedstawiono głowę Chrystusa, proroków i herby fundatorów. Malowidło jest niezwykle oryginalne i zapowiada w swojej kompozycji malarstwo manierystyczne. „W centrum widzimy siedzącą na trawie Madonnę, ubraną w perłoworóżową suknię i niebieski płaszcz o zielonym podbiciu, okrywający jej podwinięte nogi. Złocistomiedziane włosy Matki Boskiej zostały zebrane w warkocz zapleciony dookoła głowy, co sprzyja lepszemu wyeksponowaniu jej twarzy, zdaniem wielu mającej przypominać rysy Maddaleny Strozzi. Tuż za Madonną, na niskim murku przysiadł św. Józef. Jego szaty są w kolorze niebieskim oraz oranżowomiedzianym i podobnie jak strój Matki Boskiej pięknie oddają efekt załamania światła na licznych fałdach, w które się układają”.[2] Szczególną uwagę zwraca układ ciał członków Świętej Rodziny, jest wyraźnym przykładem fascynacji Michała Anioła rzeźbami antycznymi. Wielu badaczy uznaje, że inspiracją do układu kompozycyjnego Tondo Doni mogła być rzeźba Grupy Laokoona, odkryta w 1506 roku. „Antyczny charakter ma również pięć męskich aktów znajdujących się w głębi kompozycji. Są uosobieniem innego, przedchrześcijańskiego świata, z którego wyprowadzić ich może Jan Chrzciciel, zanurzony w basenie po prawej stronie obrazu. Dodatkowo sakralny charakter kompozycji podkreśla niewielka księga leżąca na nogach Madonny, uznawana za Nowy Testament. Oto Michał Anioł stworzył dzieło zwiastujące zbawienie, a dla podkreślenia jego niezwykłego wydźwięku ujął je w boskiej formie koła.”[3]

[1] Zofia Bator, Święta Rodzina w chrześcijańskiej ikonografii, Salvatoris Mater 11/4, 100-130 2009

[2] https://niezlasztuka.net/o-sztuce/michal-aniol-tondo-doni/

[3] https://niezlasztuka.net/o-sztuce/michal-aniol-tondo-doni/

Matka Boska Eleusa, XVII w., Hłomcza.

Muzeum Historyczne w Sanoku

11 grudnia 2024 r.

„Cheek to cheek”

Ikona w duchowości wschodniochrześcijańskiej jest elementem, który umożliwia kontemplację i zbliżenie do sacrum, dlatego też zawsze pozostanie dziełem bardziej modlitewnym niż artystycznym. Próbowaliście kiedyś wpatrywać się w obraz i go kontemplować? Czy sztuka religijna potrafi przynosić wyciszenie, pozytywne przesłanie? Czy mamy w ogóle potrzebę kontaktu z nią? Na te pytania odpowiedzieć musicie sobie sami, a dzisiejszy wpis ma być pretekstem, aby sobie je zadać.

Maria z Nazaretu od wieków pozostaje symbolem matczynej miłości, dobroci, poświęcenia i oddania. Matkę Boską Eleusę z XVII w. można zobaczyć w Muzeum Historycznym w Sanoku. Wśród ogromnej ilości typów ikonograficznych Matki Boskiej z Dzieciątkiem, jednym z najbardziej popularnych jest właśnie Eleusa. Ikona ukazuje w półpostaci Marię trzymającą Dzieciątko na lewym ramieniu, przytulającą je obiema rękami. Twarz ma lekko pochyloną i zwróconą ku Dzieciątku, które przylega policzkiem do Matki. To ich cheek to cheek mnie najbardziej ujmuje. Nie odnajdujemy tu surowego hieratyzmu i powagi typu Hodegetrii 1, którą prezentuje np. Matka Boska Częstochowska, w zamian mamy tu czułość matki do dziecka, niekończącą się miłość i bliskość. Takie przedstawienie obu postaci służy podkreśleniu ich silnego związku uczuciowego. Patrząc na tę ikonę czuję głębię macierzyństwa Marii, a zarazem Jej ból wywołany przepowiednią o męce i śmierci Jezusa. Jerzy Nowosielski (1923-2011) „mistrz współczesnych ikon” stwierdził kiedyś, że wielką siłą ikon jest to, iż są one w kościele prawdziwymi świadkami naszej modlitwy, naszego wzruszenia, doznań mistycznych, świadkami naszego poczucia obecności w Kościele. Dla mnie Eleusa jest obecnością największej, macierzyńskiej Miłości.

Na zakończenie polecam posłuchać audycji radiowej o ikonach i twórczości Jerzego Nowosielskiego.

1 Hodegetria - najstarszy i najbardziej rozpowszechniony typ ikonograficzny przedstawienia Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus na ręku.

Jacopo Pontormo , Nawiedzenie (1528-29),

San Michele, Carmignano, 202 x 156 cm

10 grudnia 2024 r.

Czy dzieło sztuki może inspirować inne dzieło sztuki?

Odpowiedź znajdziecie w dzisiejszym wpisie. W okienku nr 10 mamy wyjątkowo dwa dzieła: Nawiedzenie (1528-29), Jacopo Pontorma i Powitanie Billa Violi. Pierwsze dzieło to obraz, scena odnosząca się do życia Marii i wizyty u jej krewnej Elżbiety. Omówiłam ten fragment Ewangelii we wczorajszym wpisie. Powitanie z 1995 roku to przykład sztuki współczesnej, to wideo-art, którego początki datujemy na lata 60-te XX wieku.

Jacopo Pontormo (właść. Jacopo Carrucci, 1494-1556) to włoski malarz i rysownik, przedstawiciel manieryzmu florenckiego. „Artysta wyrobił sobie charakterystyczny styl, odznaczający się soczystą i piękną kolorystyką, a także pewnym wydłużeniem, czasem wręcz deformacją sylwetki (…). Malarz był typem eksperymentatora, poszukiwał nowych rozwiązań. Bywał też zagadkowy. Szczególnie dobrze jest to widoczne w scenie Nawiedzenie namalowanej dla kościoła San Michele w Carmignano, gdzie zadziwił koncepcją obrazu. Ukazał tam nie dwie, lecz aż cztery niewiasty, przy czym zupełnie nie wiadomo, kto oprócz Maryi Panny i św. Elżbiety mógłby w takiej scenie występować.” 1

Bill Viola (1951-2024) to amerykański artysta, pionier sztuki wideo, który przyczynił się do rozwoju tego medium oraz do uznania wideo za nową formę wypowiedzi artystycznej. „Wiele prac Violi jest inspirowanych dawnym malarstwem i ten nurt jego twórczości wydaje się najciekawszy. Perfekcyjnie zrealizowane przy pomocy najlepszego sprzętu rejestrującego i odtwarzającego o wysokiej rozdzielczości rozwijają potencjał tkwiący w dobrze znanych i często reprodukowanych arcydziełach. Viola robi z malarstwem to samo, co wielu współczesnych reżyserów robi z Shakespearem, przenosząc akcję jego dramatów we współczesne czasy lub umieszczając ją w bliżej nieokreślonej, uniwersalnej przestrzeni wśród eklektycznych kostiumów i dekoracji. Tak właśnie postąpił z "Nawiedzeniem" Jacopo Pontorma, przekształcając je w "Przywitanie". Co wiąże tę projekcję z oryginalnym obrazem? Wrażliwość na barwę, ogólne zarysy szat, scenografia i kompozycja. Co jest rozwinięte względem poprzednika? Drobiazgowo oddany psychologizm postaci i oderwanie od sakralnego kontekstu.” 2 Za pomocą nowoczesnych środków technicznych Bill Viola stworzył rekonstrukcję dzieła i w ten sposób skomentował zarówno historię zbawienia, jak i tradycję malarstwa. Ciekawe czy Pontormo byłby zadowolony z takiej interpretacji swojego obrazu. A Wam jak się podoba taki dialog dzieł sztuki?

1 https://niezlasztuka.net/o-sztuce/jacopo-pontormo-oczarowanie/

2 https://archiwum-obieg.u-jazdowski.pl/wydarzenie/2180

Portal główny

Nawiedzenie

św. Elżbieta

Nawiedzenie-Maria

Zwiastowanie

Anioł (archanioł Gabriel) - Zwiastowanie

9 grudnia 2024 r.

W nawiązaniu do wpisu z dnia wczorajszego, prezentuję w okienku nr 9 dwie grupy rzeźbiarskie, ze sceną Zwiastowania i Nawiedzenia środkowego portalu gotyckiej katedry Notre - Dame w Reims. Dlaczego te dwie sceny są zestawione obok siebie? Czym różni się Zwiastowanie od Nawiedzenia? Z wczorajszego wpisy dowiedzieliście się, że w Nowym Testamencie mamy opisaną scenę pojawienia się archanioła Gabriela w domu Marii (Łk 1, 26-38). Anioł oznajmia jej, że urodzi Syna Bożego, przy tej okazji informuje ją, że: „krewna Twoja, Elżbieta, poczęła w swej starości syna i jest już w szóstym miesiącu ta, którą miano za niepłodną. Dla Boga bowiem nie ma nic niemożliwego”. Ta wiadomość spowodowała, że Maria już wkrótce wyruszyła w podróż, aby pomóc swojej ciężarnej krewnej. Opis tego spotkania także znajdziemy w Biblii: „Weszła do domu Zachariasza i pozdrowiła Elżbietę. Gdy Elżbieta usłyszała pozdrowienie Maryi, poruszyło się dzieciątko w jej łonie, a Duch Święty napełnił Elżbietę. Wydała ona okrzyk i powiedziała: "Błogosławiona jesteś między niewiastami i błogosławiony jest owoc Twojego łona” (Łk 1, 40-42). Elżbieta urodziła Jana zwanego Chrzcicielem, to on chrzcił wodą i zapowiadał przyjście Chrystusa: „Ja was chrzczę wodą dla nawrócenia, lecz Ten, który idzie za mną, mocniejszy jest ode mnie” (Mt 3,11). W ikonografii chrześcijańskiej mały Jan Chrzciciel pojawia się często w obecności Marii trzymającej na kolanach Jezusa i wskazuje na niego palcem, co było nawiązaniem do tego fragmentu Ewangelii. Portal główny katedry w Reims datowany jest na lata 1252-1275 (II poł. XIII wieku) i niestety nie znamy twórcy rzeźb dekorujących jego ościeża, jednak porównując figury widzimy, że stworzyli je różni artyści. „Styl rzeźb wchodzących w skład sceny Nawiedzenia bardzo odbiega od tradycyjnego sposobu przedstawienia postaci ze sceny Zwiastowania. Nawiedzenie zdradzają wpływy antyczne. Ułożenie drobnych załamań fałd ich szat eksponujące naturalną budowę ciała nawiązuje do stylu mokrych szat. Również stara, poorana zmarszczkami twarz Elżbiety i młodzieńcze oblicze Marii zdają się wyrastać z tradycji starożytnej.Twórcę tej grupy rzeźbiarskiej nazywa się Mistrzem Figur Antycznych. Jego dzieło z połowy XIII wieku to przykład nurtu antykizującego, charakterystycznego dla XIII-wiecznej rzeźby katedralnej we Francji.”(Ars Longa t. 1, st. 236).

Post scriptum

Uczniowie, którzy jadą na objazd zabytkoznawczy do Francji w maju 2025 roku, będą mogli spojrzeć w twarz uśmiechniętego anioła i ta myśl, jak sądzę wywołuje Wasz uśmiech (mój na pewno).

8 grudnia 2024 r.

Czy to jest rzeźba czy malarstwo? Otwierając dzisiejsze okienko pewnie takie pytanie się mogło pojawić. Mimo złudzenia oglądania dzieła rzeźbiarskiego, prezentuję Wam obraz (a właściwie dwa obrazy stanowiące całość, stąd w tytule dyptyk) Jana van Eycka, Dyptyk Zwiastowania, który powstał prawdopodobnie między 1433 a 1435 rokiem, w technice olejnej na desce i obecnie znajduje się w Madrycie, w Museo Nacional Thyssen-Bornemisza. Każdy z paneli liczy 39 x 24 cm, ta niewielka skala sugeruje, że powstały na potrzeby prywatnej dewocji i nie były częścią nastawy ołtarzowej, jak to najczęściej bywało w średniowiecznych kościołach. W dzisiejszym czytaniu w kościele katolickim padają słowa z Ewangelii według Świętego Łukasza, których ilustrację widzimy w tym dziele. Oto Bóg posyła do Marii archanioła Gabriela, który zwiastuje jej, że urodzi Syna Bożego (Łk 1,26-38). Stąd w ikonografii chrześcijańskiej temat ten nazwany jest Zwiastowaniem. W prezentowanym dyptyku prócz anioła i Marii widzimy na ramach łacińskie napisy (inskrypcje), które stanowią integralny element przedstawienia. Są to fragmenty wypowiedzi Anioła Gabriela skierowane do Marii: „Bądź pozdrowiona, łaski pełna, Pan z Tobą” i jej odpowiedź: „Oto służebnica Pańska; niech mi się stanie według słowa twego”. Drugi powód, dla którego wybrałam to dzieło, to sposób, w jaki zostało namalowane. Mamy tutaj przykład „iluzjonistycznego popisu, w którym postaci Archanioła Gabriela i Marii do złudzenia przypominają niewielkie alabastrowe figurki umieszczone na tle wypolerowanej czarnej marmurowej tablicy, w której się odbijają. Złudzenie trójwymiarowości jest tym większe, że figury zdają się balansować na krawędzi niszy, w której mają się znajdować. Praca została wykonana w nietypowej kombinacji kolorystycznej: w bieli i żółtej ochrze w partii rzeźb, czerwieni – malowana rama oraz czerni – kamienne tło. Według klasycznego autora Pliniusza Starszego, prace jednego z najlepszych malarzy – Apellesa i jemu współczesnych były wykonywane właśnie w tych czterech kolorach. Być może jesteśmy świadkami próby współzawodnictwa piętnastowiecznego malarza z legendą antyczną.” 1 Głównym celem malarstwa dawnego był mimetyzm, czyli oddanie świata przedstawionego tak, aby naśladowało rzeczywistość. Technika, którą tutaj zastosował artysta nazywamy en grisaille (to sposób malowania obrazu w kolorystyce monochromatycznej, do złudzenia przypominający dzieło rzeźbiarskie). O van Eycku często pisze się „drugi Giotto”, „odnowiciel sztuki”, „prekursor renesansu”, dla jednych jest przykładem późnogotyckiego malarstwa niderlandzkiego, a dla innych malarzem protorenesansowym. Ten XV-wieczny artysta „ nie był pierwszym i jedynym malarzem, w twórczości którego widać nowe formuły artystyczne, ale był pierwszym, który je wszystkie zebrał, tworząc tym samym dzieła przełomowe. Mimo tego niemal wszystkie sygnowane przez niego dzieła noszą skromną dewizę: als ick kann – tak, jak tylko potrafię.” 2

1 https://otulinaosztuce.pl/?p=1165

2 https://niezlasztuka.net/o-sztuce/jan-van-eyck-rewolucja-w-malarstwie/

7 grudnia 2024 r.

Światłość w ciemności to najlepsze wprowadzenie do dzisiejszego dzieła sztuki. Adoracja Dzieciątka przez pasterzy nosząca także tytuł: Święta noc, to obraz olejny o wymiarach 256 x 188 cm, autorstwa Correggia (Antonio Allegri da Correggio, ur. 1489 – zm. 1534) włoskiego artystę uważanego za jednego z najdoskonalszych malarzy szczytowego okresu renesansu. W obrazie Adoracja Dzieciątka przez pasterzy Correggio zapowiada nowe rozwiązania w sztuce. Ukazuje scenę nocną kształtowaną przez efekty światłocieniowe, tak charakterystyczne dla późniejszych artystów barokowych. Obraz został ukończony w 1530 roku, a w XVIII wieku trafił do Galerii Obrazów w Dreźnie, gdzie znajduje się obecnie.

Obraz jest niewątpliwym arcydziełem i jednym z najważniejszych nokturnów cinquecenta. Tak opisywała obraz w 1938 roku, na łamach Kuriera Poznańskiego dr Józefa Orańska: „Dzieciątko Jezus leży w żłóbku na sianie i promienieje nadziemską jasnością. Jego światło silnym blaskiem pada na pochyloną nad żłóbkiem Najświętszą Marię Pannę ożywioną wyrazem macierzyńskiej miłości i dobroci, a następnie skupia się na twarzach pastuszków zdumionych i olśnionych niezwykłym zjawiskiem, i gubi się w mrokach stajenki. Drugie zaś źródło światła zaakcentowane u góry, pochodzi od zlatujących z nieba aniołów. W obrazie tym uwydatnia się także wielka zmiana w uczuciu Niepokalanej Dziewicy, która nie prezentuje się już jako pokorna służebnica, poddająca się rozkazom Stwórcy, lecz przepełniona szczęściem macierzyńskiego rozradowania spogląda na Dziecię z taką miłością i tkliwością, że nawet nie zauważa przybyłych przed chwilą zdumionych pasterzy. Patrząc na tę scenę, zapominamy o ubóstwie i opuszczeniu nowo narodzonego Syna Bożego, gdyż Jego obecność rozjaśnia świat, przenika i rozwesela dusze ludzkie (…). Światło Dzieciątka Jezus (…) posiada tu znaczenie symboliczne, odzwierciedla wizje średniowiecznych mistyków: św. Brygidy lub św. Wincentego Ferrariusza, którzy twierdzili, że Chrystus w chwili urodzenia błyszczał jak słońce o wschodzie.” 1

Kiedy patrzę na ten obraz, w mojej głowie wybrzmiewa pastorałka M. A. Charpentiera, polecam więc, jako dopełnienie okienka kalendarza, posłuchać tego utworu.

11 https://naszswiat.it/historia/boze-narodzenie-sztuce/

6 grudnia 2024 r.

Okazją do zaprezentowania dzisiejszego obrazu jest wspomnienie św. Mikołaja, biskupa Miry, żyjącego na przełomie III i IV wieku, który zasłynął jako cudotwórca oraz dobroczyńca, na pamiątkę czego w dzień jego wspomnienia obdarowujemy się podarkami.

Artysta, który jest twórcą dzisiejszego obrazu to Jacopo Tintoretto (1518 – 1594) wenecki malarz dojrzałego renesansu. Obraz Święty Mikołaj powstał ok. 1544 roku i znajduje się obecnie Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu.

Świętego można rozpoznać po szatach biskupich, 3 złotych kulach (które według legendy dał w posagu trzem biednym dziewczynom) oraz statku, który uratował z opresji na morzu. Obraz namalowany jest brawurowo, charakteryzuje go intensywna kolorystyka, zaskakujące oświetlenie, wyraźna faktura i niekonwencjonalne ujęcie postaci świętego. Za życia Tintoretto doczekał się sławy, ale tylko nieliczni rozumieli znaczenie jego przełomowego malarstwa. On sam pragnął ”stać się najbardziej śmiałym z malarzy świata” (Carlo Ridolfi o Jacopo Tintoretto w „Le maraviglie dell’arte”) i trzeba przyznać, że zapisał się w historii sztuki, jako artysta wyprzedzający swoją epokę.

Jeśli chcecie poznać bliżej tego artystę polecam film: Tintoretto. Człowiek, który zabił malarstwo z roku 2019.

5 grudnia 2024 r.

Pada, pada śnieg... to intro do dzisiejszego obrazu. W okienku nr 5 prezentuję dla Was epicki obraz: Pokłon Trzech Króli na śniegu, namalowany przez Pietera Bruegla Starszego (1525 - 1569) – niderlandzkiego malarza, przedstawiciela sztuki renesansu. Ten niewielki obraz olejny na desce (35 × 55 cm) trzeba smakować po kawałeczku (stąd dodatkowo w okienku kalendarza fragmenty tego niewielkiego dzieła). Co widzimy na obrazie? Zimowy, surowy pejzaż, codzienne życie niewielkiej miejscowości. Tytułowa scena usytuowana jest w lewym, dolnym rogu, tam w biednej drewnianej chacie dostrzegamy Maryję z Dzieciątkiem. Centrum wypełnia bogaty orszak, ludzi i zwierząt zmierzający do narodzonego Króla Królów. Z prawej strony widzimy popadający w ruinę pałac podtrzymywany wspornikiem - nieuchronny symbol upadku władzy Heroda, namiestnika cesarstwa rzymskiego. Do tej pory nikt nie ośmielił się tak przedstawiać pokłonu trzech króli. Wydaje się, że głównym tematem obrazu jest życie codzienne na wsi, proste czynności zwyczajnych ludzi. Mimo to obraz ma wymowę głęboko religijną. Oto w zawierusze, chłodzie i mrozie, w codzienności przyszedł do nas i dla nas sam Bóg.

Pada, pada śnieg … i nagle stoję, tam wśród innych ludzi w śnieżnej zamieci, wibrującej tysiącem małych płatków śniegu, które czuję tak wyraźnie na swojej twarzy, stoję i czekam, aby się pokłonić małemu Jezusowi.

Zobacz obraz z bliska

4 grudnia 2024 r.

Dzisiejsze dzieło sztuki w okienku kalendarza zdecydowanie się różni od poprzednich, nie ma tu stajenki, pasterzy i zwierząt. Jednak wizerunek Matki Boskiej wraz z Dzieciątkiem to przedstawienie w sztuce bezpośrednio łączące się z tematem Bożego Narodzenia. Stajemy więc dzisiaj przed obliczem Maryi trzymającej na rękach małego Jezusa, w otoczeniu obłoków i adorowanej przez postacie świętych kościoła katolickiego. Oto Madonna Sykstyńska namalowana przez jednego z najwybitniejszych artystów włoskiego renesansu Rafaela Santiego (1483 – 1520). Obraz powstał między 1512 a 1513 rokiem, obecnie znajduje się w Gemäldegalerie Alte Meister w Dreźnie. Dlaczego dzisiaj mój wybór padł właśnie na ten obraz? Na Śląsku świętujemy 4 grudnia tzw. „Barbórkę”, nie mogło więc w tym dniu zabraknąć tej świętej, a właśnie ona jest przedstawiona na obrazie wraz ze św. Sykstusem o rysach papieża Juliusza II. Po czym poznajemy, że to św. Barbara (patronka dobrej śmierci, a na Śląsku szczególnie czczona przez górników)? W tle obrazu po prawej stronie widzimy fragment wieży, a to jeden z jej atrybutów. Zapewne znacie z tego obrazu dwa zamyślone aniołki. Można je obecnie zobaczyć na kubkach czy skarpetkach, znaczkach pocztowych lub papierze do pakowania. Niewiele osób wie skąd pochodzą i na kogo spoglądają w takiej zadumie. Dopiero oglądając cały obraz, patrząc na wszystkie postaci i ich wzajemne relacje, zaczynamy rozumieć wyraz pucołowatych twarzy cherubinków. Obraz emanuje medytacyjnym nastrojem, pewnym niepokojem, który podkreślają nie tylko wyrazy twarzy przedstawionych postaci, ale także tło przedstawienia. Zielona zasłona odsłania tu rzeczywistość nadziemską, niebo utkane jest z anielskich główek (warto zrobić zbliżenia obrazu, aby to dostrzec), na obłokach unosi się Madonna z Dzieciątkiem, a podmuch niebiańskiego wiatru porusza jej szaty. A gesty? Czy mają znaczenie? Spójrzcie na Sykstusa, który wskazuje na coś, co wydaje się zasmucać Madonnę i przerażać Dzieciątko. Uważa się, że obraz ten przeznaczony był do zawieszenia w miejscu, przed którym umieszczony był krucyfiks. Sykstus wskazywałby zatem na przedstawienie męki Chrystusa, co wyjaśniałoby wyraźny niepokój Matki i Dziecka. A Barbara spoglądając w dół wygląda na zatroskaną, czyżby spoglądała na nas...śmiertelników, czy raczej z rozczuleniem wpatruje się w aniołki? Jak myślicie?

Warto zobaczyć: film o tym obrazie.

ZOBACZ OBRAZ Z BLISKA.

3 grudnia 2024 r.

W okienku nr 3 prezentuję dla Was Boże Narodzenie dłuta Wita Stwosza ( Wit Stosz, niem. Veit Stoß ( ok. 1448 -1533) niemieckiego rzeźbiarza, grafia i malarza, wybitnego przedstawiciela późnego gotyku. Zapewne go kojarzycie, jako twórcę ołtarza Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny z bazyliki Mariackiej w Krakowie. Rzeźbiona w drewnie scena Bożego Narodzenia stanowi środkową część dawnej nastawy ołtarzowej powstałej w latach 1520-1523. Była przeznaczona do kościoła św. Salwatora w Norymberdze, jednak burzliwe losy reformacji w Niemczech sprawiły, że dzisiaj ołtarz możemy oglądać w kościele NMP w Bambergu. Od strony stylistycznej Ołtarz Bamberski, jako ostatnie dzieło wymieniane w twórczości Stwosza, jest kontynuacją późnogotyckiej tradycji rzeźbiarskiej, widzimy podobne rozwiązania formalne np. w kształtowaniu draperii czy ujęciu pejzażu. Pamiętajmy jednak, że w tym czasie w całej Europie króluje już od dawna nowy styl - renesans.

Czy zauważyliście, że sposób prezentacji Bożego Narodzenia w tym dziele trochę się różni od prezentowanych wcześniej? Skąd ta zmiana i co możemy z tej sceny odczytać? Zapoznajcie się z tekstem historyka sztuki dr Adama Soćko z UAM w Poznaniu. Trochę więcej czytania w tym okienku, ale zrozumienie dzieła sztuki to swoiste wyzwanie, wspinaczka na szczyt, a po zdobyciu szczytu poczujecie radość i satysfakcję poznania... treści, którą przekazuje nam artysta.

"Aranżację głównej sceny Stwosz oparł na tradycji obrazowej rozwijanej od połowy XIV wieku, ale ugruntowanej autorytetem świętej Brygidy Szwedzkiej. Owa mistyczka, pielgrzymując do Ziemi Świętej, miała doznać cudownego widzenia, w którym Matka Boska objawiła jej prawdę o misterium Bożego Narodzenia. Ze spisanej tuż po 1371 roku wizji wiemy, że akt narodzin dokonał się w sposób mistyczny, nagły. W jednej chwili, podkreślonej cudownym rozbłyskiem światła, Boże Dziecię znalazło się na ziemi przed klęczącą, adorującą je Marią. Moment ten Stwosz wzbogacił o obrazowe wątki zakorzenione w tradycji ewangelicznej i apokryficznej. Bożej Rodzicielce towarzyszą aniołowie, ale też pasterze powiadomieni przez tych pierwszych o wielkim wydarzeniu. W głębi, na tle panoramy Betlejem, widać stado owiec. Pastuszkowie zeszli więc do Dzieciątka, by złożyć mu pokłon. Oto Bóg wcielony objawił się ludzkości. Radosnej epifanii towarzyszyły anielskie śpiewy, o których przypominają instrumenty trzymane przez skrzydlatą asystę. Wszyscy się weselą, jedynie święty Józef znalazł się na uboczu sceny i na marginesie tej historii. Dziecię jest wszak Synem Boga, a on tylko – i aż – jego opiekunem. Według Protoewangelii Jakuba w kluczowym dla chrześcijan momencie Józef opuścił Marię, by szukać pomocy akuszerek. W głębi sceny Stwosza widać je zresztą, jak forsują płot, spiesząc z pomoc – ale wszystko, co ważne, już się dokonało. Architektoniczna ruina, której fundamenty postrzegamy wraz z kolumną, to plastyczne nawiązanie do zapowiedzi proroków Starego Testamentu, wieszczących upadek rodu Dawida. Kolumna zaś jest obrazową metaforą Jezusa - ostatnią podporą ruin domostwa, tak jak Chrystus jest ostatnim z królewskiego rodu Dawidowego. Motyw starożytnej ruiny budzi skojarzenia z tym, co dawne – Starym Testamentem. Narodziny Bożej Dzieciny wyznaczają wszak początek nowego czasu, ery odkupienia ludzkości. Dokona się ono w przyszłości za sprawą męki krzyżowej. Obrazową aluzją do tego, co nadejdzie, jest niewielki krzyż trzymany przez anioła przy prawej krawędzi obrazu. Rozbudowana sceneria narodzin wiąże więc starotestamentową przeszłość z dramatyczną przyszłością i stawia widza wobec obrazowego traktatu nasyconego głębią myśli teologicznej".

2 grudnia 2024 r.

W drugi dzień adwentu zapraszam do Padwy, to tutaj znajduje się obraz Giotta di Bondone (ok. 1266-1337), fresk pt. Boże Narodzenie z ok. 1305 roku znajduje się w kaplicy Scrovegnich (Cappella dell‘Arena) i jest jednym z 40 fresków dekorujących to wnętrze.

"Nie bójcie się! Oto zwiastuję wam radość wielką, która będzie udziałem całego narodu: dziś w mieście Dawida narodził się wam Zbawiciel, który jest mesjasz, Pan. A to będzie znakiem dla was: znajdziecie niemowlę owinięte w pieluszki i leżące w żłobie” (Łk. 2 10-12). Właśnie ten fragment Biblii zaprezentował Giotto po prawej stronie fresku, dwaj pasterze wysłuchują słów anioła, który zapowiada przyjście Mesjasza na świat. Po lewej widzimy właściwy moment narodzin Jezusa. W pozycji leżącej Maria pochyla się nad małym Jezusem szczelnie obwiniętym w pieluszki, obok kobieta, która pomaga w opiece nad dzieciątkiem, jej obecność to przykład inspirowania się tekstami apokryficznymi.3 Mamy tu więc połączenie dwóch scen w jednej przestrzeni malarskiej. Ten sposób narracji jest obecny we wszystkich freskach w kaplicy Scrovegnich, Giotto malując sceny biblijne układa je w logiczną, dramatyczną opowieść, pełną ruchu i emocji. Artysta zrewolucjonizował malarstwo włoskie, stosuje światłocień i skróty perspektywiczne, zamiast złotego tła wprowadza pejzaż. Zwróćcie uwagę na ułożenie zwierząt, czy odejście od frontalizmu postaci na rzecz naturalnych ujęć (np. stojący tyłem pastuszkowie). Widzimy tu ludzi i sceny z życia wzięte, codzienne, zwyczajne, a ich twarze wyrażają emocje. Giotto di Bondone to artysta, który "średniowieczne niebo sprowadził na ziemię i oswoił świętych” (cyt. Bożena Fabiani).

Dla ciekawych film

1 grudnia 2024 r.

Dzisiaj w pierwszym okienku kalendarza adwentowego prezentuję fragment wyjątkowego tronu z VI wieku z Rawenny. Tron biskupa Maksymiliana można obejrzeć w kolekcji Muzeum Arcybiskupów w Rawennie, wykonany jest z rzeźbionych paneli z kości słoniowej umieszczonych na drewnianym szkielecie. Najstarszy sposób obrazowania Bożego Narodzenia ukazuje Marię leżącą na posłaniu obok złożonego w żłobie Dzieciątka. Obojgu częstokroć towarzyszy Józef oraz osioł i wół. Ten schemat kompozycyjny zapożyczyła sztuka chrześcijańska prawdopodobnie z pogańskiego antyku - przedstawień odpoczywającej po trudach porodu Semele, matki Dionizosa.

© Klaudia Czyżewska-Knap

Google Sites

Report abuse

Page details

Page updated

Google Sites

Report abuse