Білет №24. Пытанне №2

Источник: Национальный институт развития образования (первоисточник) 

Гаспадарчае жыццё ўсходніх славян у ІХ ст. характарызуецца зараджэннем і станаўленнем дзяржаўнасці і зараджэннем феадальнага сацыяльна-эканамічнага ўкладу жыцця. Узнікае маёмасная няроўнасць, падзел на багатых і бедных. Зямля пачынае становіцца прыватнай. З'яўляюцца феадалы - уладальнікі вызначанай колькасці земляў. Феадалы пачалі перадаваць зямлю ад бацькі да сына, г. зн. у спадчыну. Да VIII ст. плямёны будуць жыць у рамках суседскай абшчыны. Людзі сталі жыць асобнымі суполкамі і самастойна весці гаспадарку.

Пачнуць з'яўляцца князі, якія першапачаткова будуць толькі камандаваць дружынай (арміяй), але ў далейшым пачнуць выконваць і адміністрацыйныя функцыі па кіраванні плямёнамі. Князь разам з дружынай будзе збіраць з падуладнага насельніцтва даніну ў выглядзе натуральнага прадукта. Князі таксама ператворацца і ў суддзяў, якія вырашаюць спрэчкі паміж жыхарамі племя.

Зменіцца становішча і простых сялян. Калі першапачаткова яны былі вольнымі супольнікамі, то паступова яны пачнуць становіцца залежнымі ад феадала. Людзі, якія цалкам страцілі свабоды і самастойнасць, называліся «халопамі», залежныя паўсвабодныя сяляне атрымалі назву «смерды». Смерды мелі асабістую свабоду, але зямля, якой яны карысталіся, належала феадалу. Залежныя сяляне былі абавязаны выконваць павіннасці на карысць феадала.

Асноўным заняткам мясцовага насельніцтва з'яўляліся земляробства і жывёлагадоўля (вытворчая гаспадарка). Другаснымі заняткамі з'яўляліся паляванне, рыбалоўства, бортніцтва, збіральніцтва (прысвойваючая гаспадарка). Сельская гаспадарка славян была першапачаткова прадстаўлена матыжнай і падсечна-агнявой. Падсечна-агнявая гаспадарка ўяўляла з сябе працэс высечкі лесу, затым спальваннем пнёў і засяваннем выпаленага ўчастка зямлі. Зямлю апрацоўвалі бараной-сукаватай. У наступным славяне перайшлі да ворыўнага земляробства. Асноўнай сістэмай апрацоўкі зямлі выступала двух ці трохполле. Найбольш распаўсюджанымі сельскагаспадарчымі культурамі з'яўляліся жыта, проса, пшаніца.

У VIII-IX ст. пачнецца працэс зараджэння гарадоў у выглядзе ўмацаваных гарадзішчаў. Прычынамі ўзнікнення гарадоў стане аддзяленне рамяства ад земляробства, развіццё абмену і гандлю, канцэнтрацыя рамеснікаў у адным месцы і неабходнасць аховы мясцовага насельніцтва. Гарады ўзнікнуць як цэнтры рамяства і гандлю і будаваліся на скрыжаваннях рэк і дарог.

Гарады былі драўлянымі. Унутраная частка горада, умацаваная валамі і сценамі, атрымала назву дзяцінец. Селішча рамеснікаў і гандляроў вакол дзяцінца - называлася пасад. Гарады па колькасці насельніцтва былі невялікімі. Гарады таксама выконвалі функцыі рэзідэнцыі князя. Самым старажытным беларускім горадам лічыцца Полацак, які ўпершыню згадваецца ў 862 г. Да X ст. адносіцца ўзнікненне такіх горад як Тураў, Заслаўе, Віцебск. У XI ст. упершыню згадваюцца Брэст, Мінск, Пінск.

Паходжанне назваў гарадоў звязана з некалькімі крыніцамі. Шэраг гарадоў атрымалі назву ад ракі, на беразе якой яны ўзніклі (Полацк - Палата, Пінск - Піна, Гомель - Гомій). Шэраг гарадоў названы ў гонар легендарных кіраўнікоў (Тураў, Заслаўе, Браслаў, Барысаў).

На тэрыторыі Беларусі таксама былі прадстаўлены розныя віды рамёстваў. Сярод найбольш папулярных варта адзначыць кавальская справа (выраб металічных прылад працы і зброі), ганчарнае (гліняны посуд), гарбарнае (апрацоўка шкур), бандарнае (бочкі), прадзенне і ткацтва (адзенне). Была наладжана апрацоўка каляровых металаў (медзі, волава, свінцу), з якіх стваралі ўпрыгожванні. Рамяство пастаянна ўдасканальвалася, выкарыстоўваліся новыя тэхналогіі і сродкі вытворчасці. Развіццё рамяства прывядзе да ўзнікнення гандлю. Асноўнымі прадметамі гандлю выступалі збожжа, мёд, воск, футра, а таксама рамесныя вырабы.