Білет №23. Пытанне №2

Источник: Национальный институт развития образования (первоисточник) 

Варыянт 7. Ч.3

Утварэнне ВКЛ прывядзе да фарміравання адзінага гандлёвага рынку і больш актыўнага развіцця эканомікі і гаспадаркі У XIV–XV стст. у першую чаргу развіццё атрымае земляробства. Адбудзецца павелічэнне колькасці пасяўных плошчаў, а таксама распаўсюджванне трохполля. Сеялі пераважна жыта, проса, пшаніцу, ячмень, авёс, вырошчвалі бабы, гарох, розную гародніну. Жывёлагадоўля таксама па-ранейшаму заставалася важным элементам. Разводзілі як буйную, так і дробную рагатую жывёлу. Шырокае распаўсюджванне атрымалі розныя хатнія промыслы: выраб посуду, адзення, абутку, прылад працы.

Асаблівасцю развіцця беларускіх земляў у XIV-XVI стст. стане фарміраванне саслоўяў, сярод якіх асаблівае становішча займала шляхта, а самую вялікую катэгорыю складалі сяляне, якія ператварыліся з землеўладальнікаў у землекарыстальнікаў. У 1447 будзе прыняты Прывілей Казіміра, які азначаў пачатак прыгона сялян. У 1468 г. будзе прыняты Судзебнік Казіміра, а ў 1529 г. I Статут ВКЛ, якія толькі пашырылі прывілеі шляхты і яшчэ больш запрыгонілі сялян, якія цяпер павінны былі выконваць розныя шматлікія павіннасці.

Развіццё гаспадаркі ў XVI ст. будзе звязана з правядзеннем аграрнай рэформы караля ВКЛ і Польшчы Жыгімонта II Аўгуста. У 1557 г. будзе падпісаны дакумент "Устава на валокі", якая ўводзіла адзіную меру зямельнай плошчы - валока, роўная 21,36 гектара. Будуць упарадкаваны сялянскія павіннасці, памеры зямельных участкаў.

Далейшае развіццё сельскай гаспадаркі будзе звязана са станаўленнем фальварачна-паншчыннай сістэмы. Асноўным землеўладаннем будзе з'яўляцца фальварак - гаспадарка феадала з комплексам будынкаў і ворыўнымі землямі. У дадзенай сістэме зямлёй валодалі феадалы, якія маглі выдзяляць сялянам участак зямлі. За карыстанне дадзеным участкам сяляне былі вымушаныя адпрацоўваць паншчыну - працаваць на зямлі феадала, а таксама плаціць грашовы падатак - чынш. Сяляне апрацоўвалі зямлю феадалаў, збіралі ўраджай. Прыбытак з продажу ўраджаю шоў непасрэдна ўладальніку зямлі - феадалу.

У XIV-XVI стст. адбудзецца значны рост гарадоў і гарадскога насельніцтва. Буйнымі гарадамі будуць Брэст, Полацк, Гродна, Мінск, Навагрудак. Галоўным заняткам гарадскога насельніцтва будзе з'яўляцца рамесніцтва. У гарадах працавалі кавалі, ювеліры, ганчары, шаўцы, цесляры. Гарадскія рамеснікі аб'ядноўваліся ў "цэхі". Цэхі складаліся з майстроў, якія маглі афіцыйна вырабляць рамесныя вырабы. У выпадку, калі рамеснікі не ўваходзілі ў «цэх», то іх называлі партачамі і ім забаранялася прадаваць сваю прадукцыю. У гарадах і мястэчках частай з'явай сталі кірмашы. Гандаль ажыццяўлялі купцы. Прычым быў развіты як унутраны, так і знешні гандаль.

Асаблівасцю развіцця гарадоў у XIV ст. стане з'яўленне Магдэбургскага права - права гарадоў на самакіраванне. Гарадскім органам кіравання і ўлады будзе з'яўляцца магістрат. Магістрат з'яўляўся выбарным органам улады і складаўся з гарадской рады (выбіралі самі гараджане) "лавы" (судовы орган). Магістрат узначальваў бурмістр. Першым з гарадоў ВКЛ Магдэбургскае права атрымае Вільня ў 1387 г., а на тэрыторыі Беларусі - Бярэсце (Брэст) у 1390 г. Права на самакіраванне будзе з'яўляцца важным эканамічным стымулам для развіцця гарадоў. Пры гэтым каля 40% гарадоў па-ранейшаму належалі феадалам. Расла таксама колькасць мястэчак, якія займалі прамежкавае становішча паміж горадам і вёскай.

У XVIII ст. на змену цэхавай арганізацыі прыйдзе мануфактурная вытворчасць. Мануфактура ўяўляе сабой прадпрыемства, заснаванае на ручной працы і яе падзеле. На мануфактуры выкарыстоўвалася наёмная праца і існаваў падзел працы. Першыя мануфактуры на тэрыторыі Рэч Паспалітай з'явяцца ў Налібоках і Уруччы і будуць звязаны з вытворчасцю вырабаў са шкла. Шырокую вядомасць атрымалі Нясвіжская і Слуцкая мануфактуры па вытворчасці шаўковых паясоў, якія належаць Радзівілам.

У XVIII ст. на тэрыторыі Рэчы Паспалітай зарадзіцца магнацкае (шляхецкае) прадпрымальніцтва. У 1765 г. будзе праведзена рэформа Антонія Тызенгаўза. Рэформа прадугледжвала абнаўленне дзяржаўных фальваркаў, сістэматызацыю сялянскіх павіннасцей, і напрамкі прыбытку з іх на стварэнне дзяржаўных мануфактур.