Білет №22.Пытанне №2

Источник: Национальный институт развития образования (первоисточник) 

Палажэнне сельскай гаспадаркі ў першай палове XIX ст. характарызуецца пачаткам распаду феадальна-прыгоннай сістэмы. Усе сяляне Беларусі дзяліліся на памешчыцкіх (прыгонных) і дзяржаўных. Усе сяляне былі абавязаны выконваць розныя павіннасці, плаціць чынш (грашовы падатак) ці аброк (натуральны падатак) і адпрацоўваць паншчыну. Дзяржава здавала як сялян, так і зямлю ў арэнду памешчыкам, якія імкнуліся па максімуму атрымання прыбытка. Становішча сялян заставалася цяжкім.

Паступова пачнецца працэс гаспадарчай спецыялізацыі беларускіх зямель, звязаных з перапрацоўкай мясцовай сыравіны. Вылучацца такія галіны як вінакурэнне, цукраварэнне, маслабойная і льнопрадзільная. Масава будуць вырошчваць лён і цукровыя буракі, пачнецца шырокае ўкараненне і вырошчванне бульбы.

У 1840-я - 1850-я гг. з мэтай паляпшэння становішча сялянства, пад кіраўніцтвам Паўла Дзмітрыевіча Кісялёва, будзе праведзена рэформа ў дзяржаўнай вёсцы. У выніку рэформы будуць строга вызначаны памеры павіннасцяў сялян, забаронена здача ў арэнду дзяржаўнай зямлі і сялян, пачнецца перавод дзяржаўных сялян з паншчыны на чынш. Дзяржаўныя сяляне атрымаюць пэўныя правы і свабоды. У вёсцы будуць створаны абшчыны - органы выбарчага самакіравання, якія самастойна вырашалі гаспадарчыя і адміністрацыйныя пытанні.

У далейшым будзе праведзена інвентарная рэформа ў памешчыцкай вёсцы. Будуць створаны інвентары - дакументы, якія апісваюць усе віды, формы і памеры павіннасцей прыгонных сялян. Дзяржава імкнулася аслабіць прыгонныя адносіны. Аднак памешчыкі не жадалі нарміраваць памеры павіннасцяў і ўсяляк сабатавалі правядзенне інвентарнай рэформы.

Развіццё сельскай гаспадаркі ў другой палове XIX - пачатку XX ст. звязана з рэформай 1861 г. і Сталыпінскай аграрнай рэформай. У выніку рэформе 1861 г. будзе адменена прыгоннае права, сяляне атрымаюць асабістую свабоду. Правядзенне рэформы будзе садзейнічаць больш актыўнаму развіццю капіталістычных адносін у вёсцы, а таксама пераходу ад феадальнага грамадства да буржуазнага. Вынікам рэформы П. А. Сталыпіна стане рост буржуазнай уласнасці ў вёсцы, пашырэнне і паглыбленне спецыялізацыі сельскай гаспадаркі, з'яўленню фермерскіх гаспадарак. У цэлым сельская гаспадарка выйдзе на новы, больш высокі ўзровень развіцця эканамічных адносін. Пачнецца ўкараненне і выкарыстанне сельскагаспадарчых машын, а таксама фарміраванне сельскай буржуазіі.

У 20-я гг. ХІХ ст. на тэрыторыі Беларусі з'явяцца першыя заводы і фабрыкі, пачнецца прамысловая рэвалюцыя. У мястэчках Хомск і Косава (сучасны Кобрынскі раён) будуць заснаваны першыя суконныя фабрыкі, дзе будуць выкарыстоўвацца паравыя рухавікі.

У другой палове XIX ст. працэс пераходу да фабрычнай вытворчасці паскорыцца. Пачнецца фарміраванне прамысловай буржуазіі (прадпрымальнікаў) і фабрычных працоўных (вольнанаёмных працоўных). Большасць фабрык і заводаў знаходзілася ў сельскай мясцовасці. Беларусь з'яўлялася цэнтрам вінакурэння, актыўна развіваліся кардонна-папяровая, запалкавая, лесахімічная і шкляная галіны прамысловасці. Буйныя запалкавыя заводы былі прадстаўлены ў Пінску, Бабруйскія і Барысаве. Гута "Нёман", Віцебская льняная фабрыка "Дзвіна" і папяровая фабрыка ў Добрушы з'яўляліся найбуйнейшымі прадпрыемствамі на тэрыторыі Беларусі.

У другой палове XIX ст. на тэрыторыі Беларусі пачнецца актыўнае будаўніцтва чыгункі. Праз тэрыторыю Беларусі прайшлі важнейшыя магістралі: Маскоўска-Брэсцкая і Лібава-Роменская. Буйнымі чыгуначнымі цэнтрамі сталі Мінск, Віцебск, Гомель і Баранавічы. Актыўна будзе развівацца будаўніцтва шасэйных дарог. У 1898 г. у Віцебску ўпершыню ў Расійскай імперыі ў эксплуатацыю будзе ўведзены электрычны трамвай.

У другой палове XIX ст. актыўна пачнуць расці і развівацца гарады. Пры гэтым беларускія гарады не ператворацца ў буйныя прамысловыя цэнтры, бо ў асноўным прамысловасць будзе сканцэнтравана ў вёсцы ці ў мястэчках. Гарады будуць будавацца з улікам новых тэхналогій і асаблівасцях планіроўкі. Праз многія гарады прайшлі чыгункі, што павышала іх статус у якасці гандлёвых і эканамічных цэнтраў. Найбуйнейшымі гарадамі з'яўляліся Мінск і Віцебск, дзе ў 1913 г. пражывала больш за 100 тыс. чалавек.