Білет №21. Пытанне №2

Источник: Национальный институт развития образования (первоисточник) 

На працягу ХУІІІ ст. Рэч Паспалітая пагрузіцца ў бездань эканамічнага, палітычнага і сацыяльнага крызісу. Тэрыторыя дзяржавы стане арэнай баявых дзеянняў, а суседнія дзяржавы: Прусіі, Аўстрыі і Расійскай імперыі, будуць увесь час умешвацца ва ўнутраную палітыку краіны.

Сярод галоўных прычын падзення і наступных падзелаў Рэч Паспалітай можна вылучыць наступнае. Па-першае, шляхта і магнаты ўсяляк імкнуліся захаваць феадальна-прыгонную сістэму і адмаўляліся праводзіць прагрэсіўныя і неабходныя рэформы. Гэта прывядзе да эканамічнага заняпаду і падарыву магутнасці Рэчы Паспалітай.

Па-другое, магнаты і шляхта фактычна перасталі падпарадкоўвацца цэнтральнай уладзе і ў краіне квітнела анархія. Магнаты сталі ўдзельнымі князямі, якія адмаўлялісь выконваць указанні ўладаў. Па-трэцяе, існавала правіла «ліберыум вета», калі любы дэпутат на сойме мог заблакаваць не спадабанае яму рашэнне. У такіх умовах сойм не мог нармальна функцыянаваць і прыняцце нават неабходных і прагрэсіўных законаў - зрывалася.

Па-чацвёртае, ваенная моц Рэч Паспалітай была аслаблена. Недастатковае фінансаванне, адсутнасць рэгулярнай арміі, пастаянныя войны і адсутнасць ваенных рэформаў фактычна прывядзе да распаду воінскай структуры дзяржавы. Па-пятае, саміх шляхцічаў і магнатаў мала цікавіў лёс краіны. Яны вялі паразітычны лад жыцця, перш за ўсё думалі аб уласных інтарэсах, і часта дзейнічалі насуперак, а не на карысць інтарэсам краіны.

Па-шостае, рэлігійная палітыка ўнутры Рэч Паспалітай прыводзіла да пастаянных супрацьстаянняў каталіцкай і праваслаўнай царквы. У пачатку 1770-х гг., пры чарговым уздыме барацьбы каталіцтва і праваслаўя, ва ўнутраныя справы Рэч Паспалітай умяшаліся суседзі. У 1772 г. Расія, Прусія, Аўстрыя падпішуць канвенцыю аб падзеле Рэч Паспалітай. Усходняя Беларусь увойдзе ў склад Расійскай імперыі.

Усведамляючы цяжкае становішча дзяржавы - улады Рэч Паспалітай распачнуць спробу правядзення рэформ. 3 мая 1791 г. будзе прынята Канстытуцыя Рэч Паспалітай, якая стала асновай для выхаду з палітычнага і эканамічнага крызісу. Будуць прыняты прагрэсіўныя законы, створана рэгулярнае войска, аб'яўлена аб серыі рэформ у эканоміцы. Аднак частка магнатаў выступіла супраць Канстытуцыі і рэформаў і ўступіўшы ў змову з урадамі суседніх краін падрыхтуе глебу для новага падзелу. У студзені 1793 г. Расія і Прусія падпішуць дагавор аб другім раздзеле Рэч Паспалітай. Цэнтральная частка Беларусі адыдзе ў склад Расійскай імперыі.

У 1794 г. у Рэч Паспалітай успыхне паўстанні патрыятычна настроенай шляхты супраць падзелаў краіны і за захаванне незалежнасці і самастойнасці. Паўстанне ўзначаліць Тадэвуш Касцюшка. Паўстанне будзе задушана і прывядзе да таго, што ў 1795 г. Аўстрыя, Прусія і Расія ажыццявяць трэці падзел Рэч Паспалітай. Расія далучыць Літву і Заходнюю Беларусь. Рэч Паспалітая спыніць сваё існаванне.

Пасля ўключэння беларускіх зямель у склад Расійскай імперыі царскі ўрад ажыццявіць шэраг мерапрыемстваў. На тэрыторыі Беларусі будуць створаны агульнарасійскія органы ўлады, а сама Беларусь будзе падзелена на Віцебскую, Магілёўскую, Мінскую, Віленскую і Гродзенскую губерні. Найбольш важныя пасады будуць займаць этнічныя рускія, а мясцовае насельніцтва зможа займаць толькі другарадныя.

Будзе скасавана Магдэбургскае права. Шляхта будзе абавязана прынесці прысягу на вернасць расійскай кароне і пазбавіцца сваіх шырокіх прывілеяў, будзе пазбаўлена значнай часткі правоў. Пры гэтым шляхта здолее захаваць свае маёнткі і сялян. Пачнецца насаджэнне і пашырэнне памешчыцкага землеўладання, узмоцніцца і пашырыцца прыгоннае права. Значны ціск будзе аказаны на уніяцкую і каталіцкую царкву. Уніятаў пачнуць пераводзіць у праваслаўе.

Уключэнне беларускіх зямель у склад Расійскай імперыі будзе садзейнічаць уключэнню ў агульнарасійскую гаспадарчую сістэму і паўплывае на развіццё эканомікі, прамысловасці, сельскай гаспадаркі. Гэты працэс будзе садзейнічаць далейшай спецыялізацыі сельскай гаспадаркі, а таксама развіццю капіталістычных адносін.