Білет №20. Пытанне №2

Источник: Национальный институт развития образования (первоисточник) 

Варыянт 7

XIV - XV стст. у гісторыі літаратуры - гэта перыяд развіцця рукапісных евангелле і летапісаў. Рукапісныя Лаўрышаўскае і Друцкае евангеллі з'яўляюцца ўзорам кніжнай справы. У XV ст. развіццё атрымае летапісанне. Да нашых дзён захаваўся Беларуска-літоўскі летапіс 1446 г., дзе апісваюцца падзеі з IX па сярэдзіну XV ст., у т. л. пра княжанне Вітаўта. Важнае месца ў гісторыі літаратуры ВКЛ займае Мікола Гусоўскі. Знаходзячыся ў Рыме, па просьбе Папы Рымскага, ён стварыў сапраўдны гімн Радзіме - паэму "Песня пра зубра", прысвечаную апісанню сцэн палявання на зубра і падзеям часоў праўлення Вітаўта.

Гісторыя развіцця літаратуры XVI ст. звязана з дзейнасцю цэлага шэрагу кнігадрукароў. Адным з самых вядомых літаратурных дзеячаў з'яўляецца Ф. Скарына. У XVI ст. актыўна займаліся кнігадрукаваннем паслядоўнікі Ф. Скарыны. Сярод іх Сымон Будны, які ў 1562 г. выдаў першую на тэрыторыі сучаснай Беларусі кнігу на старабеларускай мове – “Катэхізіс”. Была таксама выдадзена кніга "Аб апраўданні грэшнага чалавека перад Богам". Васіль Цяпінскі ў сваім маёнтку Цяпіна выдаў на ўласныя сродкі на царкоўнаславянскай і старабеларускай мове Евангелле.

Іван Фёдараў і Пётр Мсціславец, выхадцы з беларускіх зямель, у 1564 г. у Маскве выдадуць "Апостал", якая лічыцца пачаткам кнігадрукавання на рускіх землях. У далейшым Пётр Мсціславец вернецца на тэрыторыю ВКЛ, дзе ім будзе заснавана Віленская друкарня. Менавіта ў гэтай друкарні ў 1588 г. будзе выдадзены ІІІ Статут ВКЛ. У 1619 г. Мялеціем Сматрыцкім у мястэчку Іўе будзе выдадзена “Граматыка славенскія”, якая з'яўлялася падручнікам па царкоўнаславянскай мове. Варта таксама згадаць Мікалая Крыштафа Радзівіла Сіротку, які выдаў кнігу аб апісанні сваёй вандроўкі ў Святую Зямлю (Іерусалім). Мацей Стырйкоўскі з'яўляецца аўтарам «Хронікі польскай, літоўскай, жамойцкай і ўсяе Русі», дзе апісваецца гісторыя ВКЛ.

Літаратура XVII ст. звязана з імем Сімяона Полацкага. Ураджэнец Полацка, паэт, вучоны, мысляр, асветнік. Яго дзейнасць шмат у чым звязана з Маскоўскай дзяржавай. Ён з'яўляўся настаўнікам васьмігадовага Пятра I, а таксама выдаў у сваёй маскоўскай друкарні «Буквар» і з'яўляўся ініцыятарам стварэння першай у Расіі вышэйшай навучальнай установы.

Развіццё архітэктуры ў XIV–XV стст. будзе звязана з наяўнасцю пастаяннай знешняй небяспекі ў асобе крыжакоў. Будзе ўзведзена вялікая колькасць замкаў (замкаў-кастэляў), выкананых у раманскім стылі. У XIV ст. будуць узведзены замкі ў Лідзе і Крэве. Значным помнікам абароннай архітэктуры будзе Гродзенскі замак. Царкоўнае будаўніцтва характарызуецца тым, што дамінантным стылі ў XIV–XV стст. з'яўляецца гатычны стыль. Масавай з'явай сталі цэрквы-крэпасці.

У XVI-XVII стст. пачнецца масавае будаўніцтва палацава-замкавых комплексаў у Смалянах, Гераненах і Міры. Мірскі замак унесены ў Спіс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА. На тэрыторыі Беларусі ў XVII–XVIII ст. з'явяцца і палацава-паркавыя ансамблі. Самым вядомым будзе палац Радзівілаў у Нясвіжы. У гэты перыяд у архітэктуры пачне пераважаць барока. Замкі, якія раней выступалі як цэнтры абароны, пачнуць станавіцца рэзідэнцыямі магнатаў. Цяпер яны адрозніваліся раскошным афармленнем і пабудовай. Узводзяцца рэзідэнцыі Сапегаў у Ружанах, Агінскіх у Слоніме, Тызенгаўзаў у Гродне.

У жывапісе першапачаткова пераважала стварэнне ікон. У далейшым ад рэлігійных матываў перайшлі да стварэння вобразаў свецкага характару, а ў прыватнасці прадстаўнікоў знакамітых магнацкіх і шляхецкіх родаў. Пачнецца развіццё партрэтнага жанра. Пры двары каралёў пачалі працаваць прафесійныя еўрапейскія майстры, якія стваралі ўнікальныя партрэты не толькі каралёў, але і найбольш вядомых дзяржаўных дзеячаў. Сярод партрэтаў, якія з'яўляюцца здабыткам мастацтва часоў ВКЛ і Рэч Паспалітай, варта адзначыць партрэты Юрыя Радзівіла, Міхаіла Казіміра Агінскага, Станіслава Аўгуста Панятоўкага (апошні кароль Рэч Паспалітай).

Развіццё і станаўленне тэатра ў XVI–XVII стст. звязана з дзейнасцю лялечнага тэатра - батлейкі. У XVIII ст. адбываецца станаўленне прыгоннага тэатра. Найбольшую папулярнасць атрымалі прыватныя тэатры Радзівілаў у Нясвіжы і Слуцку. Еўрапейскую вядомасць атрымаў тэатр Міхаіла Клеафаса Агінскага ў Слоніме.

Развіццё сістэмы адукацыі будзе звязана з дзейнасцю школ пры праваслаўных, пратэстанцкіх і каталіцкіх саборах і манастырах. Найбольшую актыўнасць праявіў каталіцкі ордэн Іезуітаў, якія адкрылі вялікую колькасць школ пры манастырах. Віленская езуіцкая акадэмія з'яўлялася ўстановай, якая мела ўніверсітэцкі статус. Адукацыя ў езуіцкіх калегіумах (школах) была заснавана па заходніх узорах.

У XVIII ст. у Рэч Паспалітай, пад уплывам ідэй Асветніцтва, будзе праведзена рэформа адукацыі. У 1773 г. будзе створана Адукацыйная камісія з мэтай правядзення рэформ. Будзе адкрыта больш за 20 школ сярэдняй ступені і больш за 200 пачатковай. Будуць дзейнічаць Кракаўскі і Віленскі ўніверсітэты. З-за мяжы будуць запрашацца вядомыя спецыялісты таго часу, якія садзейнічалі развіццю адукацыі і навукі.