Білет №25.Пытанне №2

Источник: Национальный институт развития образования (первоисточник) 

Па наяўных дадзеных, першыя людзі (неандэртальцы) на тэрыторыі Еўропы з'явіліся прыкладна 100-35 тыс. гадоў таму. Самыя старажытныя паселішчы людзей на тэрыторыі знойдзены археолагамі каля вёсак Юравічы і Бердыж. Яны існавалі прыкладна 24-21 тыс. гадоў да н.э. Аднымі з першых на тэрыторыю Беларусі пранікнуць плямёны балтаў, якія заселяць цэнтральную і паўночную яе частку. У далейшым на тэрыторыю Беларусі пачнуць пранікаць плямёны індаеўрапейцаў.

У канцы V - пачатку VII ст. у Еўропе будзе праходзіць "Вялікае перасяленне народаў", выкліканае перамяшчэннем качэўнікаў з усходу на захад і якое прывяло да значных змен у жыцці еўрапейскіх плямёнаў. Тэрыторыя Беларусі не застанецца не закранутай гэтым працэсам. Пераважна з поўдня, а таксама поўначы Ўсходняй Еўропы на тэрыторыю Беларусі пачнуць пранікаць плямёны славян. Існуе некалькі тэорый аб прарадзіме славян. Цэлы шэраг даследчыкаў прарадзімай славян разглядаюць тэрыторыю паміж Заходнім Бугам і сярэднім цячэннем Дняпра. Гэта тэрыторыя часткова мяжуе з тэрыторыяй Беларусі. Яшчэ адным папулярным пунктам гледжання з'яўляецца тэорыя, паводле якой прарадзіма славян знаходзілася па цячэнні ракі Дунай. У VI-VII стст. славяне дзяліліся на тры буйныя групы: заходнія, паўднёвыя, усходнія.

Засяленне тэрыторыі Беларусі славянамі пачнецца ў V ст., а ў перыяд VIII-IX ст. адбываецца працэс масавага рассялення славян на тэрыторыі Беларусі. Плямёны славян мігрыравалі ад р. Прыпяць і на поўнач па р. Дняпро, Дзвіна, Бярэзіна, Нёман і такім чынам засялілі ўсю тэрыторыю Беларусі. У працэсе засялення тэрыторыі Беларусі славянамі - яны асімілявалі мясцовыя балцкія плямёны. Адбываўся працэс славянізацыі балтаў. У выніку гэтага мясцовае насельніцтва ў сваёй аснове будзе славянскім, але з элементамі і рысамі балцкіх плямёнаў.

У выніку працэсу рассялення славян, на тэрыторыі Беларусі да VIII-IX стст. склаліся т.зв. саюзы плямён або аб'яднання ўсходніх славян: дрыгавічы, крывічы, радзімічы. У гэтых саюзаў плямёнаў існавалі зародкі класавай і дзяржаўнай сістэмы. Дрыгавічы засялілі тэрыторыю Беларускага Палесся, а таксама часткова Панёманне і Цэнтральную Беларусь. Існуе дзве тэорыі паходжання назвы "Дрэгавічы". Першая тэорыя абвяшчае, што назва паходзіць ад князя Драга, другая ж тэорыя тлумачыць паходжання назвы ад слова "дрыгва" (бел. "балота"), што характарызуе мясцовасць, дзе пражывалі плямёны. Найстаражытным і найбуйным горадам дрыгавічоў быў Тураў.

Крывічы прадстаўлялі найбольш буйную ўсходнеславянскую супольнасць. Яны засялілі тэрыторыю Цэнтральнай і Паўночна-Усходняй Беларусі, а таксама часткова тэрыторыю Смаленскай і Пскоўскай зямлі. Крывічы, якія жылі на тэрыторыі Беларусі, атрымалі назву "крывічы-палачане", бо жылі на тэрыторыі прылеглай да Полацку, а сам горад з'яўляўся іх сталіцай. Паходжанне назвы навукоўцы зводзяць альбо да імя "Крыва-Крывейта", альбо ад ступені сваяцтва "па крыві", "крэўныя".

Плямёны радзімічаў занялі тэрыторыю паўднёва-ўсходняй Беларусі, а таксама раёны Смаленскай і Бранскай зямлі. Адной з найбольш распаўсюджаных тэорый паходжання назвы радзімічаў з'яўляецца версія паходжання ад імя князя Радзіма. Дадзеная версія пацвярджаецца пісьмовымі крыніцамі і згадкамі.

Паміж крывічамі, радзімічамі і дрыгавічамі існавалі пэўныя адрозненні. Яны маглі выяўляцца як у асаблівасцях гаспадарчага жыцця (абрады пахавання, традыцыі) ці розных упрыгожваннях (дызайн, форма), так і ў асаблівасцях кіравання. Паступова ў славян на тэрыторыі Беларусі пачне фармавацца палітычная іерархія і зародкі дзяржаўнай структуры. Узніклі першыя дзяржаўныя ўтварэнні ў выглядзе княстваў, дзе на чале стаялі князі. Тытул князя перадаваўся ў спадчыну, а сам князь з'яўляўся ўладальнікам значнай уласнасці, меў уласную дружыну, кіраваў жыццём княства.

З прыходам на тэрыторыю Беларусі славянскіх плямёнаў - пачнуць з'яўляцца і першыя гарады. Першапачаткова мясцовае насельніцтва жыло ва ўмацаваных гарадзішчах, якія выступалі спосабам абароны ад суседзяў. У далейшым, з павелічэннем колькасці насельніцтва, а таксама развіццём сістэмы кіравання і з'яўленнем князёў - гарадзішчы пачнуць ператварацца ў гарады, а самі гарады будуць выступаць у якасці адміністрацыйных і гандлёвых цэнтраў. Старажытнабеларускі горад складаўся з дзвюх частак: умацаванага дзяцінца (града) і астатняй часткі (пасадаў). Галоўным чынам гарады на тэрыторыі Беларусі атрымалі сваю назву альбо ад імёнаў князёў, альбо ад назвы рэк, на якіх яны былі заснаваны.

Асноўным заняткам мясцовага насельніцтва з'яўляліся земляробства і жывёлагадоўля (вытворчая гаспадарка). Другаснымі заняткамі з'яўляліся паляванне, рыбалоўства, бортніцтва, збіральніцтва (прысвойваючая гаспадарка). Сельская гаспадарка славян была першапачаткова прадстаўлена матыжнай і падсечна-агнявой. Падсечна-агнявая гаспадарка ўяўляла з сябе працэс высечкі лесу, наступным спальваннем пнёў і засяваннем вызваленага ўчастка зямлі. Зямлю апрацоўвалі бараной-сукаватай. У наступным славяне перайшлі да ворыўнага земляробства. Асноўнай сістэмай апрацоўкі зямлі выступала двух ці трохполле. Найбольш распаўсюджанымі сельскагаспадарчымі культурамі з'яўляліся жыта, проса, пшаніца.

На тэрыторыі Беларусі таксама былі прадстаўлены розныя віды рамёстваў. Сярод найбольш папулярных варта адзначыць кавальская справа (выраб металічных прылад працы і зброі), ганчарнае (гліняны посуд), гарбарнае (апрацоўка шкур), бандарнае (бочкі), прадзенне і ткацтва (адзенне). Была наладжана апрацоўка каляровых металаў (медзі, волава, свінцу), з якіх стваралі ўпрыгожванні. Рамяство пастаянна ўдасканальвалася, выкарыстоўваліся новыя тэхналогіі і сродкі вытворчасці. Развіццё рамяства прывядзе да ўзнікнення гандлю. Асноўнымі прадметамі гандлю выступалі збожжа, мёд, воск, футра, а таксама рамесныя вырабы.