Korporaal van het regiment Carabiniers Mertens Paul werd gefusilleerd

Mertens Paul Lodewijk August Gislenus Ernest geboren te Dessel, meldde zich in augustus 1914 als vrijwilliger voor dienstneming in het Belgisch leger. Hij werd bij de Karabiniers ingelijfd, en maakte in oktober 1914 de slag bij Duffel mee. Daar raakte hij vermist. Later bleek dat hij krijgsgevangen was en dat hij had weten te ontsnappen. Ontsnapt trok hij naar de omgeving van zijn geboortestad, waar hij Duitse versterkingen in kaart bracht. Einde 1915 werd hij in Lommel aan de grens door Duitse militairen aangehouden, toen hij met zijn plannen van de Duitse versterkingen de grens met Nederland wilde oversteken. Op 25 januari werd hij in Hasselt als spion ter dood veroordeeld.

Voorgeschiedenis en opzoekingen.

Mertens Paul Lodewijk August Gislenus Ernest geboren te Dessel op 26 april 1898 Vader is August Balthazar Willem Mertens ,geboren Overboelare , 41 jaar oud en van beroep Nijveraar . Moeder is Margaretha Maria Josepha Clotilda Gislena Van De Kerkhoven , geboren Ronse en 31 jaren oud .

Het gezin Mertens

Paul is de jongste van vier kinderen . Het gezin was oorspronkelijk afkomstig uit Overboelare en kwam in de gemeente Dessel wonen op 13 november 1896 . Op 1 september 1900 verhuisden zij reeds terug en dit naar Ukkel . Vader August was een Nijveraar en dit laat veronderstellen dat zij een gegoede familie uit de bourgeoisie waren . Een stamboekonderzoek wijst uit dat vader August rechtstreeks familie is van de stichter van de lucifersfabriek Mertens in Overboelare ( Geraardsbergen ) . In België werden zij toen gekend als “ de stekskes van Union Match “. Uit deze gegevens veronderstellen wij dat Paul het op materieel vlak aan niets heeft ontbroken en zeer waarschijnlijk de Franse taal machtig was. Verder blijkt dat er toch mogelijke banden met de Stad Lier waren . De schoonmoeder van Mertens Guillaume Balthazar , een oom van Paul , was Stalpaert Marie een echte Lierse . Haar vader J. Stalpaert was een gekend politicus en advokaat . Tijdens de eerste wereldoorlog had Stalpaert Charles (familie ) een fotostudio in de Antwerpsestraat 31 te Lier. Deze laatste was gekend in België als een van de eerste grote pioniers in de fotografie. Het is dus niet ondenkbaar dat Paul Lier tamelijk goed kende door de mogelijke familiebezoeken .

We weten wel dat zijn zus en de schoonbroer tijdens de oorlog in Lier verbleven (afzender brief)

Ondertekent Firmin Debont - Mertens Chateau de Haegenbroeck Lierre

De opzoekingen naar nabestaande liep vast in 2014 -2016. ( In Brussel waren nog nabestaanden maar heb ik niet kunnen contacteren). Wet van de privacy.

25 januari 1916 doodgeschoten.

Mertens heeft een tijdje in de gevangenis van Hasselt verbleven. Uiteindelijk werd hij door een Duits Feldgericht wegens spionage ter dood veroordeeld. Het vonnis, dood door “erschiessung“, werd voltrokken in de Herkenrodekazerne in Hasselt op 25 januari 1916. Mertens was op dat moment 17 jaar en 9 maanden oud en hij was de tweede militair in Limburg die op deze wijze in Limburg om het leven kwam.

Zelfs in Amerika op 1 februari 1916 - THE NEW YORK TIMES lezen ze een artikel over Paul Mertens.

De affiche van zijn terechtstelling : L Rijksarchief Brussel / R Rijksarchief Hasselt

In het militaire dagblad “ De Legerbode “ van 5.2.1916 Blz; 4 staat geschreven. Legerbode online

Repatriëren naar zijn geboortedorp of niet? naar waar? Brussel, Lier, wat liep er mis?

Na de oorlog doet de Belgische staat meerdere pogingen om de familie te contacteren over het lichaam van Paul.

Opmerking steekkaart: de zoektocht naar de familie en het trachten contact op nemen met de familie is een hele onderneming. In de laatste fiche zien we hoeveel de familie is aangeschreven, telkens is er geen uitsluitsel of respons op het schrijven, mijnheer Rob Troeblijn van het militaire museum heeft de archieven en kaart grondig bestudeert, te zoektocht eindigt op N° 3555/E42890/ 13 – 6 – 25 à Ixelles. Geen adres van de familie.

Paul Mertens is in Kuringen opgegraven en op 4 / 4 / 1925 in Halen herbegraven. (Opmerking steekkaart / consulteer de steekkaart

In het gemeentearchief van Kuringen vonden wij in 2013 een cruciale brief.

21 oktober 1919: Een brief van de familie met enkele vragen in verband met de concessie, het opgraven en de vraag om hem in Hasselt en liefst kort aan het station te begraven. Dit laatste was echter niet mogelijk omdat er geen oorlogskerkhof in Hasselt was voorzien door de Staat. Het dichts bijzijnde militairenkerkhof was dit van Halen, waar de slachtoffers van de beruchte "Slag der Zilveren Helmen" liggen begraven. Dit leidde ongetwijfeld tot een impasse en bleef zijn lichaam in Kuringen begraven tot er een oplossing was gevonden.

Zie hieronder de inhoud van de brief - de originele brief onder de tekst.

Brief van de familie Debont - Mertens aan het gemeentebestuur van Kuringen

Hagebroek ‘t Hof van Liere 21 oktober 1919

Mijnheer de Secretaris te Kuringen bij Hasselt

Zou het te laat zijn om over te gaan tot de opgraving van de jonge Louis Paul Mertens, begraven te Kuringen na te zijn gefusilleerd geworden door de Duitsers op 25 januari 1916.

Zonder veel hoop om dit jaar zijn oudste broer uit Kongo te zien terugkomen, en wensend dat de begrafenis van de jonge held toch zou kunnen gehouden worden in dit jaar van de overwinning, denken wij, zijn zuster Mevrouw Debout et de ganse familie, dat de plechtigheid van de opgraving en van de begrafenis van de gefusilleerden in de kazerne van Hasselt een aangewezen gelegenheid zou kunnen zijn om ook over te gaan tot de begrafenis de jonge martelaar Mertens. Indien de gemeente Kuringen het lichaam wenst te behouden , dan zal ze waarschijnlijk een concessie toekennen aan de familie. Zo niet zou men bij voorkeur kunnen overgaan, na de plechtigheden, tot de begrafenis van de jonge Mertens op het kerkhof van Hasselt dat dichter bij een spoorwegstation ligt, en zodoende makkelijker bereikbaar voor een bezoek dppr de familie.

In het geval dat mijn voorstel, en dat van de familie Mertens, genoegdoening zou kunnen krijgen, zou u zich willen bezig houden met de bestelling van de eiken doodskisten en de opgravingsformaliteiten en ons bij benadering de dag en het uur willen meedelen waarop een en ander zou kunnen gebeuren, want mijn nicht, Mevrouw Debont, zou er willen bij aanwezig zijn. Ik stuur u deze brief bij expresse met het verzoek mij ook per expresse te willen antwoorden zodat wij zo snel mogelijk de heer Commissaris van de Nationale Erkentelijkheid zouden kunnen verwittigen, zoals hij ons gevraagd heeft. Zou u ons ook aanwijzingen kunen geven om de plechtigheden te kunnen volgen?

Wij verzoeken u, Mijnheer de Secretaris, ons te willen verontschuldigen voor de last die wij u onvrijwillig bezorgen.

met hoogachting,

Dre Ogez de Hagenbroek

In bijlage 4 postzegels

Meerdere pogingen, om nadien de familie te contacteren vanuit defensie met de vraag wat er met het lichaam moest gebeuren bleek niets op te leveren. (zie Steekkaart). Omdat er in Hasselt geen begraafplaats was ingericht voor gesneuvelde militairen en het lichaam ik Kuringen niet onder de familieconcessie viel, werd er overgegaan tot het opgraven en overbrengen van Paul's lichaam naar zijn laatste en definitieve rustplaats in Halen.

Paul Mertens werd op 4 april 1925 opgegraven op het kerkhof van Kuringen. Hij werd bijgezet op de militaire begraafplaats van Halen en dit in het graf nummer 18. Zijn graf kan nog bezocht worden. Link

Adres: Liniestraat zonder nummer Halen - provincie Limburg.

We hebben onze militaire en heemkundige plicht gedaan Paul, uw dood waren wij niet vergeten RIP wij dragen uw vaandel en uw verhaal verder uit. De opzoekingen die begonnen in 2008 hebben nog niet alles aan het licht gebracht, nabestaande of familieverwante zouden ons het overleveringsverhaal kunnen vertellen. Niet gezegd dat dit overleveringsverhaal het bij het rechte einde zal hebben. Maar zij hebben wellicht een foto en of uw eretekens in een doosje.

Hielpen mee aan dit onderdeel: Archieven: Stadsarchief Hasselt, Rijksarchief Hasselt, militair archief Brussel - Evere, Carabiniers/ Grenadiers archief, Marc Cool, Rob Troubleyn , Xavier Vantilborg, Yvo Coninx heemkunde Neerpelt en anderen die niet vernoemd willen worden.

"Cold Case" Paul Mertens krijgt vervolg..........

Ergens in België zullen nog souvenirs en medailles bewaard worden die Paul Mertens na de oorlog postume kreeg, 3 eretekens , het Kruis van Ridder Leopold II orde met palm en oorlogskruis , de Ijzermedaille en de Zege en Herinneringsmedaille 14- 18. Deze werden aan de familie overhandigt jaren later. Onze heemkundige droom is om van Paul Mertens ooit een foto te vinden. Een verhaal met een gezicht zegt nog veel meer.

In april 2018 konden wij de "Cold Case" Paul Mertens terug heropend .

In april werd ik gecontacteerd door Walter Sluydt en Wim Govaerts uit Lier. Hun opzoekingen over de spion van Lier? had nog veel vraagtekens. Was Paul van Lier was hun vraag? Neen, maar hij had wel een band met Lier. Mogen wij de overlijdensakte van 1926 niet vergeten, waarin staat geschreven 'Laats gewoond te hebben in Lier'. In het bevolkingsregister van Lier is Paul nooit ingeschreven.

Dit is te verklaren doordat hij ondergedoken was in Lier en trachten te overleven tussen 1914 en 1915. De verklaring van Paul tijdens zijn proces 1915- 1916 dat hij liet uitschijnen dat hij van Lier afkomstig was?. Een verkeerde interpretatie tijdens het verhoor 1915-1916 van Mertens zou blijken nadien. Paul Mertens was van Lier gekomen en had er zicht gedurende een jaar schuilgehouden maar niet afkomstig.

Voor Foto's en mogelijke ander aanwijzingen?

We wachten nu af wat de nieuwe aanwijzingen en privé- familiearchieven zal opleveren. Walter en Wim willen het spoor van de nabestaanden verder onderzoeken.

Wordt vervolgd......................................

Walter Sluydt en Wim Govaerts uit Lier bezochten op 19 mei 2018 het grafveld in Kuringen. Het verhaal zal nu deel uitmaken van de geschiedenisboeken van Lier. Hiermee zijn we heemkundig er weer in geslaagd een vergeten en klein verhaal terug onder de aandacht te brengen.

Heemkunde en documentatiecentrum 'de graef' Hasselt- Kuringen.

Home