2020 - een prima jaar

Met een paar losse aandelen kon je afgelopen jaar op de beurs een eind komen

Beleggen Honderdduizenden burgers waagden de laatste jaren de sprong naar de beurs. Hoe staan zij ervoor na het woelige beleggingsjaar 2020, toen aandelen heftige bokkensprongen maakten? „Ik dacht: oh crap, daar gaat mijn geld!”

Het was een combinatie van factoren waardoor Volkan Yildirim afgelopen jaar ineens de geest kreeg en met beleggen begon. De 39-jarige klinisch psycholoog met een leidinggevende functie bij een ggz-instelling en een eigen praktijk realiseerde zich in mei dat hij „een beetje geld overhad”. Hij was al even niet op vakantie geweest vanwege alle coronaperikelen. En wat extra prikkels waren best welkom in het leven, dat sinds de uitbraak van de coronapandemie toch wat saaier was geworden. Wat ook hielp, was de grote aandacht voor de beurs in de media en een enthousiasmerende buurtgenoot en vriend die in de beleggingsindustrie werkt: Hans Oudshoorn. Hij brengt bij broker Binck onder andere nieuwe klanten de basisbeginselen bij en schreef met een collega Beleggen voor Dummies.

Maar wat Yildirim écht over de streep trok, zegt hij, is zijn „nieuwsgierigheid naar het mateloze en grenzeloze van de beleggingswereld. Ik raakte steeds meer gefascineerd door al die mensen die beleggen. Als ik las wat ze posten op fora van beleggingsplatform IEX, leek beleggen veel meer over psychologie te gaan dan over geld.”

De afgelopen jaren begonnen in Nederland honderdduizenden mensen op de beurs, net als Yildirim. Eind 2018 belegden een kleine 1,5 miljoen particulieren, nu zijn dat er rond de 1,8 miljoen, wijst onderzoek van Kantar uit. En het eind is niet in zicht: uit een recente steekproef van het marktonderzoeksbureau onder 37.954 huishoudens blijkt 12 procent van plan om dit jaar te beginnen met beleggen.

Wat nieuwkomers drijft, noemt woordvoerder Ronald Veerman van BinckBank „de perfecte samenloop van omstandigheden”. Denk aan de rente die de afgelopen zeven jaar langzaamaan naar de 0 procent is gedaald, waardoor sparen al tijden niet meer lonend is. En de opkomst van zeer gebruikersvriendelijke beleggingsapps en het feit dat ook influencers op sociale media bepaalde beleggingen zijn gaan aanprijzen – rapper Boef incluis. Dat alles viel in vruchtbare bodem. Door corona hadden veel mensen tijd over, en geld. In 2020 hadden Nederlanders het ongekende bedrag van 42 miljard euro op hun spaarrekening, zo liet De Nederlandsche Bank onlangs weten – twee keer zoveel als in 2019. Veerman: „Velen hikten er al langer tegenaan en dachten toen de aandelen afgelopen maart hard daalden: dit is mijn kans!”

Broker Binck kreeg er afgelopen jaar 70.000 klanten bij, een groei van ruim een kwart. Bij concurrent De Giro, bekend om zijn lage transactiekosten, was het ook bal, al wil die laatste partij niet zeggen hoeveel nieuwe klanten er in Nederland bijkwamen, omdat het sinds de overname afgelopen jaar door het Duitse Flatex beursgenoteerd is en „dit koersgevoelige informatie is”, aldus de woordvoerder.

Nieuw, en anders

De nieuwe beleggers wijken af van de doorsnee belegger van voorheen. Dat waren vooral witte mannen van boven de vijftig, memoreert Niels Lemmers van beleggersvereniging VEB. Onder de huidige starters zitten veel dertigers, twintigers zelfs. De gemiddelde leeftijd van nieuwkomers was bij Binck afgelopen jaar veertig jaar.

En al zijn er nog altijd veel meer mannelijke beleggers, er zitten beduidend meer vrouwen tussen, zegt Veerman van Binck. Neem Saskia Klaverstijn (42), onlangs controller geworden bij Lelystad Airport. Zij begon in januari 2020 met beleggen, nadat ze als kleine zelfstandige eerst een buffer had opgebouwd voor bij tegenslag. Daarnaast zette ze geld opzij voor haar pensioen. „Dat potje was eind vorig jaar zo groot dat ik aan een vriend met verstand van beleggen vroeg: wat kan ik daar het beste mee doen?” Op zijn aanraden zit dat geld nu in vier beleggingsfondsen, verspreid over verschillende geografische regio’s en economische sectoren, met een mix van aandelen en staats- en bedrijfsobligaties.

Klaverstijn doet het, kortom, volgens het boekje. Zoals je het moet doen als je verantwoord vermogen wilt opbouwen voor de lange termijn en het risico op grote verliezen wilt beperken, zegt Hans Oudshoorn.

Maar veel nieuwe beleggers pakken het heel anders aan. „Zij kopen vaker losse aandelen, handelen meer en worden daarbij vaak nogal door hypes gedreven”, zegt Lemmers. Uit onderzoek dat de VEB een paar jaar geleden deed, bleek dat slechts een op de drie particuliere beleggers het toen op deze lossere manier deed. Het gros ging nog voor beleggingsfondsen en ETF’s (beursgenoteerde fondsen die louter een index volgen) en verdeelde zijn geld ook over verschillende beleggingscategorieën, zoals obligaties, aandelen en deposito’s.

Lees ook: Zelf beleggen? Pak het anders aan dan Marco van Basten

Oudshoorn van Binck herkent het beeld: het grootste deel van de 70.000 nieuwe klanten van afgelopen jaar heeft losse aandelen gekocht. Ook blijken zij niet vies van riskantere beleggingen, zoals bitcoin en ethereum of instrumenten als turbo’s. „Turbo’s zijn een stuk eenvoudiger te doorgronden dan opties en daarom bij nieuwe beleggers populairder”, zegt Oudshoorn. De werking lijkt wel op die van een optie. Beide zijn beleggingsinstrumenten waarmee je het rendement dat je op bijvoorbeeld een aandeel haalt, kunt versnellen. Maar hetzelfde hefboomeffect treedt ook op als een aandeel verlies maakt: dat verlies wordt dan óók groter. Daarom is het riskant.

Waarom nieuwelingen op de beurs zo aangetrokken worden door risicovolle manieren van beleggen? „Zij zoeken de randjes van de markt op, puur omdat die een hoger rendement kunnen opleveren”, legt Oudshoorn uit. Omdat ze nog niet hebben meegemaakt dat je ook verlies kunt maken, drukken de risico’s niet zo zwaar op hen, volgens Oudshoorn. „Soms weten ze niet eens wat ze kopen en wat erachter zit – zoals bij cryptovaluta. En bij de aankoop van aandelen gaat een deel van de beginnende beleggers blind af op stijgende koersen, zonder dat ze naar de onderliggende, fundamentele waarden kijken, zoals de kasstroom en de nettowinst.”

Laagste punt

Psycholoog Yildirim stak zijn spaargeld in aandelen van vijf bedrijven. Welke dat precies zijn, vindt hij te privé om aan NRC te melden, maar hij ziet ze als een verantwoorde langetermijnbelegging, ook doordat de vijf diverse sectoren vertegenwoordigen, zoals voedingsmiddelen en persoonlijke verzorging, en correleren met bijvoorbeeld de economische groei.

Maar vraag je het Oudshoorn, die zijn buurtgenoot en vriend Yildirim bij zijn debuut op de beurs van wijze raad voorzag over hoe risico’s te spreiden, dan zegt die dat een portefeuille minimaal uit tien à vijftien verschillende aandelen moet bestaan. Starters raadt hij vanwege de betere spreiding doorgaans aan met beleggingsfondsen of ETF’s te beginnen – liefst een mix van aandelen en bedrijfs- en staatsobligaties. Maar tot nog toe is Yildirim nog niet echt gemotiveerd om dat te doen.

Geen wonder, meent Oudshoorn. „Sinds hij in mei begon, heeft hij de markt volkomen meegehad. Hij is toevallig ingestapt toen die op het laagste punt stond. Hij kent de pijn nog niet die je als belegger lijdt als je aandelen op verlies staan, heeft nog nooit een mentale tik gehad.”

„Ik heb geluk gehad”, zegt Yildirim zelf ook. „Ik ben een mooiweerbelegger. Het loopt veel beter dan ik verwacht had. Misschien is de lol er wel vanaf als mijn aandelen structureel gaan dalen en stop ik er dan weer mee.”

Er zijn nog veel riskantere manieren van beleggen denkbaar, zoals de afgelopen weken duidelijk werd bij de particuliere beleggers die in de kwakkelende Amerikaanse gamewinkelketen GameStop stapten na oproepen op forum Reddit. Beleggen in losse aandelen is één ding, bewust effecten kopen van slecht draaiende bedrijven om professionele shortbeleggers een loer te draaien een tweede. Het leek een opstand van Amerikaanse particuliere beleggers, maar ook Nederlanders stapten afgelopen maand massaal in aandelen GameStop. Het aandeel schoot in korte tijd omhoog naar bijna 350 dollar (288 euro), maar bevindt zich inmiddels weer op rond de 50 dollar, iets boven de prijs van voor de hype. Dat GameStop in januari het meest gekochte aandeel was bij klanten van De Giro laat zien dat particuliere beleggers ook hier wel in zijn voor riskante acties.

Oudshoorn van Binck wist dat al: hij weet hoe dol Nederlandse beleggers op opties zijn en zag menig overmoedig geworden klant afgelopen jaar onderuitgaan vanwege aandelen die zij niet afgedekt hadden met een ‘put’. „Dat is een soort brandverzekering voor je aandelen”, legt hij uit. „Daarmee bescherm je jezelf als die in de fik vliegen en mag je je aandelen toch tegen een hogere prijs verkopen bij een koersdaling.”

Lees ook: Moet je als belegger iets doen met verse cijfers over bedrijven en economie?

Onder water

Het verwarrende aan het afgelopen beleggingsjaar was dit: mensen die het risico van hun beleggingen breder spreidden, werden daar niet altijd voor beloond. Hoe breed je ook geïnvesteerd had, winst of verlies van je beleggingen was sterk afhankelijk van het instapmoment – voor of na de wereldwijde koersval in maart. Saskia Klaverstijn zag de waarde van haar vier beleggingsfondsen in maart, april met zeker 25 procent dalen, en staat „nog steeds iets in de min”. Zij had de pech dat ze instapte net vóór de beurs omlaag donderde. „In eerste instantie dacht ik wel: oh crap, daar gaat mijn geld! Maar weet je, vanaf 2008 heeft mijn huis ook een tijd onder water gestaan – en moet je nu eens naar de huizenmarkt kijken. Het trekt wel weer bij.”

En hoe verging het Koos Zwerver (74)? De gepensioneerde programmeur en oud-bestuurder van een IT-bedrijf vertelde vijf jaar geleden in NRC hoe zwaar hij onderuitging tijdens de beurscrash van 2008-2009. Dat was even wennen. „Alleen al aan ING raakte ik toen twee ton kwijt.”

Om herhaling te voorkomen, gooide Zwerver hierna het roer om. Hij koopt sindsdien ETF’s rond thema’s als gaming, lithiumbatterijen en fintech, in plaats van losse aandelen in die hoek. Ook schaft hij tegenwoordig obligaties aan en ETF’s van ‘dividendaristocraten’: bedrijven die jaarlijks een hoog dividend uitkeren.

En, hielp de nieuwe tactiek in coronajaar 2020? „Ik mag niet mopperen”, vindt Zwerver. „Rond de jaarwisseling stond mijn portefeuille rond de nul procent rendement.” Dat vindt hij al heel wat, als hij terugdenkt aan hoe ver die in het rood stond afgelopen voorjaar. „Ik heb er met open mond naar staan kijken.” Zijn tech-ETF’s hielpen bij de rebound, en „de dividendaristocraten ook”.

Alleen jammer van de vele losse aandelen Shell waar Zwerver geen afscheid van had willen nemen. De koers daarvan daalde afgelopen jaar 60 procent. Hij is de enige niet: Shell bleef in 2020 met afstand het populairste aandeel onder Nederlandse beleggers bij De Giro en BinckBank.

Wat Zwerver ditmaal ook redde van grote verliezen: hij verkocht niks tijdens de koersval afgelopen voorjaar. „De verleiding was heel groot, maar ik dacht terug aan 2008-2009. Toen verkocht ik veel en heb ik mede daardoor zoveel geld verloren. Terwijl de koers later gewoon terugveerde. Dus nu dacht ik: ik wacht tot deze vervelende coronatijd voorbij is en alles weer op z’n pootjes terechtkomt.”

Wie zijn geld voor de beurscrash in écht brede fondsen of ETF’s belegd had, kon in het woelige 2020 overigens wel degelijk een goed rendement halen. Dat zie je aan de S&P 500. Deze index van de vijfhonderd grootste Amerikaanse beursgenoteerde bedrijven liep het grote verlies uit de lente snel in en eindigde het jaar rond de 18 procent hoger, inclusief dividend.

In eigen land deed bijvoorbeeld het Aandelen Wereldwijd Totaal Fonds van Meesman Indexbeleggen het uitstekend, met een rendement in 2020 van 8,2 procent, na aftrek van de fondskosten. Breder gespreid vind je ze bijna niet. In het fonds zitten 6.049 aandelen, met een mix van grote, middelgrote en kleine bedrijven uit 49 landen, waarvan 26 uit opkomende economieën.

De degelijke beleggingsfilosofie, die het tegenovergestelde belichaamt van beleggen in losse aandelen, trok afgelopen jaar óók meer mensen. De toestroom van nieuwe klanten bij Meesman Indexbeleggen was „enorm”, mailt oprichter en directeur Hendrik Meesman. „Die is meer dan verdubbeld, vergeleken met 2019. En het gaat maar door, ook nu nog.”