سیریس

سیریس یه‌كێكه‌ له‌ هه‌ساره‌ بچووکەکانی كۆمه‌ڵه‌ی خۆر و نزیكترین هه‌ساره‌ی بچووکە له‌ ئه‌ستێره‌ی خۆره‌وه‌. لە ڕووی قەبارەوە هەرچەندە گەورەترین هه‌سارۆچكه‌ی پشتێنه‌ی هه‌سارۆچكه‌كانی كۆمه‌ڵه‌ی خۆره‌، بەڵام بچووكترینی هەسارە بچووکەکانە و لە هەر چوار هەسارە بچووکەکەی تری گەردوون (پلۆتۆ - هاومیا - مەیکمەیک - ئێریس) بچووکترە.

سیریس له‌ 1ی كانوونی دووه‌می 1801ی زایینی له‌لایه‌ن (جۆزێبی پییازی)ه‌وه‌ دۆزراوه‌ته‌وه‌ و هه‌تا نزیكه‌ی نیو سه‌ده‌ش وه‌ك یه‌كێك له‌ هه‌ساره‌كانی كۆمه‌ڵه‌ی خۆر هه‌ژمار ده‌كرا و یه‌كه‌مین ته‌نی ناو پشتێنه‌ی هه‌سارۆچكه‌كان بوو كه‌ دۆزرایه‌وه‌.

تێكڕای دوورییه‌كه‌ی له‌ ئه‌ستێره‌ی خۆره‌وه‌ نزیکەی 413,690,250 کیلۆمەتر دەبێت، یه‌ك سووڕانه‌وه‌ به‌ ده‌وری خۆردا به‌ 4.6 ساڵی هه‌ساره‌ی زه‌وی ته‌واو ده‌كات و خێرایی سووڕانه‌وه‌ی به‌ ده‌وری خۆردا له‌سه‌ر خولگه‌كه‌ی یه‌كسانه‌ 17.9 كم/چركه‌یه‌، جگه‌ له‌ سووڕانه‌وه‌ به‌ ده‌وری خۆردا جوڵه‌یه‌كی تری بریتییه‌ له‌ خولانه‌وه‌ به‌ ده‌وری خۆیدا و یه‌ك خولانه‌وه‌ به‌ نزیكه‌ی 9 كاتژمێر ته‌واو ده‌كات

هەرچەندە چڕی سیریس زۆر کەمە، بەڵام پێکهاتەی سیریس زۆر لە هەسارە تاوێریەکانی کۆمەڵەی خۆر دەچێت (عەتارد، ڤینۆس، زەوی، مەریخ). لێکۆڵینەوەکانی مانگی دەستکردی دۆن لە هەسارەکە نەیتوانی زاناکان بگەیەنێتە دەرئەنجامێکی کۆتا لەسەر پێکهاتەی ناوەکی ئەم هەسارە بچووکە، هەندێک لە زاناکان بۆچوونیان وایە کە سیریس چەقێکی ڕەقی هەیە کە دەورەدراوە بە چینێکی ناوەندی شل کە پێکهاتەی سەرەکی سەهۆڵ و ئاوە. زاناکان واپێشبینیدەکەن کە 25%ی پێکهاتەی سیریس ئاو بێت، ئەگەر ئەوەش ڕاست بێت ئەوا بڕی ئاوی سیریس زیاتر دەبێت لەو بڕە ئاوەی ئێستا لەسەر ڕووی زەوی بوونی هەیە. ئەم هەسارە بچووکە ڕوویەکی بەردین و تۆزاوی هەیە و بڕێکی زۆر خوێ (گۆگرداتی مەگنیسیۆم) لەسەر ڕووەکەی هەیە.

سیریس بەرگەهەوایەکی زۆر تەنکی هەیە کە لە هەڵمی ئاو پێکهاتووە و زاناکان واپێشبینی دەکەن کە هەڵمی ئەو سەهۆڵانە بێت کە لەژێر ڕووی خاکەکەیدایە.