Dou t ter om kneep tegen ind van oorlog en Allieerden aal dichter bie kwammen, wer Onne noar 0pa en opoe ien Grunnen stuurd. Zien bruiertje was doar al.
“Doar kinnen ie vaaileg òfwachten hou of t apmoal òfkaalft”, haar zien pa hom verteld. “Doar op t Hogelaand is t ja vaaileger as hier.”, haren grootollu docht.
Mit train, dij dou nog ain moal doags noar Stad tou ging en doar vandoan wieder mit boemeltraaintje noar Aimen, doar nog n halte was, kwam Onne op ploats bie Ainmerhoogte aan. Grootollu haren grode ogen opzet dou der nog n klaainkiend der zo mor mit zien kovvertje ien haand op òfkwam.
Bie opa en opoe haren jonges schiere doagen had op boerderij. t Was n schier laand doarzoot. Slicht gruin lag t baauwlaand mit t wazend koren der heer. Smörgens hing der voak n dunne dook over t laand en dat betaikende dat t vannijs n schiere dag worden zol. Jonges haren slootje sprongen en aindenusten zöcht, oksternusten oethoald en aander dingen doar kwoajonges doudestieds slinger aan haren.
Mor rompslomps was oorlog dichterbie kommen. Veul Duutsers bie pad en weg en der was zulfs al n poar moal schoten. t Was stil worden op boerderij en elkenain mos ien hoes blieven. Dag loater zagen zai vanoet boerderij opins Kannedezen ien heur jeepkes over Aimerhoogte aan rieden kommen. Klaaine kenonnen sleepten zai achter jeepen aan mit. Opa zee: “Dat lopt verkeerd òf, din Duutsers zitten ja nog ien Leerms. Wie goan kelder mor ien.”
Krekt ien houk van weg vanòf boerderij noar dörp hillen Kannedezen ho omreden der wer op heur schoten vanoet dörp. Kannedezen terug aan t schaiten. Dat duurde haile noamirreg en òf en tou vlogen koegels deur roeten van boerderij. Opa en opoe, vaaileg mit kiender ien kelder votkropen, heurden òf en tou glas rinkeln as der weer n roet sneuvelde. t Ging der om heer mor op n duur hil schaiten op.
Dag loater bleef t ook rusteg. Gain schaiterij meer en lu kwammen weer te kelder oet. Opa ging noar t vij ien t laand kieken. n Poar heukels haren t nait overleefd. Dou opa weer op achterdeel terug kommen was, haar e stil west. Haar verdrait om zien bloarkoppen en bloots tegen opoe zegd dat t oardeg rusteg was en dat Duutsers der mainstekans al vandeur goan wazzen, richten Delfsiel.
Jonges dij al weer op deel aan t soldoatje speulen wazzen en dörp bevrijen deden, heurden dat en dou opa en opoe kougaang op gingen, haren zai opbedocht dat zai wel eefkes vlug noar houk van weg runnen konden om doar wat van t achterbleven oorlogstuug en kopern hulzen op te hoalen. Ook al haar opoe t heur verboden om ook mor n vout ien boeten te zetten. Mor jonges haren docht dat t tou vil. Heur zol ja niks gebeuren, dochten zai. Duutsers en Kannedezen wazzen ja wied vot.
Dou ze ien houk van weg kwammen, vonden zai doar hail wat kopern hulzen en lege menutiekistjes en zai wazzen aal weer mit handen vol van dat spul onderwegens noar ploats, dou t mishottjede en noodlot tousloug. Schaiterij was zo mor weer begonnen.
Onne het t nait hoald. Haar n voltreffer ien rug kregen en was al vot.
Wat n verdrait, wat n ellèn.
n Zetje noa oorlog, dou normoale leven zien gaang weer n beetje goan kon, hebben zien ollu n widde zaark op t graf van Onne ploatsen loaten. Onder zien noam ston leste regel van n gedicht dat ain dij staarvend kiend verget, vervlukt weden zol.
Nait zo laang noatied binnen zien grootollu noast Onne begroaven worden. Joaren noatied zien ollu aan aander kaant.
Ainegste dat nog aan Onne herinnert, is grafstain mit zien noam en dichtregel op stain.
Boerderij staait ter nog. Der zit gain boer meer op mor der wonen nou gounent oet Stad.
Bie weg doar Onne oet tied kommen is, staait n rooie hoageldoorn dij elk veujoar vannijs gruin wordt en begun maai oetbundeg bluit.
Takken stekt stroek noar zun tou en t is krekt of der smörgens, as zun daauwdruppels rakt, ien ainen doezenden lichtjes blinken.
As k ter laangs kom, mout k aaltied even aan Onne denken en aan dichtregels dij zien pa schreef*. Dij goan over slicht aingoal baauwlaand dat dicht stroken wordt deur dunne dook. Dat t den zo mor wil gebeuren dat ter aan n tak dij hoageldoorn noar zun tou stekt, n drubbel hangt van blaik verdrait doar zunlicht nog ien te blinken staait.
Zo maar een zerk op de begraafplaats in Leermens. De naam: Onne Pieter Roelf Elema, oud 12 jaar.
Het droevige verhaal erachter is op 5 mei 2025 voorgedragen door Nane van der Molen, die het ook schreef.
Onne en zijn broertje brengen de laatste periode van de oorlog door op de boerderij van hun opa en oma, hier pal bij, net over het Leermstermaar. Ook de allerlaatste oorlogsdagen werd er in Groningen op sommige plekken nog hevig gevochten. De schermutselingen bij Leermens hadden in principe weinig om het lijf, vergeleken met wat er in Stad en bij Appingedam en Delfzijl bijvoorbeeld gebeurde. Maar toch, de Canadezen hebben Leermens nog niet definitief bevrijd. Voor alle zekerheid moeten de jongens van Opa en Oma daarom binnen blijven. Ik stel me die eindeloze landerigheid voor. Opa en oma doen een dutje. Buiten is het stil. Vogels hoor je niet als je jong bent. Stiekem gaan Onne en zijn broer even naar buiten om wat koperen hulzen te zoeken. Het gaat verkeerd. Twee Duitse soldaten duiken op en beschieten de jongens. Ze rennen weg maar Onne haalt het niet. Hij wordt hier op de begraafplaats begraven.