Fietsroute Langstraat Oost

(zoom in om te  vergroten)

Dé blikvanger van Waalwijk is ongetwijfeld de Sint-Jan. Deze neo-Byzantijnse kerk is gewijd aan Johannes de Doper, de patroonheilige van de Langstraat. Hij werd, na twee jaar bouwen, geopend in 1925.

Met zijn slanke toren en maar liefst negentien koperen koepels bepaalt deze ‘oosterse’ kerk de skyline van Waalwijk. Architect Hendrik Willem Valk heeft hier een van zijn mooiste werken gerealiseerd. De kerk is losjes gebaseerd op de Aya Sofia in Istanboel. 

Niet alleen de buitenkant is indrukwekkend, ook het interieur is zeker een bezoek waard. Kunstenaar Charles Eyck maakte bijvoorbeeld de prachtige kruisweg en Willem Wiegmans de glas-in-loodramen in unieke Beuron-stijl. Ook het grote baldakijn bij het altaar is een blikvanger en refereert naar de vroegere schoen- en leerindustrie.   

De kerk is van woensdag tot en met zondag geopend voor bezoekers van 13.30 tot 16.30, behalve tijdens diensten en concerten. U wordt verwelkomd door een deskundige gastheer/vrouw en er is een interessante audiotour verkrijgbaar die u langs alle bijzonderheden van de kerk loodst. Voor groepen is er op afspraak een rondleiding met gids beschikbaar.

De Sint-Jan maakt deel uit van Het Grootste Museum van Nederland, een initiatief van Museum Catharijneconvent te Utrecht.

De Hooisteeg is het mooiste steegje van Waalwijk. Het is volledig gerestaureerd en biedt nu onderdak aan kunstenaars en ambachtslieden. Vroeger, tot ongeveer 1950, had Waalwijk veel meer van dit soort steegjes, ook wel dammen genoemd. Schoenmakers woonden er onder erbarmelijke omstandigheden, vaak met grote gezinnen. Ze moesten naast hun werk op de fabriek thuis bijklussen om het hoofd boven water te houden. Bij mooi weer werkten ze buiten in de dam. 

Een informatiebord aan de noordzijde op de Winterdijk verschaft de nieuwsgierige bezoeker nuttige informatie. In de aangrenzende ‘stadstuin’ staat een antieke muziekkiosk die een eeuw geleden te vinden was op het Raadhuisplein. De kiosk was een tijdlang in particuliere handen, maar kwam tóch weer boven water en is nu een aanwinst voor het stadsbeeld.

Deze lommerrijke dijk beschermde Waalwijk en de hele Langstraat eeuwenlang tegen overstromingen. De dijk werd al aangelegd na de Sint-Elisabethsvloed in 1421. In de Biesbosch was toen nog sprake van eb en vloed. Dat betekende dat het water soms makkelijk tot aan Waalwijk kwam, bij storm of hevige getijden. 

De eeuwenoude dijk was zelfs in 1953 nog van cruciaal belang voor Waalwijk. Tijdens de Watersnoodramp stond het water tot aan de kruin van de dijk. Het scheelde maar een haar of Waalwijk was volledig overstroomd geweest. Dankzij de Winterdijk ontsnapte Waalwijk aan een ramp. 

Volgens de meeste bronnen werd de weg achter de dijk vroeger De Langhe Straet genoemd, waar de regio zijn naam aan dankt.

In de Sint-Antoniusstraat staat een Heilig Hart beeld ter nagedachtenis aan de Sint-Antoniuskerk die daar ooit tegenover stond. Dergelijke beelden staan vaak bij kerken en pastorieën; een herinnering aan het rijke Roomse leven in deze streken. Dit beeld is in 1920 geschonken door de katholieke gemeenschap, uit dank dat Waalwijk veilig door de Eerste Wereldoorlog heen was gekomen.

De neo-romaanse kerk die in 1902 werd ingezegend en toegewijd aan de Heilige Antonius, die tegenover het Heilig Hart beeld stond was een ontwerp van de Tilburgse architect W.F. Bouwman. Deze kerk werd in 1971 gesloopt en vervangen door de huidige Antoniuskerk in Waalwijk-Zuid.

Het traject met een lengte van 2 km vanaf de Mariakapel tot aan het oude raadhuis is als het ware de Waalwijkse ‘Via Gladiola’. Jarenlang was dit het laatste stuk van “De 80 van de Langstraat”, een Kennedymars waar duizenden lopers aan meedoen. 

De nieuwe Sint-Antoniuskerk staat in de nabij gelegen De Genestetstraat en is van geheel andere allure: modern en met een losse klokkentoren.
Een stijl die dan ook modernisme wordt genoemd. De architect was H.M. Koldewey. Deze kerk werd gebouwd in een periode waarin het kerkbezoek reeds drastisch begon af te nemen. De ingebruikname (consecratie) was op 7 april 1962.

Wat vooral opvalt aan het ontwerp zijn de abstract-figuratieve betonglaswanden aan weerszijden. 

Zij zijn een schepping van priester-kunstenaar Egbert Dekkers en stellen de 24 Oudsten voor uit de Openbaringen van Johannes. Het effect van de grote glas-in-beton wanden is vooral goed te zien wanneer men zich in de kerk bevindt.

Noot: Van maandag t/m donderdag (’s ochtends) is de kerk via het naastgelegen parochiecentrum op verzoek te bezichtigen.

Aan de rand van de Loonse en Drunense Duinen ligt de zandheuvel De Roestelberg. Deze heuvel vormt het  begin van het uitgestrekte zandverstuivingsgebied tussen Loon op Zand en Drunen. 

Vanaf 1927 is hier het gelijknamige café-restaurant De Roestelberg gevestigd. Dit is het startpunt van veel wandelingen, mountainbikeroutes, een hondenuitlaatgebied, fietsroutes, paardenroutes en allerlei andere sportactiviteiten. 

Een goede plek voor horeca, want even verder passeer je Grandcafé Sands, met een grote buiten- en binnenspeeltuin voor de kleintjes.

Het gehucht Fellenoord, met een eeuwenoude boerderij, ligt ten zuiden van Drunen midden in het bos. In de eeuwen na 1200 trok men steeds verder vanuit de Langstraat naar het zuiden. De zandrug van de latere Loonse en Drunense Duinen werd toen bewoond. Er ontstonden gehuchten als Pessaert, Klinkaert en Fellenoord. 

De akkers van de boeren werden door het oprukkende zand van de duinen bedreigd. Uiteindelijk zijn de boeren verdwenen. Na ongeveer 1960 kwamen er caravans en boshuisjes voor in de plaats. 

Nu bestaat dit buurtschap uit een boerderij uit 1652, een schaapskooi (nu een huis) en twee bungalows. 

De naam Fellenoord is afgeleid van ‘felle’ (woest, donkerbegroeid) en ‘oord’ (plaats). 

Het rijksmonument uit 1652 werd door de laatste eigenaar Jan van Wezel, die overleed in 1973, overgedaan aan de stichting Vrienden van de Fellenoord, met de bedoeling een Heemkundig Studiecentrum op te richten. Later is het voor een symbolisch bedrag overgegaan naar het Brabants Monumentenfonds. Daarmee lijkt de toekomst van deze oude boerderij veiliggesteld. 

Na een woelige periode als kampeercentrum neemt langzaam de natuur het gebied weer over.

De Sint-Hubertuskapel is gebouwd in 1994 en ligt aan de rand van de Drunense Duinen. 

De kapel is door het Sint-Hubertusgilde uit Drunen, met hulp van sponsoring en giften, tot stand gekomen. De kapel wordt gezien als een rustpunt voor gelovigen en mag zich verheugen in een grote belangstelling. 

De gebrandschilderde ramen vertellen het verhaal van Sint-Hubertus, de patroonheilige van de jagers. Volgens de overlevering zat hij een hert in de bossen van de Ardennen achterna. Toen hij eindelijk oog in oog stond met het dier, verscheen er tussen het gewei van het dier een stralend kruis. Hubertus ging onmiddellijk huiswaarts en besloot zich voortaan in afzondering en gebed terug te trekken.

Direct naast de Sint-Hubertuskapel ligt het schietterrein van het Drunense Hubertusgilde. Vrijwel alle steden en dorpen in Brabant en Limburg hebben een schuttersgilde. Vroeger was dat een noodzaak, ter verdediging en bewaking. Maar tegenwoordig is het vooral een gezelligheidsvereniging met veel tradities zoals klederdracht, koningsschieten, tamboeren, tromgeroffel en vendelzwaaien. De gildes zijn van oudsher sterk met de rooms-katholieke kerk verbonden en de plaatselijke pastoor was vaak hun beschermheer.

Op het schietterrein staan een aantal schutsbomen van zo’n 12 meter hoog waarop een aantal houten blokjes staan, die eraf geschoten moeten worden. Zo’n blokje heet een wip en is slechts 1,5 cm groot. Degene met de meest vaste hand mag zich de koning of zelfs de keizer van de Schutterij noemen.

De Heidijk vormt hier de Middeleeuwse zuidgrens van de Grote Waard. Ze bood bescherming tegen het water uit het zuiden. In Waalwijk heet de dijk nog Meerdijk.

Na ons bezoek aan Nieuwkuijk vervolgen wij de route over het boven op de dijk gelegen fietspad en zien al snel een aantal ‘verdwaalde’ zwerfkeien liggen, die men eerder verwacht in de provincie Drenthe. 

Dit is echter een monument dat aangeeft hoe de dijkdoorbraak plaatsvond, waaruit de Nieuwkuijkse wiel ontstond. De rotsblokken geven het pad aan waarlangs het water Nieuwkuijk overstroomde. Eind 1880 werd de plaats getroffen door een ernstige overstroming waarbij het verwoestende water uit de overlaat kwam. Op deze overlaat loosden talrijke Brabantse riviertjes hun water. 

Dichtbij is ook een oude grenspaal te bewonderen met het opschrift: Heusden 1789. Iets verderop heb je een markant uitzichtpunt over de polders met een informatiebord over de vroegere turfvaart uit de Langstraat naar ‘s-Hertogenbosch. Alsof je op de boeg van de Titanic staat!

Let op: Neem net voor knp. 93 de afslag Lavendelweg en ga meteen rechtsaf naar de boerderij in de Nassaudwarsstraat.
Ga daarna verder via de Nassaulaan terug naar knp. 93.

Fietsend over de Heidijk naar Vlijmen zie je links de afslag Lavendelweg - Nassaudwarsstraat. 

Aan de rechterzijde bevindt zich de veelbesproken boerderij van Marie van de Middelhaai.

Zij is een deskundige en voorvechtster ter behoud van het lokale dialect en is zelfs de auteur van het enige echte Vlijmens Woordenboek. Eveneens is zij strijdbaar als het gaat om het behoud van haar authentieke, historische boerderij en tegen al te opdringerige en grootschalige nieuwbouwplannen in haar directe omgeving.

Haarsteeg is een karakteristiek Brabants dorp waar van oudsher een grote saamhorigheid heerste. 

De Sint-Lambertus kerk is gebouwd in 1873 volgens ontwerp van architect C.H. Dobbe, die ook het Vlijmense raadhuis ontwierp. Het is een eenvoudige neogotische kerk zonder toren. 

Op de zogeheten ‘viering’ (kruispunt van het langs- en dwarsschip), staat een dakruiter met torenuurwerk.

Bekijk in het ingangsportaal de gedenkstenen met inscriptie. Die herinneren aan de verwoesting en herbouw van de vroegere kerk na wéér een dijkdoorbraak, veroorzaakt door zware ijsschotsen. Deze ramp vond plaats op 22 februari 1799. 

In de voortuin van de kerk ziet men een Christusbeeld, ditmaal met dubbelfunctie. Het beeld refereert zowel naar Christus Koning als naar het Heilig Hart.

Let op: Aan het einde van het dorp kom je bij een rotonde. Neem deze voor driekwart en ga de Abt van Engelenlaan op. Na 500 meter ligt Abdij Mariënkroon links. Keer daarna terug naar de rotonde en vervolg de route naar knp 89.

Het gebouw van de protestantse gemeente in Drunen is ontworpen door architect W. Olthoff uit ’s-Hertogenbosch.
Naast het kerkgebouw houden enthousiaste gemeenteleden een grote groentetuin bij. De kerk is inzamelpunt voor goederen die aan de voedselbank in ’s-Hertogenbosch worden geschonken.  Op donderdagochtend wordt er in de tuin gewerkt. Dan ben je van harte welkom om in deze tuin uit te rusten en te zien hoe allerlei groentesoorten groeien.

Vijftig meter ten zuiden van de route ligt, aan het Anton Pieckplein, het culturele centrum De Voorste Venne. 

Dit was eerst het Autotron, een museum voor oldtimers dat later naar Rosmalen verhuisde. De plaatselijke scheepsschroeffabrikant Max Lips liet het bouwen, voor zijn eigen omvangrijke collectie klassieke oude auto’s.  Het gebouw is ontworpen door Anton Pieck. Nu is het dus een cultureel centrum, met onder meer een theater.

Vanaf de dijk zie je in oostelijke richting de schitterend gerestaureerde molen genaamd "Johanna van Brabant" uit 1838. De oorspronkelijke eigenaar was de Familie Manders, later maakte Frans van Westen er een bloeiend molenaarsbedrijf van. In 1947 nam de dieselmotor het werk van de wind over. Nu is in de overigens niet maalvaardige molen een bakkerij gevestigd. Daar kan men terecht voor een typisch Brabantse lekkernij, het worstenbroodje.

’s-Hertogenbosch had in vroeger eeuwen enorm veel hinder van wateroverlast. Om dat te verhelpen, werd in 1766 een overlaat aangelegd tussen Baardwijk en Drunen. Hiervoor moest onder meer het gehucht Bloemendael worden gesloopt. 

In eerste instantie was de overlaat 650 meter breed, maar vooral in de winter bleek dit te smal. Door ijsvorming ontstonden nieuwe barrières. De overlaat is toen verbreed tot 1000 meter.

Als het water rond Den Bosch een bepaald peil had bereikt, stroomde het water via de Baardwijksche Overlaat weg richting de Biesbosch en de zee. Op zich functioneerde dit goed, maar het bleek uiteindelijk toch niet afdoende. In 1880 brak de dijk bij Nieuwkuijk door, met grote verwoestingen en doden tot gevolg. Na de aanleg van het afwateringskanaal van Den Bosch naar Drongelen in 1911 was het probleem (tot op heden) opgelost. Bij Drongelen stroomt dit kanaal in de Bergsche Maas.

Van 1766 tot 1911 maakte de Baardwijksche Overlaat deel uit van de Zuiderwaterlinie. Het gebied kon ook bewust onder water worden gezet om vijandelijke legers tegen te houden.

Nu is het een prachtig, vogelrijk natuurgebied met de Lange Wiel in het midden. Deze plas is ontstaan na een dijkdoorbraak in de 18e eeuw. In de jaren zestig van de 20e eeuw werd een bos aangeplant. Sinds 1978 is het gebied in beheer bij Natuurmonumenten. Er zijn mooie wandelingen mogelijk.  

Oude Spoorbrug  over de Baardwijksche Overlaat en Drongelens Kanaal 

Oorspronkelijk was deze stalen, geklonken brug 880 meter lang. Hij werd gebouwd in de jaren 1882-1885 als onderdeel van de Langstraat Spoorweg. In de jaren daarna werd de brug flink ingekort en deels vervangen door een spoordijk, waarschijnlijk omdat een paar pijlers onvoldoende stabiel bleken. Het was 1972 toen de laatste goederentrein over deze brug reed, het personenvervoer was al eerder gestaakt. De brug werd daarna aan zijn lot overgelaten en raakte in verval, totdat een zeer betrokken Stichting "Federatie Behoud de Langstraatspoorbruggen" ervoor zorgde dat de brug als industrieel monument behouden bleef. De brug werd gerestaureerd en in 1992 in gebruik genomen als fietsbrug. Toenmalig minister Hanja Maij-Weggen kwam hem openen. Het is nu een Rijksmonument.

Net voorbij de brug sta je oog in oog met een kunstwerk waarin allerlei aspecten van een locomotief verwerkt zijn. Even verder, na het passeren van de lange spoorbrug, staat een reusachtig stalen excentrisch wiel opgesteld: een onmisbaar aandrijfonderdeel van een stoomtrein.

Op de voormalige spoordijk valt onmiddellijk het nog authentieke seinwachtershuis op dat ooit een deel was van de Langstraatspoorweg ofwel De Halve Zolenlijn.

In het begin van de bebouwde kom van Waalwijk ligt aan de noordkant de voormalige schoenenfabriek Van Haren. Het gebouw dateert uit 1906 en is in de jaren daarna flink uitgebreid. Achter het kantoorgebouw liggen de productiehallen. Die zijn voorzien van zogenaamde sheddaken met veel lichtinval vanuit het noorden. Dat was volgens de kenners het beste licht voor het maken van kwalitatief goed schoeisel.

Begin negentienhonderd ging men meer schoenen dragen en minder klompen. Medio 1913 stuurde Johan van Haren (klompenfabrikant in Beneden Leeuwen) zijn zonen op pad om ergens in de wijde omgeving een geschikte locatie te vinden voor een schoenenfabriek. Ze kwamen uit in Baardwijk, waar vader Johan van Haren een bestaande schoenfabriek met woonhuis kocht. De gehele familie verhuisde naar Baardwijk, waar vader en zijn zonen Kees, Ivo en Johan begonnen met het maken van schoenen.

De ruimte achter de grote glas-in-loodwand was de kantine, waarin nu een meubelshowroom is gevestigd. Als de showroom geopend is, loont het zeer de moeite om even binnen te kijken om de schitterende glaswand te bewonderen.

De glas-in-loodramen, vervaardigd door glazenier Louis de Swart, geven het hele productieproces weer van leer en schoenen. Boven en onder dragen de ramen de wapens van de elf provincies, het hoofdraam wordt bekroond door het wapen van Waalwijk.

Ooit werkten wel 800 mensen in dit complex, waaronder veel Belgische arbeiders. Op zijn hoogtepunt produceerde Van Haren zo’n 30.000 paar schoenen per week. Directeur Ivo van Haren was wel een man van de klok: de enorme bellen op de voorgevel bepaalden onverbiddelijk begin en eind van de werktijd.

Op de site: www.fotojeroen.nl staat een virtuele 3D-toer door de kantoorruimte.

En voor een leuk filmpje: QR fiets & LEDER Route - van Haren. 

In deze straat ziet men aan de linkerkant dicht tegen de gevels van de huizen nog gietijzeren en betonnen hectometerpaaltjes staan. Voor de opening van de Maasroute (A59) in 1969 ging de oude rijksweg dwars door Baardwijk en Waalwijk (Grotestraat) naar Besoijen. Deze rijksweg liep vanaf de Markt in Den Bosch door alle Langstraatse dorpen. Ook in Besoijen zijn deze hectometerpaaltjes nog zichtbaar (Westeinde 20 en 42). De meeste paaltjes staan aan de zuidkant, maar soms ook aan de noordkant.

In de jaren dertig van de vorige eeuw zijn er in de gemeente Waalwijk op verscheidene plaatsen woningen en panden gebouwd in de stijl van de Amsterdamse School. De meeste staan in de Mr. Van Coothstraat. Maar in Baardwijk staat op de hoek van de Loeffstraat en de Baardwijksestraat ook een pand met vele kenmerken van deze bouwstijl. Dit pand is in 1934 gebouwd met als bestemming winkel/woonhuis/garage. 

De grote bakstenen schoorsteen, met onderin zwarte keramische tegels, is kenmerkend. Ook bijzonder zijn de lange zwarte verticale lijnen, met daar tussenin kleine vensters met glas in-loodramen. Op de toren staat een ‘glazen kooi’ die niet oorspronkelijk is, maar eind vorige eeuw geplaatst is. Waarschijnlijk na een brand in 1994. Onder de vensters van de opbouw is nog de oorspronkelijke dak-overstek te zien. 

Een in het oog springend gebouw in Waalwijk is deze boeddhistische tempel, gevestigd in een voormalige boerderij aan de Loeffstraat (nummer 26).
Hij wordt voornamelijk gebruikt door de Thaise gemeenschap, bijvoorbeeld om half april Songkran (Thais nieuwjaar) te vieren. Daar komen vele bezoekers uit heel Nederland op af. 

Stap af, maak je bekend en kijk gerust rond op het terrein van de tempel.

In het oorspronkelijke woongedeelte bevinden zich de eigenlijke tempel (het gedeelte met het Boeddhabeeld) en de woonvertrekken van de monniken. De aangebouwde schuur is omgebouwd tot ontvangstruimte en heeft een klein podium. 

Even verder, eveneens aan de linkerzijde, ligt een voetgangerspad met als naam Ramppad. 

Hier kwam in 1945 een afgedwaalde V1-bom terecht waarbij veel doden en gewonden vielen. De V1-bommen werden afgevuurd uit de Achterhoek en waren bestemd voor het reeds bevrijde Antwerpse havengebied. Een monument herinnert aan deze gebeurtenis en eert de acht dodelijke slachtoffers.

Een zelfde monument als dit is geplaatst aan de Grotestraat in Waalwijk waar ook een V1-bom is ingeslagen.

Deze fietsroute maakt deel uit van 4 fietsroutes door De Langstraat en is ontwikkeld door de Stichting Vrienden van Sint-Jan de Doper Waalwijk in samenwerking met het Regionaal Bureau voor Toerisme De Langstraat. Dit project zou niet mogelijk zijn geweest zonder de inhoudelijke bijdragen van de regionale Heemkundeverenigingen, de fotoclubs van Drunen, Vlijmen en Waalwijk en in het bijzonder René Klerkx, Piet de Jongh en Hetty Dekkers.