Ani tradwife, ani situation-ship. Zetki idą do ślubu

Od paru lat żyję w dysonansie. Regularnie czytam w Internecie nagłówki takie jak: Pokolenie Zet decyduje się na celibat, Zetki stawiają na krótkie relacje, Gen Z unika związków. Zaraz potem wchodzę na Facebooka i czytam kolejny post, w którym moi znajomi ogłaszają zaręczyny, ślub, ciążę albo narodziny dziecka.

Nie twierdzę, że portale informacyjne przekłamują rzeczywistość. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego liczba małżeństw zawieranych w Polsce faktycznie maleje z każdym rokiem, a ludzie decydują się na ślub najczęściej dopiero po 25. czy nawet po 30. roku życia. Tym bardziej interesujące są więc motywacje osób, które postanowiły postąpić na przekór takim statystykom. Dlaczego niektóre Zetki tak wcześnie podejmują decyzje o wzięciu ślubu w czasach, gdy społeczeństwo nie tylko tego od nich nie oczekuje, ale nawet im to odradza? I czy jest to trend, który może rosnąć na popularności? Postanowiłam znaleźć odpowiedź na te pytania i porozmawiać z samymi zainteresowanymi. Moi rozmówcy są na różnych etapach małżeńskiego życia, ale łączy ich jedno – wszyscy wzięli ślub mając mniej niż 25 lat.

Wanda i Adam – narzeczeni

Z Wandą rozmawiam na cztery dni przed jej ślubem. Gdy pytam, jak nastroje przed uroczystością, odpowiada, że się stresuje, bo nie lubi być w centrum uwagi, a przecież wszystkie oczy będą tego dnia zwrócone właśnie na nią. Za to Adam, jej narzeczony, według jej słów „ma chill, po prostu stawi się w odpowiednim miejscu, o odpowiednim czasie”. 

Wanda i Adam mają po 23 lata i znają się „praktycznie całe życie”, bo choć parą są dopiero od półtora roku, to przyjaźnią się od początku szkoły podstawowej. Dziś Adam mieszka w Stanach Zjednoczonych, dokąd wraz z rodziną wyemigrował jeszcze jako dziecko. Niedawno ukończył studia inżynierskie i wkrótce rozpocznie pracę w zawodzie. Wanda pochodzi z Warszawy, rok temu obroniła licencjat z polonistyki, obecnie udziela korepetycji. 

Z Adamem od początku rozmawiali o zaręczynach, oboje wiedzieli, że w końcu do nich dojdzie i chcieli, by tak się stało. „Pospieszyli się” jednak z pragmatycznego powodu. Do tej pory żyli w związku na odległość, małżeństwo było najlepszym sposobem, aby Wanda otrzymała zieloną kartę, czyli aby mogli rozpocząć wspólne życie. 

W USA w związku na odległość żyje nawet 14 milionów osób. Budowanie poważnej relacji nigdy nie jest proste, a dystans między zakochanymi powoduje dodatkowe obciążenia. Oczywiste są trudności logistyczne, takie jak różnica czasu czy organizowanie i finansowanie podróży. Badania wskazują jednak na to, że osoby w związkach na odległość mogą zmagać się także z problemami natury psychologicznej, bo ograniczenie bliskości prowadzi często do obniżenia nastroju, a podwyższenia uczucia stresu. Wyniki badań znajdują potwierdzenie w słowach Wandy: “Czułam pewnego rodzaju zazdrość, gdy moi znajomi przychodzili na imprezy z drugimi połówkami. Złościło mnie, kiedy opowiadali, że tęsknią za swoim chłopakiem lub dziewczyną, bo nie widzieli się kilka dni, czułam, że to niesprawiedliwe.” Wanda zaznacza jednak, że związek na odległość ma też swoje plusy – jest dobrym sprawdzianem zaufania i nauczycielem tego, jak radzić sobie z trudnymi emocjami w związku. A kiedy wreszcie nadchodzi czas spotkania, Wanda i Adam pielęgnują każdą wspólną chwilę.

Rodzina Wandy pomogła w zorganizowaniu zaręczyn, a bliscy Adama bardzo się ucieszyli, gdy nowo upieczeni narzeczeni zadzwonili do nich na FaceTimie. Potem wszyscy zaangażowali się w przygotowywanie uroczystości. „Każdemu życzę takiego wsparcia od rodziny” – mówi Wanda. Nie wszyscy jednak mieli równie pozytywne nastawienie. Negatywne uwagi o treści, którą można podsumować słowami „Jesteście za młodzi na ślub”, wygłaszali zazwyczaj rówieśnicy i zupełnie obce osoby, na przykład sprzedawczyni w cukierni, w której Wanda chciała zamówić tort weselny. „Nie byłam zła, ani smutna, tylko zirytowana. Czułam, się infantylizowana, jakbym była zbyt młoda, by podejmować taką decyzję.”

W dniu ślubu wszystko idzie zgodnie z planem, bez żadnej wpadki, nikt się nie spóźnia. Nowożeńcy, zamiast w akompaniamencie tradycyjnego marszu weselnego, idą w takt muzyki z filmowych klasyków – „Piratów z Karaibów” oraz „Indiany Jonesa”. Oboje wyglądają pięknie, jestem tego pewna, choć tłum rodziny i przyjaciół trochę utrudnia mi przyjrzenie się z bliska. Z wiadomości od Wandy wiem też, że wesele okazuje się „jeszcze lepsze, niż sobie wymarzyła”.

Plany na przyszłość? Wyjazd do Stanów oczywiście, bo miesiąc miodowy spędzają w Polsce. Wanda będzie musiała trochę poczekać, zanim legalnie podejmie pracę w nowym kraju, wykorzysta ten czas na zaaklimatyzowanie się. Czego się obawiają? W zasadzie niczego, może tego, że za parę lat do związku wkradnie się rutyna. Póki co po prostu cieszą się, że nie dzieli ich już siedmiogodzinna różnica czasu.

Natalia i Wojtek – małżeństwo od roku

Rozmawiamy przez internet, bo Natalia i Wojtek na co dzień mieszkają w Gorzowie Wielkopolskim. Oboje skończą w tym roku 25 lat. Poznali się w pierwszej klasie technikum podczas przygotowywania jasełek. Choć początkowo nie zwracali na siebie uwagi, ostatecznie stali się w szkole rozpoznawalną parą. Ławkę, na której spędzali przerwy, nazywano „ławką zakochanych”. Zaręczyli się przed maturą, Wojtek jedne z pierwszych zarobionych przez siebie pieniędzy przeznaczył na pierścionek. „Jestem pewna, że moja rodzina zakładała, że jestem w ciąży”.

Ślub wzięli jednak dopiero w zeszłym roku, po ośmiu latach bycia razem, bo Natalia chciała najpierw skończyć studia pedagogiczne. Ślub i wesele planowali praktycznie przez cały okres narzeczeństwa, mieli wiele pomysłów. Marzyli o dużej imprezie, ostatecznie gościli aż 110 osób. Wysiłek związany z planowaniem się opłacił, bo z perspektywy czasu oboje bardzo dobrze wspominają ten ważny dzień. 

Wcześniej musieli jednak wysłuchać wielu nieprzyjemnych uwag. Koledzy z pracy pytali Wojtka, czy nie jest za młody, aby się żenić. Natalia i Wojtek są swoimi pierwszymi partnerami, oboje słyszeli więc też pytanie, czy na pewno chcą spać tylko z jedną osobą przez całe życie. Nawet znajomi z lat szkolnych dziwią się jeszcze czasem, że ci dwoje wciąż są razem.. 

Ślub był dla nich naturalnym etapem długiego związku, już jako nastolatkowie byli przekonani, że małżeństwo to w ich sytuacji odpowiednie rozwiązanie. Oboje pochodzą z pełnych rodzin, które przekazały im tradycyjny model tworzenia relacji romantycznych i zakładania rodziny. „Moi rodzice są dla mnie wzorem dobrego małżeństwa, zawsze byli zgodni, wspólnie podejmowali decyzje” – mówi Natalia. Zdaniem pary, ludzie decydują się na zaręczyny i ślub w młodym wieku, bo to pewien rodzaj obietnicy. Zwracają jednak uwagę także na pragmatyczne powody, na przykład to, że łatwiej im było postarać się o kredyt. Dla Natalii i Wojtka to jednak miły dodatek do małżeństwa, a nie bezpośredni powód jego zawarcia. Dużo ważniejszy jest dla Natalii dostęp do informacji medycznej męża.

Dzisiaj ona jest nauczycielką w przedszkolu, a on policjantem. Niedawno udało im się kupić mieszkanie. Na pytanie o plany na przyszłość odpowiadają „Spłacać kredyt”. Czy coś między nimi się zmieniło, odkąd są małżeństwem? Natalia bardziej martwi się o zdrowie i życie Wojtka ze względu na jego niebezpieczną pracę, ale poza tym niewiele. Jak wyjaśniają: „Przez tyle lat zdążyliśmy się dobrze poznać, niektóre małżeństwa trwają krócej niż nasz związek”. Kolejnym krokiem w ich relacji będzie założenie rodziny, oboje marzą o córeczce. 

Julia i Nikodem – małżeństwo od 3 lat

Wzięli ślub pierwszego kwietnia. Nic więc dziwnego, że rodzina i przyjaciele myśleli, że to bardzo rozbudowany primaaprilisowy dowcip. Nawet świadek z tego powodu zwlekał z pojechaniem do urzędu do ostatniej chwili. Mama Nikodema nie wyobrażała sobie, że przyszła synowa pójdzie do ślubu bez bukietu, a że Julia nie przepada za kwiatami, postawiła na kompozycję z żelków. Nikodem, aby się dopasować, włożył do butonierki duży, kolorowy lizak. Od tamtej pory minęły trzy lata, a Julia i Nikodem szykują się do ślubu kościelnego. Planują go połączyć z chrzcinami córki. 

Z moimi ostatnimi rozmówcami mieszkam po sąsiedzku, spotykamy się więc w pobliskiej kawiarni. Kilkumiesięczna córka pary, choć jeszcze nie zna zbyt wielu słów, ma mi bardzo dużo do powiedzenia. Nikodem jest studentem prawa i radnym jednej z warszawskich dzielnic, pracuje w sądzie. Julia ma teraz urlop macierzyński, wcześniej zajmowała się employer brandingiem, studiuje PR.

Jak mówią, ich związek został scalony przez działalność społeczną. Poznali się na Młodzieżowym Sejmiku Województwa Mazowieckiego, a ich historia mogłaby posłużyć jako baza do młodzieżowego romansu z motywem „rivals to lovers”. Oboje startowali w wyborach na stanowisko rzecznika prasowego, Julia wygrała „na żyletki”. Przez to nie czuli do siebie szczególnej sympatii, aż w końcu zbliżyła ich praca nad wspólnym projektem. Początek ich relacji przypadł na szczyt pandemii koronawirusa, spędzili długie godziny na rozmowach przez Discorda. W dalszej perspektywie to okazało się dla nich kluczowe – już wtedy porozmawiali o swoich planach na przyszłość. Oboje od zawsze marzyli o dużej rodzinie. Sami mają kilkoro rodzeństwa, wychowali się w środowisku zrzeszającym rodziny wielodzietne. Do tego mama Nikodema jest rodziną zastępczą. Odtworzenie znanego wzorca to jednak nie jedyna motywacja dla Julii i Nikodema: “Łączy nas poczucie, że wychowując fajnych ludzi przysłużymy się społeczeństwu”.

O ślubie zaczęli żartować po kilku miesiącach związku, a że temat wciąż powracał, a oni nie planowali się rozstawać, to faktycznie zdecydowali się pobrać. Mieli wtedy po 19 lat, Julia była na pierwszym roku studiów, a Nikodem w ostatniej klasie technikum. „Mamy zdjęcie, na którym żona odprowadza męża na maturę” – śmieją się. Ich decyzja budziła przede wszystkim ogromne zdziwienie.

Ich małżeństwo wzbudza jednak także pozytywne reakcje. Jako lokalni politycy są lepiej postrzegani, brani „na poważnie”, bo się ustatkowali: „Nie wyjedziemy nagle na Erasmusa” – podsumowują półżartem. Największą trudnością jest dla nich teraz sytuacja na rynku mieszkaniowym – choć uzbierali na wkład własny, nie mają zdolności kredytowej, więc mieszkają z ciocią. To jednak tymczasowe rozwiązanie, tym bardziej, że chcieliby spełnić dużą rodzinę. 

Gdy pytam, dlaczego, ich zdaniem, młodzi ludzie decydują się na małżeństwo, Nikodem odpowiada: „Mam poczucie, że ludzie szukają stabilności, bo dbają o swój dobrostan, w niespokojnym świecie potrzebują stałości. Świat nie nastawia nas pozytywnie, ale małżeństwo to celebracja życia, o to chodzi, żeby spełniać się osobiście”. Julia wtóruje mu i dodaje: „Młodych cały czas się upupia, jesteśmy wiecznie na wszystko za młodzi, a potem przekraczamy trzydziestkę i zaczynamy być za starzy. Ślub to wzięcie odpowiedzialności za własne szczęście”. I faktycznie, gdy po naszym spotkaniu Julia i Nikodem z wózkiem maszerują w stronę restauracji z kuchnią azjatycką, wyglądają na bardzo szczęśliwych.

Po co ten ślub?

Opisane pary różni wiele – pochodzenie, poglądy, sytuacja finansowa. Mają jednak także kilka cech wspólnych. Wszyscy moi rozmówcy od początku podchodzili do swoich związków “na poważnie”, otwarcie rozmawiali o wizji na wspólną przyszłość, nie bali się trudnych tematów, postrzegali się nawzajem jako materiał “na męża/żonę” . Dobrze poznali swoje poglądy na życie, niezależnie od tego, jak długo byli razem. Dlaczego jednak w ogóle czuli, że małżeństwo jest czymś dla nich?

Nieliczne dostępne badania na temat polskich zetek i ich podejścia do relacji romantycznych wskazują, że nie jesteśmy jeszcze takimi hiperindywidualistami jak nasi rówieśnicy na zachodzie. Według komunikatu CBOS-u z czerwca tego roku, rodzina nadal jest dla większości z nas jedną z najważniejszych wartości, choć faktycznie częściej priorytetyzują ją millenialsi. Może to wynikać nie tyle z jakiejś pokoleniowej przepaści, ile z faktu, że znaczna część zetek po prostu nie jest jeszcze pełnoletnia i samodzielna, priorytetyzuje więc rozwój osobisty, zdobycie wykształcenia i pracy. W innym badaniu, prawie 80% młodych Polaków podało, że dąży do relacji inicjującej założenie rodziny. Największą rolę odgrywa tu silne zakorzenienie tradycyjnego modelu małżeństwa w polskiej kulturze i sakralizacja tej instytucji. Dość powiedzieć, że duża część przedstawicieli pokolenia Z nadal chce podążać “tradycyjnym” scenariuszem: ustatkować się, znaleźć drugą połówkę, założyć rodzinę. 

Nie sposób jednak pominąć refleksję, że taki “skrypt” relacji wydaje się coraz bardziej zarezerwowany dla osób uprzywilejowanych – wiele zetek musi łączyć studia z pracą zarobkową, zostaje im mało czasu i energii na szukanie partnera, z którym mogłyby stworzyć stałą relację. Zanik tak zwanych “miejsc trzecich” sprawia, że młodzi dorośli nie mają gdzie się poznawać, znaczna część poszukiwań drugiej połówki przenosi się na aplikacje randkowe. Nie wspominając już o tym, że w Polsce małżeństwo wciąż zarezerwowane jest tylko dla par heteroseksualnych. Znalezienie “tej jedynej” osoby jest po prostu coraz trudniejsze. Nic więc dziwnego, że bohaterowie tego reportażu postanowili “iść za ciosem”, gdy się im to udało. 

Niestety, prawdziwe życie to nie bajka, ślub nie oznacza szczęśliwego zakończenia. Kryzys ekonomiczny i fatalna sytuacja na rynku mieszkaniowym znacząco utrudniają, a czasem nawet uniemożliwiają młodym małżeństwom pełne ustatkowanie i usamodzielnienie się. Stały związek staje się w takich sytuacjach namiastką upragnionej “normalności”, bezpieczną przystanią. Paradoksalnie, “szybki” ślub daje zetkom szansę na to, by nieco zwolnić w pędzącym świecie.

To oczywiście tylko jeden z wielu powodów, dla których zetki mogą decydować się na małżeństwo. Na osobną refleksję zasługują takie kwestie jak choćby rosnący wśród młodych dorosłych konserwatyzm, czy tak zwana “epidemia samotności”. Sądzę jednak, że następuje ciekawa zmiana – jeszcze do niedawna narzekano, że pokolenie millenialsów woli pozostawać w związkach niesformalizowanych, teraz Zetki, nie tylko te o prawicowych poglądach, przestrzega się przed zbyt szybkim zawieraniem małżeństwa. Czyżby ślub faktycznie mógł być jakimś sposobem na odzyskanie poczucia sprawczości? Nie wiem tego na pewno, wiem za to, że wszystkie małżeństwa, z którymi miałam zaszczyt rozmawiać, bardzo się kochają. A dopóki miłość jest główną motywacją do ślubu, nie będzie z moim pokoleniem aż tak źle.