สำมะงา

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Clerodendrum inerme (L.) Gaertner.

ชื่อวงศ์ : LABIATAE

ชื่ออื่น : สำลีงา ลำมะลีงา (ภาคกลาง, ภาคตะวันออก), เขี้ยวงู (ประจวบคีรีขันธ์), สัมเนรา (ระนอง), สักขรีย่าน (ชุมพร), สำปันงา (สตูล)

ลักษณะทั่วไป : เป็นไม้พุ่มรอเลื้อย สูง 1-2 เมตร ลำต้นทอดนอน แผ่กระจายโดยรอบ มีขนนุ่มปกคลุมตามส่วนอ่อนๆ ทั้งหมด

ใบ : ใบเป็นใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามกันเป็นคู่ ๆ แผ่นใบรูปใบหอก หรือรูปรี ขนาด 1.5-4 x 3-8 เซนติเมตร ปลายใบแหลม หรือทู่ ฐานใบแหลม ขอบใบเรียบ เนื้อใบค่อนข้างหนา ผิวใบเกลี้ยง หรืออาจมี
ขนประปรายทางด้านท้องใบ เส้นใบ 6-8 คู่ ปลายเส้นเชื่อมตัดกับเส้นถัดไปก่อนถึงขอบใบ ก้านใบยาว 0.4-1 เซนติเมตร มีขนนุ่ม

ดอก : ออกตามง่ามใบและปลายกิ่ง เป็นช่อกระจุก มี 2-3 ดอก ช่อดอกยาว 4 - 8 เซนติเมตร ก้านช่อดอกยาว 2 - 5 เซนติเมตร ก้านดอกย่อยยาว 0.5 - 1 เซนติเมตร วงกลีบเลี้ยงรูประฆัง ยาว 0.3 - 0.4 เซนติเมตร ปลายเป็นแฉกตื้นๆ 5 แฉก หลอดกลีบดอกติดกันเป็นหลอดเล็กๆ ยาว 2 – 3 เซนติเมตร สีขาวอมชมพู กลีบดอก 5 กลีบ สีขาว เส้นผ่านศูนย์กลาง 0.8 เซนติเมตร เกสรเพศผู้ มี 4 อัน อยู่เหนือหลอด กลีบดอก ก้านชูอับเรณูสีแดงอมม่วง ปลายเกสรและปลายหลอดท่อรังไข่ ยาวยื่นออกมาพ้นปากหลอดกลีบดอก

ผล : กลมหรือรูปไข่กลับ กว้าง 1.2 - 1.8 เซนติเมตร เมื่อแห้งจะมีร่อง ตามยาว 4 ร่อง ผลอ่อนสีเขียว เมื่อแก่สีออกดำ ผิวเกลี้ยง มีกลีบเลี้ยงติดอยู่ที่ขั้วผล เมล็ดแข็งมาก มี 1 - 4 เมล็ด ออกดอก-ผล เกือบตลอดปี

นิเวศวิทยาและการกระจายพันธุ์ : ส่วนมากขึ้นบริเวณที่ชื้นแฉะและตอนบนของป่าชายเลน สำมะงาจัดเป็นพรรณไม้กลางแจ้ง เจริญเติบโตได้ดีในดินชื้นแฉะหรือตามริมแม่น้ำลำคลอง ชอบแสงแดดแบบเต็มวัน มีเขตการกระจายพันธุ์อยู่ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ถึงอินโดนีเซีย ในประเทศไทยพบขึ้นตามชายป่าใกล้ ลำห้วย แนวป่าชายเลนและป่าชาดหาด จังหวัดสมุทรสาครพบได้ตามแนวชายป่าใกล้ที่อยู่อาศัย

สรรพคุณทางสมุนไพร : แก้โรคผิวหนัง ประดง ผื่นคันตามตัว

ใบ : รสเย็นเผื่อน ใช้ตำพอกและต้มน้ำอาบรักษาโรคผิวหนัง ประดง ผื่นคันตามตัว ทั้งต้น สดหรือแห้ง รสเย็นเฝื่อน ต้มน้ำอาบหรือชะล้างแผล ใช้รักษาโรคผิวหนังพุพอง น้ำเหลืองเสีย

ข้อมูลจาก : รายงานการวิจัย "การศึกษาความหลากหลายและการใช้ประโยชน์จากสมุนไพรป่าชายเลน เพื่อส่งเสริมสุขภาพชุมชนจังหวัดสมุทรสาคร"
โดย นายกวินท์ พินจำรัส หัวหน้าโครงการและคณะ (วิทยาลัยชุมชนสมุทรสาคร สถาบันวิทยาลัยชุมชน)