ผักบุ้งทะเล

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Ipomoea pes-caprae (L.) R. Br.

ชื่อวงศ์ : CONVOLVULACEAE

ชื่ออื่น : ผักบุ้งต้น ผักบุ้งขน (ไทย), ผักบุ้งเล (ภาคใต้), ละบูเลาห์ (มะลายู-นราธิวาส), หม่าอานเถิง (จีนกลาง)

ลักษณะทั่วไป : เป็นพืชชายหาดกลุ่มพืชบุกเบิก (pioneering species) พบได้ตามริมชายหาด หรือริมทะเลมีลักษณะเป็นไม้ล้มลุกทอดเลื้อยไปตามพื้นดิน สามารถเลื้อยไปได้ยาวมาก ประมาณ 5-30 เมตร มีอายุหลายปี ตามข้อจะมีรากฝอย ภายในกลวงลำต้นขึ้นทอดกันเป็นร่างแหคลุมพื้นทราย โดยมีรากทำหน้าที่ยึดติดพื้นทรายและหาน้ำ ผักบุ้งทะเลจะขึ้นเป็นหย่อมขยายบริเวณไม่กว้าง ช่วยป้องกันการกัดเซาะบริเวณชายหาดจากคลื่นที่ซัดเข้ามา

ใบ : เป็นใบเดี่ยว แผ่นใบกว้าง ออกเรียงสลับ ปลายใบเว้าลึก แบ่งใบเป็น 2 ข้าง มักพับเข้าหากัน ลักษณะคล้ายใบชงโค ขอบใบเรียบสีเขียวหรือแดง ใบมีขนาดกว้างประมาณ 7-11 เซนติเมตร ยาวประมาณ 5-8 เซนติเมตร เนื้อใบค่อนข้างหนา กรอบหักง่าย ผิวใบมันสีเขียว หลังใบและท้องใบเรียบ ก้านใบยาวสีแดง

ดอก : ออกดอกเป็นช่อแบบซี่ร่มตามง่ามใบ ในช่อดอกจะมีประมาณ 2-6 ดอก และจะทยอยบานทีละดอก ลักษณะของดอกเป็นรูปปากแตร โคนกลีบดอกเชื่อมติดกัน ส่วนปลายดอกเป็นรูปปากแตร มี 5 กลีบ แตกออกเป็น 5 แฉก ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง ประมาณ 4 เซนติเมตร ดอกมีเกสรเพศผู้ 5 อัน ดอกสีม่วงอมชมพู ม่วงอมแดง ชมพู ม่วง ผิวเกลี้ยง ด้านในของดอก ส่วนโคนจะมีสีเข้มกว่าด้านนอก ส่วนกลีบดอกเลี้ยงเป็นสีเขียว

นิเวศวิทยาและการกระจายพันธุ์ : เป็นพรรณไม้กลางแจ้ง ทนต่อความแห้งแล้งได้ดี รากของผักบุ้งทะเลที่ทอดเลื้อยอยู่บนชายหาด ช่วยให้พื้นทรายแน่นขึ้น อีกทั้งยังสะสมความชื้นและอินทรีย์เหมาะเป็นที่ฝังตัวของเมล็ดพันธุ์ไม้ที่ทนแล้งบางชนิด โดยเฉพาะสนทะเล ซึ่งในอนาคตอาจพัฒนาต่อไปจนกลายเป็นป่าชายหาดที่ร่มครึ้ม

สรรพคุณทางสมุนไพร : แก้บวม เจริญอาหาร ระบายท้อง แก้พิษแมงกะพรุน

ใบ : รสขื่นเย็น ใช้ภายนอก ทาแก้โรคไขข้ออักเสบ น้ำต้มใช้ล้างแผล

ทั้งต้น : แก้พิษแมงกะพรุน

เมล็ด : รสขื่น แก้ตะคริว แก้ปวดท้อง เป็นาระบาย

ข้อมูลจาก : รายงานการวิจัย "การศึกษาความหลากหลายและการใช้ประโยชน์จากสมุนไพรป่าชายเลน เพื่อส่งเสริมสุขภาพชุมชนจังหวัดสมุทรสาคร"
โดย นายกวินท์ พินจำรัส หัวหน้าโครงการและคณะ (วิทยาลัยชุมชนสมุทรสาคร สถาบันวิทยาลัยชุมชน)