Kleine verschillen in de dialecten van As en Niel-bij-As

door Carlos Montfort

De dorpen As en Niel-bij-As vormen samen de gemeente As, provincie Limburg, België. Niel-bij-As heet historisch gezien gewoonweg Niel en die naam zal ik dan ook verder gebruiken in mijn uitleg.
De dialecten in beide dorpen zijn in grote lijnen identiek en beide kennen ze ontronde klinkers.

Het verschil zit in de mate van palatalisatie op bepaalde klinkers.

Het dialect van As kent een minieme palatalisatie op bepaalde klinkers en het dialect van Niel kent een volledige palatalisatie op bepaalde klinkers.

 

Het komt ook voor dat men in Asserse middens palataliseert zoals het in Niel gebeurt en bij uitbreiding dan zoals bij de buren in Opglabbeek, Opoeteren en Zutendaal. Het kan in As verschillen van huishouden tot huishouden.


Aan de Maas kent men de oe-klank. In As (net zoals in Neeroeteren) is de oe licht gepalataliseerd. In Niel is de oe volledig gepalataliseerd tot uu.


Aan de Maas kent men de ou-klank. In As (net zoals in Neeroeteren) is de ou in de meeste gevallen licht gepalataliseerd. In Niel is de ou volledig gepalataliseerd tot ui.


Met deze uitleg heb ik de belangrijkste verschillen tussen deze dialecten beschreven.


Ik ga binnen afzienbare tijd uitleggen wat palatalisatie is en waarom dit voorkomt in dialecten die ontronding kennen.

doos: (As) doeës, (Niel) duuës

gaan: (As) goeën, (Niel) guuën

grootmoeder: (As) groeëtmoder, (Niel) gruuëtmuder

hout: (As) hout, (Niel) huit

knoei: (As) knoeëj, (Niel) knuuj

koe: (As) ków, (Niel) kuw

koer (binnenplaats): (As) koer, (Niel) kuur

koor: (As) koer, (Niel) kuur

koot (gat): koeët, (Niel) kuuët

kuil: (As) koel, (Niel) kuul

lopen: (As) loupe, (Niel) luipe

muil: (As) moel, (Niel) muul

nieuw: (As, met stoottoon) nów, (Niel, met stoottoon) nuw

nieuws : (As) nówts, (Niel) nujts

nu: (As, met sleeptoon) nów, (Niel, met sleeptoon) nuw

ook: (As) ouch, (Niel) uich

uit: (As) ówt, (Niel) uwt

vuil: (As) vówl, (Niel) vuwl

waar (betreffend plaats, vergelijk met Duits wo): (As) boeë/buuë, (Niel) buuë

wolk: (As) wouk, (Niel) wuik

woordenboek: (As) woeërdebook, (Niel) wuuërdebook