Kleine verschillen in de dialecten van As en Niel-bij-As
door Carlos Montfort
door Carlos Montfort
De dorpen As en Niel-bij-As vormen samen de gemeente As, provincie Limburg, België. Niel-bij-As heet historisch gezien gewoonweg Niel en die naam zal ik dan ook verder gebruiken in mijn uitleg.
De dialecten in beide dorpen zijn in grote lijnen identiek en beide kennen ze ontronde klinkers.
In het dialect van Niel zijn enkele klinkers gepalataliseerd.
Bij het uiten van een palatale klank raakt de tong het verhemelte, de palataal, zonder daarbij het klankkanaal af te sluiten.
Het komt ook voor dat men in Asserse middens deze palatale klinkers gebruikt zoals in Niel en bij uitbreiding zoals bij de buren in Opglabbeek, Opoeteren en Zutendaal. Het kan in As verschillen van huishouden tot huishouden.
Aan de Maas kent men de oe-klank. In As (net zoals in Neeroeteren) is de oe licht gepalataliseerd. In Niel is de oe volledig gepalataliseerd tot uu.
Aan de Maas kent men de ou-klank. In As (net zoals in Neeroeteren) is de ou in de meeste gevallen licht gepalataliseerd. In Niel is de ou volledig gepalataliseerd tot ui.
Met deze uitleg heb ik de belangrijkste verschillen tussen deze dialecten beschreven.
doos: (As) doeës, (Niel) duuës
gaan: (As) goeën, (Niel) guuën
grootmoeder: (As) groeëtmoder, (Niel) gruuëtmuder
hout: (As) hout, (Niel) huit
knoei: (As) knoeëj, (Niel) knuuj
koe: (As) ków, (Niel) kuw
koer (binnenplaats): (As) koer, (Niel) kuur
koor: (As) koer, (Niel) kuur
koot (gat): (As) koeët, (Niel) kuuët
kopen: (As) koupe, (Niel) kuipe
kuil: (As) koel, (Niel) kuul
lopen: (As) loupe, (Niel) luipe
muil: (As) moel, (Niel) muul
nieuw: (As, met stoottoon) nów, (Niel, met stoottoon) nuw
nieuws : (As) nówts, (Niel) nujts
nu: (As, met sleeptoon) nów, (Niel, met sleeptoon) nuw
ook: (As) ouch, (Niel) uich
uit: (As) ówt, (Niel) uwt
vuil: (As) vówl, (Niel) vuwl
waar (betreffend plaats, vergelijk met Duits wo): (As) boeë/buuë, (Niel) buuë
wolk: (As) wouk, (Niel) wuik
woordenboek: (As) woeërdebook, (Niel) wuuërdebook