Patrice Lumumba Herdenking 2025
Sfeervolle Herdenking Patrice Lumumba in Bibliotheek Halle
Op donderdag 16 januari 2025 vond in de recent vernieuwde Bibliotheek van Halle een herdenking plaats ter nagedachtenis aan Patrice Lumumba, de eerste premier van het onafhankelijke Congo. De avond markeerde niet alleen de honderdste geboortedag van Lumumba, maar bracht zijn gedachtegoed tot leven met een passende voorleessessie.
Dunia Mamona, een Halse rechtenstudent met Congolese roots, opende de avond met een krachtig fragment uit Lumumba’s iconische onafhankelijkheidstoespraak van 30 juni 1960. Haar voordracht, waarin de strijd tegen koloniale onderdrukking centraal stond, zette meteen de toon. Vervolgens bracht Andries Devogel, leraar geschiedenis, Lumumba’s betekenis in het collectieve geheugen naar voren door zijn plaats in de Canon van Vlaanderen te bespreken. Hij benadrukte dat door kennis te nemen van deze historische figuur, we onze kijk op het gedeelde koloniale verleden kunnen bijsturen en verborgen aspecten van ons verleden herontdekken.
Andy Pelendo, een universitaire student met Congolese roots, bracht het boek Koloniaal Congo – Een geschiedenis in vragen onder de aandacht. Hij belichtte de waarde van dit werk, waarin historici relevante vragen over het Belgisch-Congolese verleden beantwoorden. Deze aanpak helpt emotionele debatten te verrijken met feiten en context. Het orgelpunt van de avond was de voordracht van Eunice Yahuma, voorzitter van de gemeenteraad van Halle. Zij las Lumumba’s afscheidsbrief aan zijn vrouw Pauline voor, geschreven vanuit de gevangenis kort voor zijn dood. De brief, die ook wel als zijn politieke testament wordt beschouwd, liet een diepe indruk na door de intieme blik op zijn liefde voor zijn familie en zijn onwankelbare geloof in een vrij Congo. Als betekenisvol slot droeg kunstenaar Toos van Liere het gedicht Patrice Lumumba van de Palestijnse dichter Sameeh Al-Qassem voor.
De voorleessessie, bewust beperkt tot 35 minuten – symbolisch voor Lumumba’s leeftijd op het moment van zijn dood – eindigde met een uitnodiging om naar het stadspark te gaan voor een symbolisch herdenkingsmoment. Na een minuut stilte volgde een dankwoord van Maurice Pelendo van de Halse Congolese gemeenschap.
Introductie door Hilde Rooselaer
Van harte welkom, iedereen, in deze prachtige vernieuwde bibliotheek van Halle. Ik wil meteen de bibliotheek bedanken voor haar gastvrijheid. Vorig jaar kwamen we samen in de Oxfam-Wereldwinkel van Halle voor de jaarlijkse Lumumba-herdenking, en vandaag hebben we het voorrecht dit te doen in deze inspirerende setting.
In Halle is het intussen een traditie geworden om samen stil te staan bij de moord op Patrice Lumumba. Het was Averechts en Jean-Pierre Laus die deze herdenking in 2018 in gang hebben gezet. Sindsdien wordt Lumumba ook hier elk jaar geëerd en herdacht in het kader van de Internationale Lumumba Dag. Dit jaar is extra bijzonder, omdat het de honderdste geboortedatum van Patrice Lumumba markeert.
We zijn dankbaar dat de bibliotheek dit jaar haar deuren voor ons heeft geopend. Deze vernieuwde locatie biedt ons de perfecte omgeving voor een warm en intiem moment: een voorleessessie om de historische figuur van Patrice Lumumba dichter bij ons te brengen.
Straks hoort u bijdragen van Dunia Mamona, Andries Devogel, Andy Pelendo en Eunice Yahuma. Zij lezen fragmenten uit boeken, historische documenten en persoonlijke brieven.
De sessie, die ongeveer 35 minuten duurt – symbolisch gelijk aan de leeftijd van Lumumba op het moment dat hij werd vermoord – werpt een uniek licht op zijn leven en werk.
Mijn naam is Dunia Mamona - student met Congolese roots en ik studeer rechten - en ik lees een fragment voor uit de iconische toespraak van Patrice Lumumba op 30 juni 1960 ter gelegenheid van het onafhankelijk worden van Congo :
"Wij hebben ironie, beledigingen, slagen gekend die we ‘s ochtends, ‘s middags en ‘s avonds doorstonden, omdat wij Zwarten zijn.
Wie zal vergeten dat aan een zwarte ‘tu’ werd gezegd, zeker niet als aan een vriend, maar omdat het meer eerbare ‘vous’ alleen voor blanken werd gereserveerd?
Wij hebben ons land zien veroverd worden, in naam van zogezegde legale wetten die in feite slechts erkenden dat macht recht is.
Wij hebben gezien dat de wet niet hetzelfde was voor een blanke en een zwarte, toegeeflijk voor de eerste, wreed en onmenselijk voor de ander.
Wij zijn getuige geweest van het afschuwelijke lijden van diegenen die veroordeeld waren voor hun politieke standpunten of godsdienstige overtuigingen; verbannen in hun eigen land, was hun lot werkelijk slechter dan de dood zelf.
Wij hebben gezien dat er in de steden prachtige huizen voor de blanken en afbrokkelende barakken voor de zwarten waren.
Wij hebben gezien dat zwarte mensen niet in de cinemazalen, in de restaurants, in de winkels van de Europeanen werden toegelaten.
Wij hebben gezien dat een zwarte in het scheepsruim, aan de voeten van de blanken in hun luxe cabines reisde.
Wie zal ooit de slachtingen vergeten waarbij zo veel van onze broeders omkwamen ?
Wie zal ooit de cellen vergeten waarin diegenen werden geworpen die weigerden zich aan een regime van onderdrukking en uitbuiting te onderwerpen ?"
Bron van deze kernpassage voorgelezen door Dunia Mamona op donderdag 16 januari 2025 in de bibliotheek van Halle naar aanleiding van Lumumba Day : https://www.arts.kuleuven.be/geschiedenis/EMvakdidactiek/documenten/les-definitief-toespraken-boudewijn-en-lumumba-30.pdf
's Lands glorie is een tijdsdocument,
een intussen vergeelde momentopname,
maar geen valabele geschiedenisles meer.
Andries Devogel :
Lumumba in de ‘De Canon van Vlaanderen’
In de De Canon van Vlaanderen en in het bijzonder historisch venster 40 is er aandacht voor de betekenis van de figuur Patrice Lumumba (bladzijden 216 - 221).
De historische vensters in de Canon van Vlaanderen nodigen uit om beslissende momenten in ons verleden te (her)ontdekken.
Van dit boek zijn er 2 exemplaren in Bib Halle aanwezig, en 1 exemplaar in Bib Essenbeek. Er is ook internetversie vrij beschikbaar : https://www.canonvanvlaanderen.be/events/paul-panda-farnana/
Het recente traject rond ‘ons gedeeld verleden’ van de Stad Halle past in dit verhaal. Zie linken:
https://www.halle.be/denast/ons-gedeeld-koloniale-verleden
https://www.halle.be/nieuwsberichten/andries-devogel
ZIE DE TEKST VAN
ANDRIES DEVOGEL HIERNA
De Canon van Vlaanderen,
een leidraad voor ons collectief geheugen.
Andries Devogel, leerkracht geschiedenis en expert koloniale geschiedenis, geeft extra uitleg.
Andries Devogel :
Lumumba in de Canon van Vlaanderen
Lumumba in de Canon van Vlaanderen
Ik zou graag willen openen met een citaat uit een boekenreeks uit de oude doos: ‘s Lands Glorie.
Sommigen hier aanwezig zullen zich die reeks wel nog herinneren.
Voor wie nog groen achter de oren is, dat was een zeer populaire geïllustreerde geschiedenis van België.
Zo ook met een luik koloniale geschiedenis.
Gepubliceerd in de jaren 50 en 60 was die versie van de koloniale geschiedenis een verheerlijking van Leopold II en zijn koloniale helden, de beschavingsmissie en de missionering.
Daarmee was ‘s Lands Glorie een kind van zijn tijd.
Ik lees een stukje voor uit ‘s Lands Glorie:
De prestatie van de Belgen was een prachtig iets. Ze hebben er de schoonste kolonie ter wereld van gemaakt. Echt onontgonnen en wild land valoriseren en moderniseren, rijker en mooier maken, is iets heerlijks. Een volk beschaven is beter. Beschaven betekent de lichamen genezen en de zielen verheffen. Dit was het werk van onze geneesheren en vooral van onze missionarissen.
Ik citeer nu wat ‘s Lands Glorie vertelt over de onafhankelijkheid van Congo:
Eén van de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog was het ineenstorten van het koloniaal stelsel. Al de oude kolonies bekwamen, dikwijls onder dwang, de erkenning van hun onafhankelijkheid. België schonk de autonomie aan Kongo. Op 30 juni 1960 begaf koning Boudewijn I zich naar Kongo om het ontstaan van de jonge republiek van Kongo te begroeten: de eerste president ervan is Kasavubu.
Geen Lumumba te bespeuren, en zijn terechte kritieken of speech al zeker niet.
Nu, sinds de jaren ‘50 zijn we toch iets meer in het reine gekomen met ons gedeeld koloniaal verleden. Dat merk je in de Canon van Vlaanderen. In de Vlaamse regeringsonderhandelingen van 2019 werd beslist om een historisch Canon te ontwikkelen. Het zou een chronologisch overzicht moeten worden van gebeurtenissen, data, personen, tradities, boeken, voorwerpen en kunstwerken die toonaangevend zijn voor de Vlaamse geschiedenis. Een leidraad voor ons collectief geheugen.
Maar ja, wat moet er dan allemaal deel uitmaken van ons collectief geheugen? Want, een selectie maken uit meer dan 10.000 jaar geschiedenis van de mensen die hier, en dan bedoel ik, binnen de grenzen van wat vandaag het Vlaams gewest is, leefden, dat is uiteraard geen eenvoudige opdracht. Net daarom waren er van bij aanvang toch heel wat ongerustheden. Zal de Canon volledig zijn? Zal het een objectieve weergave zijn? Dient de Canon niet vooral de Vlaamse identiteitsvorming? Maar ook, de vraag die sommigen onder ons al even bezig houdt: “wanneer krijgt een volledige weergave van ons gedeeld koloniaal verleden een plaats in ons collectief geheugen?”
Na drie jaar sleutelen presenteerde de Vlaamse overheid de Canon van Vlaanderen, bestaande uit zestig onderwerpen. Onmiddellijk werden de voornoemde bezorgdheden omgezet in kritiek. Onvolledig. Subjectief. Te Vlaams. En de kolonisatie? Aanwezig! Jawel, één van de zestig onderwerpen, een van de zestig gebeurtenissen die het Vlaanderen van vandaag gevormd heeft, is volgens de Canon de kolonisatie van Congo. Dat er over gesproken wordt, is al positief, maar ook de manier waarop er over gesproken wordt, is naar mijn mening, meer in overeenstemming met hoe de meeste mensen vandaag reflecteren over die koloniale geschiedenis.
Het is geen ‘s Lands Glorie verhaal geworden.
Ik citeer uit de Canon van Vlaanderen:
Het uitgangspunt van de beschavingsmissie was dat de Europese manier van leven superieur was aan de Afrikaanse. Maar het ideaal van de beschavingsmissie strookte niet met de realiteit. Zo was de gewelddadige manier van koloniseren verre van ‘beschaafd’. Tot in de jaren 1940 focuste het koloniale beleid bovendien hoofdzakelijk op de exploitatie van natuurlijke rijkdommen. Na de Tweede Wereldoorlog werd ‘beschaving’ vervangen door ‘ontwikkeling’. Infrastructuur, onderwijs en gezondheidszorg kregen meer aandacht, maar de samenleving bleef strikt gesegregeerd. Racisme bleef de grondslag van het kolonialisme.
En ja ook Lumumba passeert de revue:
Eind jaren 1950 kreeg het protest een politiek gezicht. In de steden had zich een nieuwe klasse ontwikkeld, de évolués. Dat was een racistisch statuut dat door de Belgische kolonisator in het leven was geroepen voor zogenaamd ‘ontwikkelde’ Congolezen. Die elitegroep was middelbaar geschoold en werkte voor de overheid of koloniale bedrijven. Lovanium, de eerste Congolese universiteit, werd pas in 1954 gesticht. De évolués waren echter gefrustreerd over hun tweederangspositie. Zo ontstonden de eerste politieke partijen zoals Abako van Joseph Kasa-Vubu en de Mouvement National Congolais van Patrice Lumumba. Zij eisten onafhankelijkheid.
Eindelijk maakt Lumumba, weliswaar summier, officieel zijn intrede in ons Vlaams collectief geheugen. Belangrijker dan de erkenning van de figuur Lumumba zelf, is de erkenning van datgene waarvoor hij gevochten heeft en gestorven is. Het lijden en het verzet van het Congolese volk onder de kolonisatie bespreekbaar maken. En net dat, die erkenning en popularisering van Lumumba’s boodschap, is waar de Canon van Vlaanderen hopelijk een grote rol in zal spelen.
Mijn naam is Andy Pelendo en ben student ingenieur-architect aan de Universiteit Gent. Bij deze gelegenheid vestig ik uw aandacht op het boek ‘Koloniaal Congo. Een geschiedenis in vragen’. Boek dat hier beschikbaar is in de bibliotheek.
- Het boek “Koloniaal Congo. Een geschiedenis in vragen” is samengesteld door historici Amandine Lauro (van de ULB), Idesbald Goddeeris (van de KU Leuven) en Guy Vanthemsche (van de VUB).
- Het boek is ook in het Frans verschenen: ‘Le Congo colonial : une histoire en questions’.
- “Koloniaal Congo. Een geschiedenis in vragen” is ook als E-boek beschikbaar hier in de bibliotheek.
- Ik lees een kort citaat uit dit boek.
- In de inleiding schrijven de samenstellers:
“De afgelopen twintig jaar spitste het mediadebat over het Belgisch-Congolese verleden zich vooral toe op twee specifieke periodes: enerzijds de Onafhankelijke Congostaat van Leopold II (1885-1908) en anderzijds de dekolonisatiecrisis (1960-1961) en de moord op Patrice Lumumba, de eerste premier van het onafhankelijke Congo.”
- Het is de grote verdienste van dit boek dat het deze periodes en deze ‘hoofdpersonages’ - Leopold II en Lumumba - in een bredere context plaatst.
- De debatten in verband met onze gedeelde geschiedenis worden nog te vaak op emotionele manier gevoerd, met onvolledige kennis van feiten en van de context.
- In dit boek presenteert een brede groep van binnen- en buitenlandse historici aan de hand van relevante en concrete vragen een uniek inzicht in onze gedeelde Belgisch-Congolese geschiedenis en het Belgische kolonialisme.
- Vragen zoals:
°Hoe werkte het autocratische bestuur van Leopold II en wat weten we over de slachtoffers?
° Hoeveel winst werd er gemaakt in Congo, en naar wie ging die?
° Hoe beleefden Congolese mannen en vrouwen het koloniale bestuur?
° Hoe verzetten Congolezen zich?
° Wat is de impact van het kolonialisme op de natuur van Congo?
° Wat waren de gevolgen van het koloniaal beleid op vlak van infrastructuur, onderwijs, gezondheidszorg en wetenschap?
° Gaven missionarissen het kolonialisme een menselijker gelaat?
…
Deze en vele andere vragen maken van het boek Koloniaal Congo een even onmisbaar als onthullend boek. Het is ondertussen een grondig en veelzijdig standaardwerk met wetenschappelijke inzichten en onderzoeksresultaten voor een breed publiek.
- Een echte aanrader om te ontlenen in deze bibliotheek !
Eunice Yahuma ‘Brief aan Pauline’ (Bijlage "De Moord op Lumumba")
Eunice Yahuma, voorzitter gemeenteraad Halle en master politieke wetenschappen, leest de aangrijpende bijlage uit het boek ‘De moord op Lumumba’ voor, met name de laatste brief aan zijn vrouw Pauline. Deze brief kan tevens worden beschouwd als zijn politieke testament.
Het boek "De Moord op Lumumba" van socioloog Ludo De Witte dat in 1999 verscheen was baanbrekend. In de bijlage van dit boek is de laatste brief van Lumumba aan zijn vrouw Pauline opgenomen.
Het boek was de rechtstreekse aanleiding voor de oprichting van een Belgische parlementaire onderzoekscommissie “belast met het vaststellen van de precieze omstandigheden waarin Patrice Lumumba werd vermoord en van de eventuele betrokkenheid daarbij van Belgische politici’’.
Geschreven vanuit de gevangenis, toont deze brief Lumumba's diepe liefde voor zijn familie en zijn onwankelbare toewijding aan de zaak van het Congolese volk. Ze geven een intiem en menselijk beeld van Lumumba, dat een diepe indruk nalaat.
Als E-boek beschikbaar en 1 exemplaar in Bib Essenbeek
Zie tekst volledige tekst van de brief:
Een toepasselijk gedicht : “Patrice Lumumba” van de Palestijnse dichter Sameeh Al-Qassem (1939-2014), vertaald door Nicole Van Overstraeten (1946-2023) werd voorgelezen door Toos van Liere.
Zie : https://www.youtube.com/watch?v=lC2ph2wsEJU
Zie ook : https://sites.google.com/view/dekoloniseerhalle/dekoloniseren-is-werkwoord/lumumba-herdenking-halle/lumumba-dag-2021/gedicht
Symbolische Patrice Lumumba actie in stadspark
Na de voorleessessie in het teken van Patrice Lumumba werden de toehoorders bedankt voor hun aanwezigheid en werden ze uitgenodigd om naar buiten te gaan naar het stadspark tegenover de bib tussen de twee koloniale beelden voor een symbolisch herdenkingsmoment als afsluiter.
Kaarsen als symbool van herinnering en verwijzing naar het verlangen om het licht te laten zegevieren over de duisternis.
Het in acht nemen van 1 minuut stilte.
Dankwoord door Maurice Pelendo van de Halse Congolese gemeenschap.
Aankondiging :
Lumumba’s Verhaal in de Bibliotheek
Op donderdag 16 januari 2025 vindt in de bibliotheek van Halle, De Bospoort, een gratis voorleessessie plaats rond de historische figuur van Patrice Lumumba.
“Het is al enkele jaren een traditie in Halle om samen te komen en de moord op Patrice Lumumba in ons collectieve geheugen in herinnering te brengen,” zeggen de organisatoren. “Lumumba, de eerste democratisch verkozen premier van het onafhankelijke Congo, is een wereldwijd symbool van de Afrikaanse bevrijdingsstrijd. Slechts enkele maanden na zijn aantreden werd hij op 17 januari 1961 vermoord.”
De avond begint om 19:00 uur met een unieke voorleessessie waarbij leden van de Congolese diaspora in Halle fragmenten voordragen uit boeken en documenten die Lumumba’s leven en werk belichten. Deze passages bieden een authentiek beeld van wie Lumumba was en waar hij voor stond. De sessie duurt 35 minuten, een symbolische verwijzing naar de leeftijd die Lumumba bereikte op het moment van zijn dood.
Eunice Yahuma, voorzitter van de gemeenteraad in Halle, zal ook een bijdrage leveren. “Dit is een belangrijke gelegenheid om stil te staan bij een sleutelfiguur uit ons gedeelde Belgisch-Congolese verleden,” zegt Yahuma. “De bibliotheek, als sociale hub, is een passende plek om herinneringseducatie tot zijn recht te laten komen. Zonder kennis en inzicht blijven empathie en verbondenheid oppervlakkig en betekenisloos.”
Na de voorleessessie volgt een kort herdenkingsmoment in het stadspark, tegenover de bibliotheek. In de schaduw van twee koloniale beelden wordt een symbolische actie gehouden.
Meer informatie is te vinden op: www.dekoloniseerhalle.be.
Voorleessessie Lumumba
Donderdag 16 januari 2025 om 19 uur
Bibliotheek De Bospoort, Basiliekstraat 124, Halle
Toegang gratis
“De opname van Patrice Lumumba in 'De Canon van Vlaanderen' is een waardevol hulpmiddel om ons collectieve geheugen te stimuleren. Op donderdag 16 januari 2025 wordt in Halle een voorleessessie georganiseerd om deze belangrijke historische figuur uit onze gedeelde geschiedenis in de schijnwerpers te zetten.”
Patrice Lumumba Voorleessessie in Bib
Donderdag 16 januari 2025
Start 19 uur- Einde 19 uur 35
In de Bibliotheek De Bospoort
Basiliekstraat 124, 1500 Halle
Leden van de Congolese diaspora in Halle lezen fragmenten uit boeken die het leven en werk van Patrice Lumumba belichten. Deze passages geven een authentiek beeld van wie hij was en waar hij voor stond. De voorleessessie duurt 35 minuten, een symbolische verwijzing naar de leeftijd die Lumumba bereikte op het moment van zijn dood.
Patrice Lumumba is een wereldwijd symbool van de Afrikaanse bevrijdingsstrijd. Zijn historische toespraak op 30 juni 1960 is een klassieker in de geschiedenisboeken. De krachtige woorden die hij sprak, gaven een scherpe analyse van het kolonialisme, maar bezegelden ook zijn lot. Lumumba, de eerste democratisch verkozen premier van het onafhankelijke Congo, werd op 17 januari 1961 vermoord.
Toegang gratis.
Symboliek en Betekenis:
Deze herdenking is niet alleen een hulde aan Lumumba’s strijd voor onafhankelijkheid en rechtvaardigheid, maar is ook een moment van reflectie op het koloniale verleden. De betrokkenheid van sprekers met Congolese roots en het gebruik van historisch materiaal zorgen voor een authentieke herdenkingsavond.
Programma Herdenking Patrice Lumumba in Bibliotheek Halle
De herdenking van de moord op Patrice Lumumba heeft dit jaar plaats in de recent vernieuwde bibliotheek.
Dit symbolische moment markeert niet alleen de honderdste geboortedag van Lumumba, maar brengt ook zijn historische nalatenschap dichterbij door een reeks voordrachten van lokale stemmen.
Openingswoorden: Hilde Rooselaer verwelkomt de aanwezigen op de tribunetrap en benadrukt het belang van de Internationale Lumumba Dag.
Voorlezen van Lumumba's toespraak (1960): Dunia Mamona (student rechten) leest een kernpassage voor uit de iconische onafhankelijkheidstoespraak, waarin Lumumba de koloniale onderdrukking aanklaagde.
Lumumba in de Canon van Vlaanderen: Andries Devogel, leraar geschiedenis, brengt context bij Lumumba's plaats in de Canon van Vlaanderen en zijn betekenis in het collectief geheugen.
Koloniaal Congo – Geschiedenis in vragen: Andy Pelendo (student architectuur) bespreekt het boek Koloniaal Congo en licht enkele belangrijke vragen toe die onze gedeelde geschiedenis verduidelijken.
Lumumba’s laatste brief: Eunice Yahuma leest Lumumba's afscheidsbrief aan zijn vrouw Pauline, een krachtig politiek testament dat zijn toewijding aan het Congolese volk illustreert.
Afsluiting : het gedicht Patrice Lumumba van Sameeh Al-Qassem, voorgelezen door Toos van Liere.
De sessie van 35 minuten is bewust symbolisch: Lumumba werd slechts 35 jaar oud. Na afloop worden de aanwezigen uitgenodigd voor een symbolisch moment in het stadspark. Hier zal een kaars worden aangestoken en een minuut stilte gehouden. Tot slot spreekt Maurice Pelendo een dankwoord.
Patrice Lumumba Herdenking 2025
Donderdag 16 januari 2025
Na de voorleessessie
Stadspark - Tegenover Bibliotheek
Basiliekstraat 124, 1500 Halle
In de marge volgt na de voorleessessie een kort herdenkingsmoment in het stadspark tegenover de bibliotheek.
In de schaduw van de twee koloniale beelden in het stadspark houden we een symbolische actie en een minuut stilte.
Meer informatie :
dekoloniseerhalle@gmail.com
Dekoloniseer Halle
Eind jaren 1950 kreeg het protest een politiek gezicht. In de steden had zich een nieuwe klasse ontwikkeld, de évolués. Dat was een racistisch statuut dat door de Belgische kolonisator in het leven was geroepen voor zogenaamd ‘ontwikkelde’ Congolezen. Die elitegroep was middelbaar geschoold en werkte voor de overheid of koloniale bedrijven. Lovanium, de eerste Congolese universiteit, werd pas in 1954 gesticht. De évolués waren echter gefrustreerd over hun tweederangspositie. Zo ontstonden de eerste politieke partijen zoals Abako van Joseph Kasa-Vubu en de Mouvement National Congolais van Patrice Lumumba. Zij eisten onafhankelijkheid.