Inleiding

De eerste Ronde van Vlaanderen voor professionele wielrenners in 1913 was een helse tocht was van 320 kilometer met start en finish aan de rand van de Gentse binnenstad. Net zoals heel wat andere mythische verhaaltjes over de Ronde werd volgens de overlevering het parcours het jaar voordien tijdens het Kampioenschap van Vlaanderen te Koolskamp op enkele ogenblikken vastgelegd. Recent onderzoek heeft echter uitgewezen dat dit verhaal berust op ongefundeerde gissingen en dat men destijds een flink loopje met de werkelijkheid heeft genomen.

Dankzij de toegenomen digitalisatie en ontsluiting van kranten- en boekcollecties zijn er de laatste jaren heel wat bronnen vrij toegankelijk geworden. Hierdoor wordt research aanzienlijk makkelijker en kunnen de juiste (sport)historische omstandigheden bestudeerd worden. Hoog tijd dus om de zaken terdege aan een onderzoek te onderwerpen en de juiste omstandigheden van de oorsprong van het parcours van de eerste Ronde onder de loep te nemen.

Het mythische verhaaltje

Volgens de overlevering ontstond het idee bij Sportwereld om een grote wielerwedstrijd voor professionele renners in Vlaanderen te organiseren tijdens het Kampioenschap van Vlaanderen te Koolskamp. De allereerste editie van Sportwereld werd uitgegeven op vrijdag 13 september 1912 maar werd als promotionele stunt reeds de dag voordien ter gelegenheid van Koolskamp Koers aan de man gebracht. Tourwinnaar Odile Defraeye nam voor de wedstrijd sportjournalist Karel Van Wijnendaele even apart en zei “... dat het toch skoone zoe zien mochten wieder in de Vloanders ook zo een ronde èn geliek in Frankriek”. Defraeye’s hint had Karel blijkbaar op ideeën gebracht want hij tekende later na de koers in Café De Commerce een ingebeeld parcours op een bierviltje dat in het voorjaar van 1913 gebruikt werd voor de organisatie van de Ronde. Tot dusver het verhaaltje.

Of er daadwerkelijk een gesprek heeft plaats gevonden tussen Van Wijnendaele en Defraeye en wat er precies besproken werd zullen we wellicht nooit te weten komen, maar dat Defraeye deelnam aan Koolskamp Koers staat vast. Anderzijds was zijn vraag aan Van Wijnendaele nogal merkwaardig, want er bestond reeds een grote wielerwedstrijd in ons land. De Ronde van België was een meerdaagse wielerwedstrijd die sedert 1906 werd ingericht, en die in april 1912 nota bene door Odile Defraeye zelf gewonnen werd. Bovendien schreef Michel Mayens (Clara) in 1919 de dag voor de eerste naoorlogse Ronde een artikel in Sportwereld over de geschiedenis van de wedstrijd waarin duidelijk vermeld wordt dat “... de heer Léon Van Den Haute’t gedacht opvatte om enen grootschen baankoers in te richten”.

De Groote Leieprijs

Twee jaar na haar stichting richtte de Gentse Velosport Club in 1905 de wielerwedstrijd Gent-Blankenberge-Gent in. Deze wedstrijd van honderdvijftig kilometer voor liefhebbers en toeristen startte en finishte aan de Philharmonie, een danszaal op de Akkergemlaan (heden Einde Were en Bisschop Triestlaan). Via Mariakerke reed men naar Eeklo, Brugge, Blankenberge, Oostende en terug via Brugge en Eeklo. Een jaar later organiseerde de Union Vélocipedique de Gand op zondag 29 juli de wedstrijd Gent-Oostende-Gent langs hetzelfde parcours. De start werd gegeven op de Brugsevaart aan de brug van Mariakerke en de aankomst lag op de pas geopende velodroom van den Hulstenboom op de Brugschen steenweg (heden Bevrijdingslaan). In de septembermaanden van 1907 en 1908 werd Gent-Blankenberge-Gent terug door de Gentse Velosport georganiseerd. In 1908 won de 20-jarige liefhebber Odiel Defraeye, die vier jaar later als eerste Belg de Ronde van Frankrijk zou winnen.

1908 was ook het jaar waarin de fietsenmaker Frans Demeunynck op de hoek van de Rooigemlaan en Brugsesteenweg in Gent een atelier bouwde met ernaast het Café Au Repos des Cyclistes. Een jaar later sloot de in april 1909 opgerichte Ghent Bicycle Club zich aan bij de Belgische Wielrijdersbond en koos het wielercafé als clublokaal met Demeunynck als schatbewaarder. Al vlug profileerden de Ghent Bicycle Club en het café-atelier van Demeunynck zich binnen het wielermilieu. Ze begonnen wedstrijden in te richten en hun lokaal werd een uitvalsbasis en controlepost voor meerdere wielerevenementen. In 1909 en 1910 organiseerde de Ghent Bicycle Club in samenwerking met de magazines Sportvriend en De Sportman de Groote Leieprijs. Deze naam werd reeds gebruikt in de negentiende eeuw voor paardenwedstrijden op de renbanen van Waregem en Sint-Denijs-Westrem. Het parcours van Gent-Blankenberge-Gent werd overgenomen en de start en finish werd georganiseerd aan hun clublokaal op de hoek van de Rooigemlaan.

Tijdens de zomer van 1911 werd naar aanleiding van de Gentse Feesten de organisatie naar een hoger niveau getild en werd net als haar Antwerpse tegenhanger, de Groote Scheldeprijs, een wielerwedstrijd van tweehonderd kilometer voor onafhankelijke beroepsrenners. De wedstrijd startte nog steeds aan de wielerzaak van Demeunynck maar de eindstreep lag een kilometer verder op de Brugsesteenweg op de pas geopende velodroom van Mariakerke ter hoogte van het Maurice Claeysplein waar in afwachting van de aankomst van de wielrenners een koers van een uur voor beginnelingen doorging. Bij het vergelijken van de Groote Leieprijs en de eerste Ronde van Vlaanderen viel op dat een groot gedeelte van de parcoursen met elkaar overeenstemden (zie afbeelding). Voornamelijk het stuk van Kortrijk naar Oostende via Menen, Ieper, Poperinge, Veurne en Nieuwpoort en de laatste rechte lijn van Brugge naar de finish in Mariakerke via Eeklo zijn exacte kopieën. Dit doet meer dan vermoeden dat het parcours van de eerste Ronde in 1913 grotendeels ontleend werd aan die van de Groote Leieprijs.

In het extra stuk tussen Oostende en Brugge langs Torhout en Roeselare zien we wel de hand van Van Wijnendaele, die woonde immers in Torhout. Maar dé organisator van de Ronde was wel degelijk Leon Van Den Haute, directeur van Sportwereld. Hij had trouwens veel meer ervaring in het organiseren van wielerwedstrijden dan Karel en was onder meer betrokken in de organisatie van de Ronde van België, Parijs-Roubaix, Parijs-Brussel, en nog tal van andere wielerevenementen.

Bij de volgende edities van de Ronde van Vlaanderen werd het parcours regelmatig gewijzigd. In 1914 werd de kustzone niet aangedaan waardoor de afstand met ongeveer vijftig kilometer verkort was. En na de Eerste Wereldoorlog werd de Ronde, ten gevolge van de gewijzigde aankomstplaats aan de andere kant van Gent in de velodroom van ’t Arsenaal te Gentbrugge, in tegenwijzerszin gereden. Hierdoor kwam de historische achtergrond van het parcours van de Groote Leieprijs en de eerste edities van de Ronde meer en meer op de achtergrond en werd uiteindelijk totaal vergeten. Toen men in latere werken en krantenartikels wou terugblikken op de begindagen van de Ronde werden door speculatie, betweterigheid tot zelfs persoonlijke mediageilheid nieuwe verhalen verzonnen en met een saus van mystiek overgoten. Sommige van die verhalen begonnen een eigen leven te leiden, terwijl de historische feiten definitief uit het collectief geheugen gewist werden.

De Groote Leieprijs verdween tijdelijk van het voorplan en werd tijdens de jaren twintig en dertig een wielerwedstrijd voor onafhankelijken in het West-Vlaamse Wielsbeke en Bissegem.

Conclusie

Het mag dus duidelijk zijn dat het idee om in Vlaanderen een grote wielerwedstrijd in te richten niet van Karel Van Wijnendaele kwam. Die eer komt Léon Van Den Haute toe. En wat het parcours van de eerste Ronde betreft: daarvoor heeft de Groote Leieprijs hoogstwaarschijnlijk model gestaan. Het mythische verhaal over het ontstaan van de Ronde en de tekening van het parcours op een bierviltje in Café De Commerce tijdens Koolskamp Koers mag dus naar de prullenmand verwezen worden.

Artikel 2021 © Filip Walenta
Project Karelvanwijnendaele.be

Volledig artikel met bronvermelding op aanvraag via het contactformulier.