ภูมิปัญญาท้องถิ่น

การทอผ้ามัดหมี่

จุดเริ่มต้นของการทำอาชีพผลิตหัวมัดหมี่จากไหมประดิษฐ์ เป็นสินค้าที่กำลังได้รับความนิยมของคนในชุมชนเป็นอย่างมาก เนื่องจากประเทศไทยได้มีการรนณรงค์การใส่ผ้าไทยอีกครั้ง ผ้าทอมัดหมี่มีคุณสมบัติหลายอย่างที่เหมาะกับการสวมใส่เป็นอย่างมาก สีสวย ลายทันสมัย มีทั้งลายไทยโบราณและลายไทยประยุกต์ ผ้าใส่สบาย สีไม่ตก มีการระบายอากาศได้ดีเหมาะกับอากาศของเมืองไทยเป็นอย่างมาก ผ้ามีความสวยงาม เงา แววคร้ายไหม ดูแลรักษาง่าย ยิ่งซักยิ่งใหม่ สวมใส่แล้ว ดูดี สวย สง่างาม จึงเป็นที่นิยมในปัจจุบันและเป็นการสร้างรายได้ในช่วงของการว่างเว้นจากการเก็บเกี่ยวผลิตทางการเกษตร เนื่องคนส่วนใหญ่ชุมชนมีอาชีพหลักคือการทำการเกษตร เช่น ทำนา ทำสวน ปลูกผัก เลี้ยงสัตว์ ซึ่งอาชีพที่กล่าวมาจะมีการว่างเว้น เพื่อรอลผลิต และว่างหลังจากเก็บเกี่ยวเพื่อรอผลผลิตเช่นกัน ดังนั้นอาชีพการมัดหมี่ทอผ้าเพื่อจำหน่ายและเก็บไว้ใช้เองจึงเป็นที่นิยมทำกันในชุมชน เพื่อเป็นการสร้างรายได้อีกทาง ปกติการมัดหมี่ทอผ้า ในเมื่อก่อนจะนิยมปลูกมอญเลี้ยงไหม และทอผ้าไหมกันสมัยโบราณ

การทอผ้ามัดหมี่โบราณนิยมการย้อมสีด้วยสีธรรมชาติ ส่วนผ้าไหมมัดหมี่จะนิยมทำใน กลุ่มไทย-ลาวในภาคตะวันออกเฉียงเหนือจากเส้นทางการรับแบบอย่างของผ้ามัดหมี่ คือจากอินเดีย ผ่านมาทางอินโดนีเซียและกัมพูชาหรือเขมร ดังที่เราจะเห็นได้ว่าผ้าไหมมัดหมี่ของจังหวัดสุรินทร์ และบุรีรัมย์ จะเป็นวัฒนธรรมที่เป็นแบบเขมรอย่างเห็นได้ชัด ปัจจุบันผ้ามัดหมี่มีการทำกันอย่าง แพร่หลายสามารถทำได้ดีทั้งผ้าฝ้ายและผ้าไหม โดยเฉพาะผ้าไหมจะมีความสวยงามมากองค์ความรู้ เกี่ยวกับการผลิตผ้าไหมมัดหมี่สีธรรมชาติเพื่อการถ่ายทอดสู่คนรุ่นต่อไปจึงเป็นเรื่องที่ดีและควรให้ การสนับสนุน ปัจจุบันประเทศไทยเป็นประเทศหนึ่งที่เป็นผู้ผลิตเส้นไหม และผ้าไหมให้กับตลาดโลก ซึ่งมีการส่งออกประมาณร้อยละ 60 ของปริมาณการผลิตภายในประเทศ รวมทั้งเป็นที่ยอมรับกันว่าผ้าไหมไทยเป็นผ้าไหมที่มีคุณภาพดี สวยงามและมีเอกลักษณ์เฉพาะตัว โดยการผลิตผ้าไหมมีการพัฒนาการผลิตจากรูปแบบครัวเรือนมาเป็นโรงงานมากขึ้น ผ้าไหมมัดหมี่เป็นการทอผ้าอย่างหนึ่งที่มีการสร้างลวดลายก่อนที่จะทำการย้อมสีการทำลายผ้า มัดหมี่เป็นการเอาเชือกมามัดด้ายหรือมัดเส้นไหมตามลวดลายที่ได้ออกแบบไว้การมัดและย้อมลาย จะมีการทำทั้งเส้นทางแนวยืน และแนวนอนหรือที่เรียกว่าแนวพุ่ง

และมีการริเริ่มพัฒนาโดยเป็นทั้งผู้ผลิตและจำหน่ายเอง การสร้างผลิตภัณฑ์ผ้ามัดหมี่ให้มีชื่อเสียงเป็นการอนุรักษ์ศิลปะพื้นบ้านส่งผลให้ชุมชนมีงานมีรายได้ เพิ่มขึ้นสร้างอาชีพที่มั่นคงให้กับตนเองสามารถยึดอาชีพการทอผ้าเป็นอาชีพหลักและอาชีพเสริม ตลอดจนเป็นการนำเอาวัตถุดิบที่มีในท้องถิ่น ทำให้เกิดการสร้างงานสร้างรายได้ให้กับครอบครัว และชุมชนลดปัญหาการว่างงานและแรงงานย้ายถิ่นฐานจากชนบทเข้าเมือง ทำให้ครอบครัวได้มี โอกาสอยู่กันอย่างอบอุ่น อีกทั้งเป็นการส่งเสริมเศรษฐกิจชุมชนให้เข้มแข็งสามารถพึ่งพาตนเองได้ นอกจากนี้ยังทำให้ภูมิปัญญาด้านการทอผ้าไหมมิให้สูญหาย เพื่ออนุรักษ์กระบวนการทอผ้าที่เกิดจาก การเรียนรู้ สั่งสม พัฒนา สร้างสรรค์ถ่ายทอดผลงานที่เปี่ยมไปด้วยศาสตร์และศิลป์อันวิจิตรบรรจง สืบต่อกันมาอย่างต่อเนื่องเพื่อเป็นเกียรติภูมิ มีการทอผ้าไหมมัดหมี่ซึ่งเป็นการสร้าง อาชีพและรายได้ ทั้งในลักษณะอาชีพหลักและอาชีพเสริม

ภูมิปัญญาการทำแหนมเห็ด

การทำแหนม เป็นการแปรรูปอาหารพื้นบ้านของภาคอีสานมาตั้งแต่สมัยปู่ ย่า ตา ยาย ของเรา ในปัจจุบันได้นำมาประกอบเป็นอาชีพซึ่งทำรายได้ให้กับครอบครัวเป็นจำนวนมาก และแหนมก็สามารถทำได้อย่างง่ายๆและเป็นอาหารที่อร่อยและทำได้ง่ายสำหรับคนอีสานนิยมกินกับข้าวเหนียวสามารถห่อหรือพกติดตัวไปทำงานด้วยได้ง่าย การทำแหนม สามารถทำได้จากทั้งเนื้อสัตว์ คือเนื้อหมู หรือคนที่ไม่ทานเนื้อสัตว์ ก็จะนำวัตถุดิบอื่นมาใช้แทนได้ เช่น หน่อไม้ และ เห็ด ซึ่งกรรมวิธีการทำแหนมก็ไม่แตกต่างกัน ใช้เครื่องปรุงเหมือนกัน ในวันนี้ผู้เขียนจะพาท่านมาเรียนรู้ภูมิปัญญาการทำแหนมเห็ดกันนะคะ

แหนมเห็ด เป็นอาหารที่ทานแล้วไม่อ้วนเพราะเห็ดเป็นพืชที่มีโปรตีนสูงมาก สามารถทดแทนโปรตีนที่ได้มาจากเนื้อสัตว์ได้ รับประทานแทนเนื้อสัตว์ได้สบายๆ แบบไม่อ้วนแน่นอนค่ะ เพราะเห็ดมีสรรพคุณทางยา รักษาหวัด,ทำให้เลือดลมดี,ป้องกันการเจริญเติบโตของเนื้อร้าย อันนี้ผู้ป่วยที่เป็นมะเร็งแนะนำให้ทานได้จะเป็นประโยชน์ต่อร่างกายค่ะ และในเห็ดยังมีสารเลนทิแนน ช่วยกระตุ้นการทำงานของเซลล์ ในระบบภูมิคุ้มกันให้มีประสิทธิภาพ ในการต่อสู้กับเซลล์เนื้องอกอีกด้วย ประโยชน์มากมายขนาดนี้ เรามาเรียนรู้วิธีทำกันเลยค่ะ

วัสดุอุปกรณ์ทำแหนมเห็ด

1.เห็ดนางฟ้าฮังการี 1 กก.

2.เกลือ 2-3 ช้อนโต๊ะ

3.ข้าวเหนียวนึ่งสุก 1 ครึ่งถ้วย

4.กระเทียม 1 ถ้วย

5.น้ำตาลปี๊ป ครึ่งช้อนชา

6.พริกขี้หนู ไว้ใส่ตอนห่อแหนมเห็ด

วิธีและเคล็ดลับในการทำแหนมเห็ดรสเด็ด

ตัดตีนเห็ดส่วนที่แข็งออก โดยยังไม่ต้องล้างเห็ด ให้นำเห็ดมาฉีกเป็นเส้นฝอยๆตามลายยาวของดอกเห็ด เมื่อฉีกเสร็จแล้วค่อยนำไปล้างน้ำสะอาดหะอาด แล้วนำเห็ดไปนึ่งให้สุก ใช้เวลาประมาณ 15 นาที เมื่อเห็ดสุกแล้วนำมาพักไว้ให้เย็น บีบเอาน้ำออกให้แห้งที่สุด เพื่อตอนที่เราคั้นแหนม เห็ดจะได้ไม่แฉะค่ะ

โขลกกระเทียมให้พอหยาบๆ ส่วนข้าวเหนียวให้แช่น้ำพอให้ข้าวแตกออกเป็นเม็ดๆ แล้วกรองเอาเฉพาะข้าว ไม่เอาน้ำนะคะ ใส่ในกะละมังที่เตรียมคั้นแหนมเห็ด ใส่เครื่องปรุงลงไปพร้อมกัน ใส่ถุงมือขยำให้ส่วนผสมเข้ากัน คั้นไปเรื่อยๆแล้วลองชิมดูว่าเค็มพอหรือยัง แนะนำว่าอย่าให้เค็มมาก เอาพอเค็มก็พอ เพราะเมื่อแหนมเห็ดเป็นแล้วจะได้อร่อย ถ้ายังไม่เค็มก็ให้เติมเกลือนิดหน่อยก็ได้ค่ะ

อุปกรณ์เพิ่มเติม ก็คือถุงพลาสติกสำหรับห่อปหนม ใช้ถุงใสขนาดเล็ก และหนังยางสำหรับมัดถุงแหนมตุ้ม เราจะเริ่มด้วยการใส่พริกขี้หนูลงไปก่อน ถุงล่ะหนึ่งเม็ด แล้วค่อยใช้ช้อนตักเห็ดที่คั้นได้ที่แล้ว ใส่ถุงประมาณช้อนครึ่งใส่ตรงมุมสามเหลี่ยมของก้นถุง แล้วใช้หนังยางมัดให้แน่น จัดทรงให้เป็นสามเหลี่ยม เป็นแบบตุ้มแหนม เก็บไว้นอกตู้เย็นประมาณ 3 วัน แหนมเห็ดก็จะมีรสเปรี้ยวเค็มกลมกล่อม พร้อมรับประทานได้แล้วค่ะ

ผู้เขียน นางสาวกฤตยา กำลังทวี

ผู้ถ่ายภาพ นางสาวกฤตยา กำลังทวี