สาระน่ารู้...การใส่ห่วงขานกช่วงฤดูนกอพยพ

ฤดูนกอพยพปีนี้....มีประจักษ์พยานจากชนิดของนกต่างๆที่เราจับได้จากตาข่าย ในกิจกรรมใส่ห่วงขานกเมื่อเดือน ตุลาคม ๒๕๕๗ ที่ผ่านมา มีนกอะไรบ้างเอ่ย...ลองเดาไว้ก่อน จะถูกสักกี่ตัว

ไม่พลาดล่ะ... หากใครเดาว่า นกกะเต็นหัวดำ (Black capped Kingfisher) ซึ่งเป็นนกที่จับได้ซ้ำ (recapture) จากที่เราเคยใส่ห่วงขาให้ไว้ในปีก่อนๆๆ รหัสห่วงขา 6A05203 ซึ่งเราใส่ห่วงขาให้ไว้เมื่อ ๓๐ เดือนพฤศจิกายน ๒๕๕๖ ก็กลับมาเยี่ยมเราอีกครั้ง ดีใจไม่น้อยที่เมื่อเจ้าจากไปในวิถีนกอพยพ เจ้าก็ยังกลับมายังถิ่นที่เคยเยือน ทุกปีที่เฝ้ารอก็ไม่ผิดหวัง ความคุ้นเคยระหว่างเรากับนก เมื่อนกอยู่ในมือขณะชั่งน้ำหนักและวัดส่วนต่างๆของตัว นกค่อยๆปิดเปลือกตาอยู่นิ่งๆ เมื่อเกาใต้คางให้ก็ค่อยๆแหงนคอให้เล่น อย่างกับเล่นกับสัตว์เลี้ยงหมาแมว พฤติกรรมน่ารักมาก การที่นกบินกลับเข้ามาใช้พื้นที่บ่งชี้ความสำคัญของพื้นที่สีเขียวในมอ. โดยเฉพาะในเส้นทางศึกษาธรรมชาติ มอ. ของเรา พึงช่วยกันรักษาไว้

นอกจากนี้ยังมีนกเด้าลม (Forest Wagtail) ซึ่งเป็นนกอพยพเช่นกัน พบบินเข้ามาในพื้นที่มอ.ปัตตานีช่วงเวลานี้ ส่วนนกชายเลนอพยพปีนี้เรายังไม่มีสมาชิกให้ฝากห่วงติดตัวไปในเส้นทางบินอพยพ แต่สมาชิกนกชายเลนอพยพได้เข้ามาใช้พื้นที่ริมหาดเลน ส่งเสียงร้องทักทาย สหายใกล้ไกล ผู้สนใจท่านใดประสงค์ชมนกชายเลนอพยพด้วยตาท่านเองเชิญชวนให้แวะไปต้อนรับที่ชายฝั่งแนวรั้วธรรมชาติของมอ.เรา

สวนนกประจำถิ่นที่มาติดตาข่ายก็คงไม่พ้นเจ้าปรอดหน้านวล (Yellow vented Bulbul) บั้งรอกใหญ่ (Green-billed Malkoha) กินปลีอกเหลือง นกยางกรอก และเจ้ากาเหว่า (Asian Koel) ซึ่งนกกาเหว่า ส่งเสียงร้องดังฟังชัด ราวจะประกาศให้เพื่อนๆรู้ว่าฉันอยู่นี่แไม่สบอารมณ์ สายตาก้าวร้าว ม่านตาสีแดง ดูราวจะบ่งชี้ว่าโกรธจัด ใช้ทั้งปากและกรงเล็บทั้งจิกและข่วน ได้แผลไปตามๆ กัน

การผลัดขน (Moulting) เป็นลักษณะที่เราบันทึกไว้ โดยมีบัตรบันทึกตามตำแหน่งของเส้นขนที่กำลังผลัดและระยะการงอกของเส้นขนทั้งสองส่วน คือในส่วนprimary & secondary (ถ้าเปรียบเทียบกับปีกนกกับแขนของคนเรา ก็เทียบได้กับแขนท่อนบนและท่อนล่างนั่นเอง) สังเกตเห็นทั้งการผลัดขนที่เป็นขนคลุมตัว และขนปีก แต่เราบันทึกนับจำนวนเส้นที่มีการผลัดขน และให้คะแนน ๑- ๕ โดยบันทึกไว้เฉพาะขนตัว เพื่อดูการเปลี่ยนแปลงการเจริญเติบโตหากเราจับได้ซ้ำอย่างน้อยบ่งชี้พัฒนาการของนก เช่น จากนกวัยอ่อน ไปเป็นขวบปีแรก ฯลฯ

สีขนคลุมตัว..ในช่วงวัยเปลี่ยนผ่านจากนกวัยอ่อน เป็นนกตัวเต็มวัยขวบปีแรก สำหรับนกที่แยกเพศได้ชัดเจนจากลักษณะภายนอกเช่นกาเหว่าเพศผู้ และเมียจะมีสีขนคลุมตัวต่างกัน เพศผู้จะมีสีดำเหลือบ นกกาเหว่าที่ใส่ห่วงขาไปในการริงนกครั้งนี้จะเป็นสีขนในช่วงรอยต่อชัดเจน บ่งชี้การเจริญเติบโตเปลี่ยนวัยของนกเช่นกัน

สีขนของนกกาเหว่าเพศผู้ที่กำลังเปลี่ยนแปลง หากโตเต็มวันจะเป็นสีดำเหลือบทั้งตัว