ชวนเดิน..เพลินธรรมชาติ ริมหาดเลน: Science camp activities

ดููภาพเพิ่มเติมได้ที่ เพลินธรรมชาติ ริมหาดเลน..."Science camp activities"

ฐานกายพร้อม...หลังจากท้องเติมเต็มด้วยอาหารเช้า ข้าวผัดไข่ดาว น้ำดื่มและขนมถูกบรรจุในเป้ หรือ ในย่ามสะพาย สมาชิกค่ายเยาวชน พร้อม "ลุย" ไปในเส้นทางศึกษาธรรมชาติในเช้านี้ กล้องดูนก หนังสือคุ่มือดูนก จำนวนยี่สิบชุด ถูกแบ่งปัน แจกจ่าย และได้ช่วยเหลือกัน ....วันนี้จึ่งเป็นโอกาสดี ที่ได้ "นำชม ชวนเดิน เพลินธรรมชาติ ริมหาดเลน"... ร่วมกับวิทยากรท่านอื่นๆ จากแผนกชีววิทยา ภาควิชาวิทยาศาสตร์ คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ซึ่งเป็นหนึ่งในกิจกรรมของชาวค่ายครั้งนี้

ฐานใจพร้อม....ที่จะเผชิญ...สองเท้าย่างเดินไปตามเส้นทางศึกษาธรรมชาติ ป่าชายเลน ....อากาศสดใสในเวลาเจ็ดโมงเช้า เริ่มเปลี่ยนเป็นร้อนระอุมากขึ้น แต่นั่นไม่ทำให้ชาวค่ายย่อท้อ วิทยากรนำชม เพลินธรรมชาติ ที่มีทั้งพืชพรรณ แมลง ปูแสม และนกนาๆ ครึ่งหนึ่งของน้องๆเริ่มในฐานพืชพรรณก่อน อีกส่วนหนึ่งเริ่มที่การดูนกก่อน แต่ไม่ว่าใครจะเริ่มด้วยกิจกรรมใด ต่างก็เป็นกระบวนการเรียนรู้ที่ทุกคนเก็บเกี่ยวประสบการณ์ได้ตามอัทธยาศัย

ใจเปิดกว้าง กล้าที่จะทำและเรียนรู้ในสิ่งใหม่......กล้องส่องทางไกล (Spotted Telescope) ถูกส่งผ่านไปเพื่อให้ น้องๆ ฝึกแบกกล้อง หลายคนไม่กล้า แต่น้องผู้หญิงส่วนใหญ่จะตัวโตกว่าน้องผู้ชายในวัยนี้ก็เริ่มก่อน หลังจากแบกได้สักพักบอกได้ว่า ...ไม่หนักเลย กล้องพร้อมขาตั้งกล้อง ก็ถูกแบกขึ้นบ่าอย่างทะมัดทะแมง หลายคนที่ได้มีโอกาสแบกกล้องในวันนี้ ก็มีความภูมิใจไม่น้อยบ้างก็มีกล้องสองตาคล้องคอ มีหนังสือคุ่มือดูนก ที่ฝึกกันใช้จริงในขณะที่ มีนกปรากฏ ไม่ว่าจะเป็นการเกาะที่สายไฟ เสาไฟฟ้า ต้นไม้ หรือในบ่อกุ้งร้าง

หลากความรู้สึก.....น้องๆชี้ชวนกันดูนก ชมไม้ หลายคนหานกไม่เจอเมื่อมองผ่านกล้อง ส่วนใหญ่เปิดคู่มือดูนกยังไม่ถนัด .... นึกในใจ... นกนะนก เจ้าช่างเกาะไม่นานเลย รีบบินไปซะจริงๆเจียว ทำให้หลายคนก็พลาดที่จะได้ดูเมื่อตั้งกล้อง หลายคนก็ทำสีหน้าผิดหวัง.....ก็เป็นโอกาสในการเรียนรู้ ฝึกใจ ใจเย็น ยอมรับกับสถานการณ์ที่เป็นไป

นกสอน...เราเรียนรู้อะไร??....หากเราจะเพลินกับธรรมชาติก็ต้องเข้าใจธรรมชาติด้วย เป็นเพราะธรรมชาติของนก ต้องบินไปมา หาอาหาร โดยเฉพาะในช่วงเช้า คงเป็นอาหารมื้อแรกของนก ในขณะที่เราชาวค่าย ได้ทานอาหารมื้อเช้าอิ่มแล้ว แต่นกบางตัวอาจจะกำลังทำหน้าที่นี้ ทำให้ นักดูนกต้องช่วยเหลือแบ่งปันกัน ใครเห็นนกแล้วก็ต้องรีบให้โอกาสเพื่อนๆดูด้วย และพื้นที่แห่งนี้เป็นแหล่งที่อยู่อาศัย แหล่งหากิน น้องๆเดินเข้ามาใช้พื้นที่ร่วมกันกับนก จึงควรให้เกียรติ ยอมรับ ในบทบาทและหน้าที่ของเพื่อนๆนก และเพื่อนๆสัตว์ด้วย รวมไปถึงพืชพรรณต่างๆ

ฝึกบ่อยๆ...ทักษะมีมากขึ้น น้องๆ ผ่านการฝึกใช้กล้องสองตา และกล้องส่องทางไกล เราเดินๆ หยุดๆ ตามจังหวะที่มีนกปรากฎให้เห็น การฝึกบ่อยๆขึ้นเมื่อได้รับการแนะนำการใช้อุปกรณ์ น้องๆก็เริ่มทำได้ ด้วยความมั่นใจ เห็นรอยยิ้ม สายตาบอกว่า.... ขอบคุณวิทยากร ... มีความสุขมากขึ้น เหงื่อไหล เปื้อนแก้ม แต่ยังมีความพยายามต่อไป บ้างเหนื่อย ขอนั่งพักริมสระน้ำ ชี้ชวนกันดูภาพกว้าง พานอราม่า ด้านหน้า ที่มีนกตีนเทียนหลายตัว ยืนสะโอดสะอง โชว์ขายาวสีชมพู ส่งเสียงร้อง บินไปมา นกเตือนกัน เมื่อสัมผัสได้ว่า มีสิ่งแปลกปลอมในบริเวณ โดยเฉพาะสีเสื้อหลากสีสัน สดใส หรือเสียงที่พูดคุยกันของน้องๆ แต่เมื่อเรานิ่งสักพัก นกตีนเทียนก็บินกลับมาลงที่เดิม ให้ได้ดูกันเพลินตา ในพฤติกรรมและลักษณะประจำตัวนก

นกกินอะไรเป็นอาหาร....ต้นไทร พร้อมผลสุกสีแดงเต็มต้นเป็นประจักษ์พยาน ว่าอาหารของนกป่ามีเพียงพอสำหรับนกที่กินพืชเป็นอาหาร แต่นกบางชนิดก็จับแมลงกินเป็นอาหาร ลูกไทรสุก เพิ่มวิตามินให้กับน้องนกเช้านี้ ทำให้มีนกป่าหลายชนิด บินเข้ามาใช้พื้นที่ แต่ขณะที่เราเดินผ่าน นกก็จะหนีไปก่อนที่เราจะเห็นว่า นกอะไรบ้างที่กินผลไทรสุก

ภาพชัดมาก....น้องๆ ถึงกับอุทานด้วยความตื่นเต้น เก็บรายละเอียดของนกผ่านกล้อง....นกบางตัวเห็นได้ชัดเจนกับกล้องสองตา แต่บางตัวที่มองผ่านกล้องส่อ่งทางไกล หลังจากได้ฝึกเปิดดูในหนังสือคุ่มือดูนก ช่วยกันมองรายละเอียด ทำให้บอกได้ว่า นกที่เห็นเป็นนกชนิดอะไรบ้าง มีพฤติกรรมอย่างไร หากินเป็นฝุงหรือชอบอยู่เดี่ยวๆ นก.. ยืนขาเดียว อีกขาหนึ่งพับไว้ บ่งบอกอะไร เหล่านี้คำถามจากการสังเกต...ซึ่งเป็นทักษะที่ดีเพื่อนำไปสู่การหาคำตอบในโอกาสต่อไป

ชนิด/จำนวน/ความหลากหลายของนกที่เห็นในวันนี้ ได้แก่ นกยางเปีย (Little Egret) นกยางกรอก (Pond Heron) นกจาบคา (Blue-tailed Bee-eater) นกกินเปี้ยว (Collarded Kingfisher) นกปรอดหน้านวล (Yellow -vented Bubul) นกตีนเทียน (Stint) นกยางไฟ( Yellow Bittern) นกชายเลนอพยพหลายชนิดบริเวณริมหาด ความแตกต่างมีทั้งความชอบ ที่จะเลือกแหล่งอาศัย เช่น บริเวณพุ่มไม้ บริเวณริมน้ำ หรือยืนในน้ำที่ไม่ลึก พอที่จะหากินแมลงน้ำ หรือสิ่งมีชีวิตเล็กในน้ำได้

หอดูนก.. ขอผ่านด่าน ด้วยเกมส์ประลองทักษะ .....ก่อนที่เราจะให้ขึ้นไปชมนกบนหอดูนก..ซึ่งต้องจำกัดจำนวนในการขึ้นไปชม ....เสื่อผืนน้อยยถูกนำมาวางไว้ในร่มไม้ เพื่อให้น้องจัดกลุ่มย่อย เล่นเกมส์ต่อจิ๊กซอ พร้อมทั้งหาชนิดของนกพร้อมอ่านรายละเอียดในคุ่มือ กลุ่มใดหาได้ถูกวิธี ในเวลาที่น้อยกว่า ก็จะได้ขึ้นชมที่หอดูนกก่อนใคร ...น้องๆได้ฝึกการทำงานเป็นกลุ่ม ฝึกเรียนรู้การใช้คุ่มือดูนกให้ถูกวิธีกันทุกคน ใครที่ยังใช้ไม่ถูกก็ได้รับการแนะนำจากเพื่อน มิตรภาพจึงเกิดขึ้นมา ท่ามกลางกระบวนการกลุ่ม ในการประลองวิทยายุทธ์

กลัวความสุงค่ะ ตื่นเต้นจัง.....หลากอารมณ์ หลายความรู้สึก ที่จะต้องให้กำลังใจ ..น้องๆหลายคนกลัวแต่ก็อยากจะลอง การฝึกขึ้นบันไดผจญภัย การเอาชนะความกลัว ไต่ขึ้นหอดูนก รางวัลที่ได้เมื่อขึ้นมาถึงชั้นแรก ได้เห็นนกชายเลนอพยพที่บริเวณหาดเลน นกตัวเล็กในกลุ่มนกหัวโต (Plover) แต่จำนวนก็มากเช่นกัน แต่บางชนิดก็มีขนาดใหญ่ เห็นนกอีก๋อยเล็ก (Whimbrel) มีลักษณะเด่นคือปากยาวโค้งลง น้องๆบอกว่า สีกลืนกับธรรมชาติมาก

นกชายเลนอพยพยขนชุดบ่าว-สาว..นกชายเลนอพยพที่ผ่านปัตตานีช่วงนี้อยุ่ในระหว่างการผลัดขนเป็นชุดบ่าวสาว (Breeding plumage) สีเข้ม เช่นปากแอ่นหางลาย หลายตัวเชียว กลุ่มนกหัวโต (Plover) ก็เช่นกันมีสีสันชัดเจนขึ้นบอกได้ว่า ตัวไหนเพศผู้ก็ช่วงนี้ล่ะ

บทบาทของหาดเลนริมอ่าวฯ...ได้ทำหน้าที่ น้องๆ เยาวชน..ได้สัมผัส อ่าวปัตตานีและป่าชายเลน มีวิถีของชาวประมงพื้นบ้านให้เห็น ...ผืนดินเลนริมชายป่า เลนแข็งพอที่น้องๆจะเดินลงไปสัมผัส กระโดด โลดเต้นถ่ายรูปกัน แนวป่าชายเลนทั้งที่โตแล้วและที่กำลังงอก ชีวิตกำลังเติบโต ไม่หยุดนิ่ง เช่นเดียวกับน้องๆ ที่ชีวิตข้างหน้ามีอะไรให้ค้นหาเรียนรู้มากมาย

เพลินๆ กับธรรมชาติ เพิ่มประสบการณ์ น้องๆ เยาวชน ได้ร่วมกันแลกเปลี่ยน บอกได้ว่า เพลินธรรมชาติ ในเรื่องอะไรบ้าง บ้างบอกความแตกต่างของโพทะเล ปอทะเล บอกพืชพรรณไม้ป่าชายเลนได้ บอกชนิดและพฤติกรรมของนกได้ และเล่าความรุ้สึก ตื่นเต้น ชอบ สนุก..และ.เหนื่อย.

วิทยากรชวนคุย นำคิด ...ถึงความเชื่อมโยง ทั้งพืช ทั้งนก หรือสิ่งมีชีวิตชนิดต่างๆ ทั้งปูแสม ปูดำ ปลาตีน ต่างมีบทบาทช่วยเหลือเกื้อกูลกันในธรรมชาติ นกชายเลนอพยพ หรือนกที่หากินบริเวณหาดเลน กินอะไรเป็นอาหาร ?? น้องๆตอบได้ว่า อาหารของนก ได้แก่ลูกกุ้ง หอย ปู ปลา ซึ่งสิ่งเหล่านี้เป็นเพราะส่วนหนี่งเรามีปาชายเลน ซึ่งเป็นแหล่งอนุบาลสัตว์น้ำ เราจึงต้องช่วยกันอนุรักษ์ไว้ ..ได้ยินดังนี้ก็ชื่นใจ ที่อนุชนเห็นความสำคัญและคุณค่าของธรรมชาติ ของสรรพสิ่งบริเวณหาดเลน ป่าชายเลน ช่วยกันรักษาไว้

มิตรภาพที่สวยงาม หลายคนได้พบเพื่อนใหม่ เมื่อได้ช่วยเหลือกัน..มีน้ำใจเป็นสิ่งที่ดีงาม ...คุณค่าที่แท้จริงและคุณค่าแฝงของธรรมชาติแห่งนี้ ได้มีส่วนร่วมในการสร้าง สายใยแห่งความรักและเอื้ออาทรทั้งผู้คน ต้นไม้ นกและสัตว์นาๆ ท้องฟ้า สายลม แสงแดด..... ..บทบาท ของกิจกรรมวันนี้เกิดขึ้นภายใต้แนวคิด....."นำชม ชวนเดิน เพลินธรรมชาติ ริมหาดเลน"

พลังจากธรรมชาติ บ่มเพาะเยาวชนทั้งการเรียนรู้และพัฒนาตน.......ถึงแม้วันนี้ (๑๙ มีค.) จะเป็นวันสุดท้ายในสามวันของกิจกรมการเข้าค่ายเยาวชนปีนี้ น้องๆระดับชั้นมัธยมต้นที่ตั้งใจมาเข้าค่ายเยาวชนที่จัดขึ้นโดย คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี่...ได้เก็บเกี่ยวประสบการณ์ ..หลากหลายมิติที่เกี่ยวเนื่องกัน ซึ่งต่างคนก็จะได้แตกต่างกัน รอพร้อมที่จะต่อยอด ผลิดอก ออกผลในโอกาสอันควรต่อไป

สะท้อนคิด การเรียนรู้ในบทบาทของผู้นำชม ชวนเดิน ในกิจกรรมการเรียนรู้ครั้งนี้

1. เป็นบรรยากาศการเรียนรู้ ท่ามกลางธรรมชาติ ทำให้ผ่อนคลาย ทลายกรอบคิด และมิตรภาพของผู้เข้าร่วมกิจกรรม ทำให้เกิดการแบ่งปัน ต่อยอดได้ดี
2. ทักษะการเรียนรู้ เริ่มจากตัวผู้เรียน และหากได้รับคำแนะนำ (guide) ให้ก็จะส่งเสริม กระตุ้นการคิด และมีแนวทางที่จะหาคำตอบเพื่อตอบโจทย์ได้
3. ทักษะการทำงานเป็นทีม ช่วยให้ดึงความสามารถของผู้เรียนออกมา และช่วยเหลือกันในกลุ่ม เห็นได้ชัดเจนจากการเล่นเกมส์จิ๊กซอ ต่อภาพนก และนำเสนอทักษะการสืบค้นชนิดของนกในหนังสือคู่มือดูนก
4. ทักษะการใช้เครื่องมือ ที่ช่วยในการให้รายละเอียดเพิ่มขึ้น พบกว่า ถึงแม้เป็นสิ่งใหม่แต่หากได้ฝึกปฏิบัติ หลายๆครั้งก็จะมีทักษะเร็วขึ้น สร้างความมั่นใจ ในการใช้งานต่อๆ ไป
5. พฤติกรรม การกล้าแสดงออก หากเริ่มต้นจากหนึ่งคนไม่ได้ก็ให้หาเพื่อนมาร่วมแสดงออก หรือแสดงความคิดเห็น ผู้เรียนก็จะทำได้ดีขึ้น
6. ความอยากรู้ อยากเห็น แรงบันดาลใจ เปลี่ยนเป็นคำถาม ที่ชวนคิด ขวนคันคว้า ในรายละเอียดมากขึ้น การทำซ้ำสิ่งที่ได้รับรู้ ส่งเสริมให้เกิดการเรียนรู้ในระดับที่ลึกซึ้งขึ้น
7. การจัดการเรียนรู้ มีแผนเตรียมไว้กว้างๆ และผู้เรียนมีบทบาทสำคัญทำให้ การเรียนรู้มีสีสัน และมีอิสระที่จะเลือกสนใจในรายละเอียดต่างๆได้
8. ความสามารถ แรงจูงใจ และทัศนคติที่ดี ทั้งของผู้เรียนรู้ และผู้ชี้แนะ (วิทยากร) เป็นสิ่งที่สำคัญที่ทำให้กิจกรรมใดๆ สำเร็จได้ดี และเป็นการเรียนรู้เชื่อมโยง บูรณาการทั้งในมิติของระบบนิเวศ และระบบภายนอกภายในร่างกายของตน&สังคม...Science technology and society

...Our soul is for the benefit of mankind..