Rare Bird Alert 2: นกโจรสลัดใหญ่ Great Frigatebird (27 ต.ค. 2555)

นกโจรสลัดใหญ่ (วัยอ่อน) Great Frigatebird (27 ต.ค. 2555)

วันเสาร์ (27 ตค. '55) หลังจากที่เราสิ้นสุดการริงนกในช่วงเช้า ช่วงเย็นเราก็มีกิจกรรมนับนกเป็นปกติสำหรับเดือนนี้ ณ แหล่งพักนอนของกลุ่มนกยาง (Roosting site) ริมอ่าวปัตตานี บริเวณวิทยาลัยประมง (หนึ่งในสี่แหล่งพักนอนที่เราติดตามการเปลี่ยนแปลงประชากรนกอย่างต่อเนื่องมา 5 ปีแล้วหล่ะ) เย็นนี้ขณะที่กำลังนับนกที่บินเข้ามาในช่วงนั้นไม่ขาดสาย กลุ่มละ 50 ,100 หรือมากถึง 200 ตัว ทั้งนกยางโทนใหญ่ นกยางเปีย นกยางควาย นกกาน้ำเล็ก และนกยางกรอก ซึ่งเพื่อนๆนกเหล่านี้ บินกลับเข้ามาพักนอน แบ่งปันพื้นที่ร่วมกันในป่าชายเลน หย่อมเล็กๆ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นต้นจาก (Nipa Palm, Nypa sp.) และไม้ชายเลนพวกแสมและลำพูบ้าง ที่นี่ในการนับนกเราแบ่งสมาชิกเป็นสองทีม นับนกบินกลับเข้ามาในปริมาณมากจากทั้งสองฝากของป่า

ประมาณ 6 โมงเย็น อีกฝากหนึ่ง "หนุ่มโก้" รายงานด่วนว่าให้สังเกตดู "นกโจรสลัด" บินในตำแหน่งเหนือป่า โอ๊ว!! ได้ยินพลัน รีบละสายตาจากการนับ หันกลับไปมองทันที เพราะเราอยู่คนละทิศกัน ต้องขอบคุณ โก้หนุ่มช่างสังเกตของเรา ที่ส่งข่าว :-)) อืมม์...ดีใจ ที่เจ้าโจรสลัดบินมาเยือน เป็นครั้งแรกของทุกคนที่ได้เห็นนกชนิดนี้ที่นี่ เป็นรางวัลสำหรับ การทำงานวันนี้ บอกได้ว่า เจ้าช่างสง่างาม ขณะบินร่อนไปมา ปลายจงอยปากงุ้มลงเห็นได้ชัด ตัวโตไม่น้อยนะ โตกว่าเหยี่ยวแดง (บังเอิญมีเหยี่ยวแดงบินใกล้ๆ เลยได้เปรียบเทียบจากตัวที่เรารู้ขนาด)

ส่วนลักษณะและรูปทรงปีกขณะกางเต็มที่เจ้าช่างมีพลัง สมดังคำบอกเล่าว่าเป็นนกที่มีปีกยาวเรียว ความยาวปีก (wingspan) ยาวมากเมื่อเทียบกับตัว สังเกตเห็นการปรับเปลี่ยนปีกขณะกางออก ร่อนบิน ตั้งแต่ระยะใกล้ๆเหนือหัวและบินสูง และร่อนยังกะเหยี่ยว ส่วนหางก็เช่นกันมีเอกลักษณ์ เราสังเกตเห็นทั้งสภาพกางปีกหางเห็นเป็นแฉก (forked- tail) หรือเก็บปลายหาง

เจ้านกโจรสลัดมีเพื่อนซะด้วยซิ สองตัวบินไปมาโชว์ให้เห็น บินใกล้ๆไม่ทิ้งระยะห่างกัน บินร่อนทักทายจากท้องนภา ให้เราชื่นชมอยู่นาน หลังจากสิ้นสุดการนับนกเวลา 18:30 น. อ้อยอิ่งดูสักพักว่านกสองตัวบินไปทิศไหน จนมองไม่เห็น จึงตัดสินใจพร้อมกันจากมา ซึ่งช่วงนี้จะค่ำเร็วกว่าปกติ และเราควรออกจากพื้นที่ก่อนค่ำซะด้วยสิ :-((

เอ.. นึกถึงว่า นกชนิดนี้รู้จักกันอีกชื่อหนึ่งเรียกกันว่า "นกฟริเกท (Frigate)" ส่วนชื่อที่เราเรียกกัน ทั่วไปดูจะเชิญชวนสนใจ ว่าทำไมเรียก "นกโจรสลัด" ..จิตประหวัดนึกถึงละครเพลง "The Pirates of Penzance " หรือ ภาพยนต์ "The Pirates of Caribbean" อุ๊ปส์..ลืมไปมิใช่ละครเพลงหรือหนัง ...แล้วทั้งหมดที่กล่าวมามีอะไรร่วมกันเหรอ จึงมีชื่อ "pirate, โจรสลัด" มาให้ฉงน สนเท่ห์ ก็เจ้าเป็นนกทะเล หากินในทะลใหญ่ เลยต้องอธิบายสมาชิกให้รู้ถึงที่มาของชื่อ ก็มาจากพฤติกรรมที่นกชนิดนี้มักจะแย่งอาหารนกชนิดอื่น ทำตัวคล้ายๆกับโจรสลัด ที่ออกดักปล้นเรือในเส้นทางการเดินเรือในทะเล แต่ครั้งนี้นกที่เห็นเป็นนกวัยอ่อน พฤติกรรมการแย่งอาหารเป็นอย่างไรมิทราบได้ ส่วนเรื่องการบิน ฤาเป็นเพราะยังขาดประสบการณ์เลยบินหลงเข้ามาที่ชายฝั่ง ให้ชาวปัตตานี บูรงตานีได้ยลโฉม ... สงสัยยิ่งนัก??

นกชนิดนี้มีรายงานการพบในบ้านเมืองเรา แถวทะเลฝากฝั่งอันดามัน แถบกระบี่ หรือฝั่งอ่าวไทยตอนในที่โคกขาม ว้นนี้บินเข้ามาที่ชายฝั่งปัตตานี นี่เป็นครั้งแรกที่เราเห็น เป็นประจักษ์ สมาชิกของเรา (น้องกาญจน์ หวานใจของโก้) บอกว่าทันที่ที่เห็นก็ขนลุกซู่ ด้วยความดีใจ โดยส่วนตัวแล้วคว้ากล้อง binoc ข้างกายมาส่องดูท้นที ต้องขอบคุณเลนส์ทดแสงของชวารอฟสกี้ ทำให้เห็นรายละเอียด บอกกะ"น้องมด" ว่า กล้องNikon D90 เรามีเลนส์ kit ติดกล้องอยู่ในขณะนั้น จะเก็บภาพได้เห็นรายละเอียดไหม๊นีี่ ?? และน้องก็ทำได้ดีมาก อดนึกถึงหนุ่มบอย ... น้องธนากรของทีมเราเป็นที่สุด (ตอนนี้ไปอยู่ที่ Bath ซะแล้ว ) คิดถึงเลนส์ 600 ของน้อง หรือ เลนส์ reflect ที่โก้ ถ้ามีอยู่ก็คงจะเก็บรายละเอียดได้มากกว่านี้

อืมม์...ยังไงก็มีรูปมาให้ดูพอที่จะเป็น ข้อมูลได้ ซูมดูแล้ว บอกได้ว่าเป็นนกวัยอ่อน ลายคาดที่ส่วนอก และแถบเล็กๆที่รักแร้ เถียงกันไปมา ขณะฝึก ID ซูมดูภาพถ่าย ดูแล้ว ดูเล่า เท่าที่มีภาพบันทึกได้ หลายๆท่า หลายมุม เปรีบเทียบกับ bird guide สรุปลงความเห็นว่า น่าจะเป็น นกโจรสลัดใหญ่ วัยอ่อน ...เป็นนกหายากซะด้วยซินะ ..เลยเอามาแบ่งปันให้สมาชิกชาวบูรงตานี และผู้สนใจได้ดู และเก็บข้อมูลการปรากฏในพื้นที่ อ่าวปัตตานี (ส่วนภาพรอให้ admin กลับมาทำ banner ต่อไปค่ะ :-))

จำนวนของนกชนิดนี้ ...นับวันก็จะน้อยลงไป ( ดังกล่าวไว้เรื่องการอนุรักษ์ใน CITES หรือระบุไว้หรือ ใน IUCN red list ) เพราะแหล่งอาศัยถูกรบกวน อีกทั้งโดยพฤติกรรมจะวางไข่เพียงหนึ่งใบ ในทุกหนึ่งหรือสองปี ทำให้จำนวนประชากรที่มาแทนที่น้อยมาก ขอเพียงอย่าให้ นกโจรสลัดเป็นเพียงตำนาน เล่าขานไปอีกหนึ่งชนิด เราคงด้วยช่วยกัน ถึงแม้ทางตรงทำไม่ได้ ก็อาจจะช่วยได้ทางอ้อม ลองคิดดูก่อนไหม๊ค่ะ?? ว่าทำอะไรได้บ้าง แล้วค่อยกระซิบบอกมาก็ได้เมื่อเจอกัน หรือเขียนแสดงความคิดเห็นก็ยินดีค่ะ :-))

สาระเพิ่มเติม:

“นกโจรสลัด”…มีลักษณะเด่นชัดที่ปีกยาว เรียวแคบ หางยาวมีแฉกเป็นร่องลึก (Forked-tail) ทั้งหมดเป็นโครงสร้างที่ส่งเสริมประสิทธิภาพการบินของนกชนิดนี้ จึงทำให้มนุษย์เลียนแบบธรรมชาติ และนำมาประยุกต์ใช้ในด้านต่างๆ (biomimicry, ไบโอมิมมิครี้) ศาสตร์ทางด้านน่าสนใจยิ่งนัก อย่างกรณีนี้ การบินของนก หรือโครงสร้าง ปีกของนกนำมาปรับใช้ในวิศวกรรมการผลิตเครื่องบิน aircraft ชนิดต่างๆ

ถึงแม้จะมีลักษณะปีกใหญ่ดังกล่าว แต่บินเงียบเสียง สังเกตดูขณะบินเหนือหัวเมื่อเทียบเคียงกับ “นกเงือก” ที่บินในระยะใกล้เคียงกัน อย่างเช่น “นกเงือกหัวแรด” บินด้วยพลังของปีกขนาดใหญ่ ตัวใหญ่ น้ำหนักก็สัมพันธ์กัน ขณะบินจะมีพลังเสียงของการขยับปีก คล้ายกับเสียงโรเตอร์หมุนใบพัดของ ฮ. เลย เชียวหล่ะ หากได้นั่งใต้ต้นไม้และนกบินผ่านเรือนยอดต้นไม้นั้น

ความแตกต่างระหว่างเพศผู้และเพศเมียของ“นกโจรสลัด”เห็นได้ชัดเจน โดยและเพศผู้มีถุงใต้คอสีแดง สังเกตเห็นได้ชัดทั้งขนาดและสีสัน (สีแดงชัดมากช่วง breeding) ส่วนนี้เอาไว้ดึงดูดความสนใจนกเพศเมีย ( courtship behaviour)ด้วยการพองออกขยายขนาดใหญ่ เป็นพฤติกรรมเฉพาะของนกชนิดนี้

การจัดจำแนกชนิดนกโจรสลัด ในวันที่เราพบนั้น ทำให้เปิดดูข้อมูล และเช็คจากภาพถ่ายในทุกท่าบิน โชคดีที่ส่วนสำคัญในการจำแนกเป็นทั้งส่วนท้อง ที่เราได้ภาพด้านนี้ค่อนข้างมาก ไม่นานนักสำหรับนักดูนกมือใหม่เช่นเราก็ได้ออกมาว่าเป็นนกชนิดใด แต่เมื่อเทียบเคียงกับคู่มือดูนกเมืองไทยของหมอบุญส่ง และ bird guideเล่มอื่นๆในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้นี้เช่นของ Robson C. ซึ่งอาจจะเป็น นกโจรสลัดใหญ่ ( Great Frigatebird, Fregata minor) นกโจรสลัดเล็ก (Lesser Frigatebird, Fregata ariei ) และ นกโจรสลัดเกาะคริสต์มัส (เกาะใกล้ๆ ออสเตรเลีย) Christmas Island Frigatebird, Fregata andrewsi ซึ่งเป็นชนิดที่จำนวนลดลงอย่างน่าเป็นห่วง (สถานภาพตาม IUCN red list จัดเป็น CR, critically endangered)

ปักษาพาเพลิน Let's learn some words:

"Reason, Season and Lifetime"

Quote : People always come into your life for a reason, a season, or a lifetime"

นักดูนก (ฉัน):ใคร่ครวญในใจ ตอบไปว่า "เห็นเป็นเช่นนั้น" กับ"นก" เช่นกัน ...anything :-))