BAZMAN.AZ - DEPRESSİYA VƏ STRESS

DEPRESSİYA VƏ STRESSDƏN QORUNMAĞIN YOLLARI

Salam əziz "BAZMAN" oxucuları, bu yazıda sizlərə "depressiya və stresslə mübarizə aparmağın və bu iki zibildən qorunmağın yolları və üsulları" haqqında məlumat verəcəyəm.

Stress həyatın bir parçasıdır və Azərbaycanda həyat daha çox stresslidir. Gələcək narahatlığı, maddi çətinliklər,dolanışıq problemi, insanların bir-birini yorması və həyatın xaosu səbəbi ilə stress yüksəkdir. Bu baxımdan stressin öhdəsindən gəlmək üçün mentalitet, həyat tərzi və fəaliyyətlər vacibdir. Stressin yaratdığı mənfi enerji və gərginlikdən xilas olmaq lazımdır.

1. Zehni Güc

Stressin öhdəsindən gəlmək üçün zehni və psixoloji cəhətdən güclü olmaq lazımdır. Əgər əqli və psixoloji cəhətdən zəifsənsə, stress səndə ciddi panika və narahatlıq yaradacaq. Belə olan halda “nə edəcəm, necə olacaq və niyə belə oldu?” deyə düşünərək panikaya düşməyə başlayırsan. Problemin öhdəsindən gəlmək üçün çox panikaya düşsən, işin çətinləşəcək. Həyatda müxtəlif stressli vəziyyətlər və hadisələrlə qarşılaşacaqsan. Bu faktları qəbul etməli və özünü zehni və psixoloji olaraq hazırlamalısan. Həyatda çoxlu hadisələr yaşayacaqsan və çox vaxt bu hadisələri idarə etmək şansın olmayacaq. Səndən asılı olmayan bir çox hadisələr baş verəcək. Bu baxımdan zehni gücün əsasını stoik soyuqqanlılıq təşkil edir.

Zehni güc əsasən iki şey tərəfindən yaradılır; perspektivlərin, həyata baxış bucağın və təcrübələrin. Həyata baxışın və hadisələri şərh etməyin həyatı qavrayışından irəli gəlir. Təcrübələr isə keçmişdə yaşadığın hadisələrdən qaynaqlanır, yəni əzab çəkən bir insansansa, zehni və psixoloji gücün artır. Həyatı çox çətin, ağrılı və əzablı olan biri ilə həyatı çox asan, hətta ərköyün şəkildə yaşayan birinin zehni və psixoloji gücü çox fərqli səviyyələrdədir. Biri heç vaxt qara buludlu və fırtınalı günlər görməyib, digəri isə tamamilə qara buludlarla yaşamış, ağrıya və əzaba öyrəşmişdir. Bu baxımdan ağrıya dözümlülük həddi vacibdir. Və bu insandan insana dəyişir. Əgər insan ağrıya və həyatın reallıqlarına öyrəşibsə, ailəsini itirmək belə onu tamamilə sarsıtmayacaq. Ağrı həddinin səviyyəsi, dözümlülük səviyyəsini müəyyən edəcək. Başqa insan isə əqli və psixoloji cəhətdən zəifdir, itini itirir və həyatı sarsılır, aylarla özünə gələ bilmir. Buna görə də, zehni güc, vəziyyətlərə reaksiya və stress dözümlülüyü ilə birbaşa mütənasibdir. Yəni bir kişi polis idarəsində ifadə verməyə, məhkəmədə hakim qarşısına çıxmağa öyrəşib, başqa bir kişi isə polis bölməsinə bir dəfə gedir və bundan sonra güclü stress keçirir, yata bilmir. Hadisələr bu baxımdan oxşar olsa da, stress səviyyəsi insandan insana dəyişir.

2. Stress Dözümlülüyünü Artırmaq

Həyat rəngarəng çiçəklərlə dolu yatmaq və əylənmək üçün yer deyil. Həyatda ağrılı, çox pis, əzablı və dəhşətli günlər olur. Həyatın hər günü günəşli deyil, qara buludlarla, tufanlarla dolu günlər olur. Ümumiyyətlə, həyatda həzzdən çox ağrı və əzab var. Yaxşı günlərdən daha çox pis günlər var. Bu da pis bir şey deyil, çünki o gözəl günləri dəyərli və mənalı edən bir şey pis günlərinin olmasıdır. Əgər həyatında pis günlər və çətinliklər olmasa, yaxşı günlərin mənası olmaz. İnsanlar hər zaman xoşbəxt olmaq üçün proqramlaşdırılmayıblar. Həyat da xoşbəxt olmaq yeri deyil, bir növ PERFORMANS göstərmək yeridir. Müasir dövrümüzdə, bu performans hissəsi daha qeyri-müəyyəndir, çünki biz bir cəmiyyət olaraq milyonlarla insanın dəyər əlavə etməsi ilə sağ qalırıq, fərdi performans hissəsi daha azdır. Bu günlərdə həyat çox ASANDIR və BİZ TARİXİN ƏN GÖZƏL DÖVRÜNDƏ YAŞAYIRIQ . Bu məqamda reallıqları yaxşı başa düşmək lazımdır. Çox şeylərə ölüm-dirim səviyyəsində əhəmiyyət verməyə dəyməz. Keçmişdə kişilər ov etmək təzyiqi altında yaşayırdılar və adam günlərlə ac qalırdı, qəbiləsi ac qalırdı, uşaqları ac qalırdı və arvadı ac qalırdı, ona görə də ov etmək məcburiyyətində qalırdı. Ovçuluq isə dünyanın ən çətin işlərindən biridir və inanılmaz dərəcədə stresslidir. Ov edənlər bilirlər ki, müasir texnika və silahlarla belə ov etmək çətindir. Qaldı ki, qısa məsafəli nizə, ox və tələlərlə ov etməyi fikirləş. Əgər uğursuz olsan, aclıqdan ölmək ehtimalın var. Daim köç etməli və yemək tapmalısan. Yemək yeyəndə də növbəti yeməyin nə vaxt olacağını bilmirsən. Başa düşürsən bu nə deməkdir? Kişilər həyatlarını gərgin stresslə yaşayırdılar və bu stressə öyrəşmişdilər. Onların stressə dözümlülüyü çox artmışdı. Yaxşı bəs normal insan bu dözümlülük səviyyəsini necə artırmalıdır? Təbii ki, həyatda performans göstərməklə.

İndiki vaxtda stress mənbələri ümumiyyətlə çox qeyri-müəyyən deyil. Əgər orta məktəb şagirdisənsə imtahan narahatlığın, universitet tələbəsisənsə, pul narahatlığın, yeni məzun olmuş işsiz gəncsənsə, iş narahatlığın, işləyirsənsə, maşın və ya ev almaq narahatlığın var. Əgər tənhasansa, sevgili tapmaq narahatlığın, köksənsə, arıqlamaq narahatlığın, çəlimsiz və arıqsansa, əzələli olmaq narahatlığın var. Müxtəlif narahatlıqlar səni stressə salır. Fikir ver, bu stress pis deyil, çünki həyatı stressdən tamamilə ayırsaq, inkişaf və məqsədlər mənasını itirəcək. Məhz buna görə də məşhurlar çox vaxt hər şeyə nail olduqdan və hər şeyi əldə etdikdən sonra bir növ ekzistensial çuxura düşürlər, çünki stress aradan qalxıb. Onlar həyatda heç bir məna qalmadığını gördükdə narkotikə qurşanırlar, tükənmişlik sindromu yaşayırlar və sairə və ilaxır. Bu cür vəziyyətə düşməmək daha yaxşıdır. Yaşayış çətinlikləri ürək sıxıntısından daha yaxşıdır, çünki səni diri və hərəkət halında saxlayır. Həm də stressə dözümlülüyünü artırır. Fərdi olaraq stressə dözümlülüyünü artırmağın yolu stressə müsbət baxmaq və ağrını və çətinliyi səni inkişaf etdirən bir şey kimi görməkdir. Odur ki, “mən stress istəmirəm və ağrı yox, həzz istəyirəm” deyirsənsə, o zaman inkişaf edə bilməyəcəksən. Heç kim əzab çəkmədən inkişaf edə bilməz, ona görə də zövqlə etdiyin heç bir şey səni təkmilləşdirməyəcək. İnkişaf ağrı və əzab vasitəsilə baş verir. Ona görə də stressə dözümlülüyünü artırmaq üçün həyatda çox aktiv olmalı və yaşadığın hadisələri pilləkən kimi istifadə etməlisən. Bu kontekstdə hadisələri şərh etməli və özünü təkmilləşdirməlisən.

3. Harada Hərəkət Orada Bərəkət

Oturaq həyat, narahatlıq, çox düşünmək və müxtəlif problemlər yaşayırsansa nə etməlisən? Düşüncələrinin sürətini azalda bilmirsənsə və mənfi düşüncələrin dayanmırsa nə edəcəksən? Düşünmək və stressdən dəli olmaq dərəcəsindəsən, çıxış yolun nədir?

Çox sadə.

Fiziki hərəkət.

Çıxıb yeriyəcəksən, qaçacaqsan və fikrlərini boğana qədər dolaşacaqsan. Əgər bu kifayət etməsə və özünüzü yora bilmirsənsə, idman zalına gedəcəksən. İdman salonları tez-tez öz düşüncələrindən qurtulmaq, fiziki olaraq istirahət etmək və müasir həyatlarının stresindən azad olmaq istəyən insanlarla doludur. Əksər insanlar idman zalına hansısa formada zehni güclənmə və istirahət üçün gəlirlər. Əqli cəhətdən çox yorğun olan insanın fiziki olaraq yorulması lazımdır. Fiziki yorğunluq və əzələ böyüməsi və ya kilo itkisi zehni olaraq sənin üçün yaxşı olacaq. Məhz buna görə də idman zalları bu qədər izdihamlıdır, çünki fiziki hərəkət həyatımızda çox azalıb. Daha çox hərəkət etməli və daha az düşünməliyik. Mənfi düşüncələrdən və stressdən qurtulmaq və əzələlərini böyütmək çox gözəl bir enerji transferidir, bunu qiymətləndirməlisən.

4. Yüksək Səslə Musiqi Dinləmək

Daxilin stresslə dolanda, beynin qarmaqarışıq olanda, çaşqın olarkən və ürək sıxıntısı keçirən zaman edəcəyin ən yaxşı fəaliyyətlərdən biri musiqinin səsini sona qədər artırmaqdır. Qulaqcıqda ən yuxarı həddə səsi artırıb musiqi dinləmək, bəzən maşında və evdə musiqinin səsini ən sona qədər artırmaq terapiya kimidir. Ətrafındakıları narahat etmədən özünüzü müalicə etməyə çalışacaqsan. Ancaq gecə saat ikidə gedib evdə musiqinin səsini qaldırıb qonşuları narahat etmə, gündüz vaxtı yarım saat dinləsən, rahatlayacaqsan. Musiqi ilə idmanı birləşdirsən daha yaxşı olar. Həm enerji verir, həm də düşünməyə mane olur. Qulaqlarında musiqi cingildəyəndə oturub düşünməyə əhvalın olmayacaq. Bu baxımdan, xüsusilə keyfiyyətli qulaqlıqlarla və ya keyfiyyətli səs dinamikləri ilə dinlənildikdə musiqi qədər zövq verən müasir hobbilər çox azdır.

5. Yerini və Şəhərini Dəyişdirilməlisən

İnsan eyni yerdə yaşamaqdan bezir və eyni şeylər təkrar-təkrar insanın üzərinə gəlməyə başlayır və insanı sıxır. Ən yaxşı şeylərdən biri də şəhərləri və məkanları dəyişdirməkdir. İstər maşınınla başqa şəhərə get, istər avtobusla, istərsə də təyyarə ilə fərqi yoxdur. Fərqlilik görməyin lazımdır, fərqli bir şəhərdə, fərqli insanlarla və fərqli vəziyyətlərdə olmalısan. Yenilik və təravət hissi sənin özünü çox yaxşı hiss etməyinə səbəb olacaq. Dünyanın ən yaxşı və ən gözəl yerində yaşasan belə, bir müddət sonra həmin yerdən bezməyə başlayırsan və o yer səni çox sıxır. Buna görə də yerləri və şəhərləri dəyişmək həmişə təravətləndirici təsir bağışlayır. Mütəmadi olaraq müəyyən zaman aralıqları ilə müxtəlif yerlərə getməlisən.

Bu baxımdan tətilə getmək büdcəndən asılı olaraq, tətilini oteldə, karavanda və ya düşərgədə keçirməyin fərqi yoxdur. İstirahət etmək və beynini yenidən bərpa etmək üçün başqa yerə getməlisən. Dənizə girmək və üzmək inanılmaz dərəcədə yaxşıdır. Suyun rahatlaşdırıcı təsiri stressi aradan qaldırır. Dəniz, qum, günəş, spirtli içki və musiqi ilə dincələ bilər, iş və sosial həyatın stresindən azad ola bilərsən.

6. Yaxşı Seks Həyatı Mütləqdir

İnsanı həqiqətən rahatlaşdıran üç şey var; sürət, spirt və seks. Sürət risklidir, lakin bu, yaxşı stress qovan bir şeydir. Buna görə də bir çox kişi avtomobilinə və ya motosikletinə qaz verir, lakin ölüm riski yüksəkdir. Benin çönərkən üstəgəl sərxoş vəziyyətdə sürət həddini aşsan, parçalarını yoldan yığacaqlar. Bu üsulu çox sevmirəm, ona görə də sürət öldürür, mən isə yaşamağı sevirəm. Ölümə marağı olan dostlar gecələr qaza basaraq getdikcə adrenalinə aludə olurlar. Başqa bir şey spirtdir və spirt stresdən az da olsa uzaqlaşdırır, lakin zəif bədənlərdə alkoqolizmə səbəb olur. Stressin öhdəsindən gələ bilməyən hər bir kişi vəziyyəti görməməzlikdən gəlmək üçün sərxoş olmağa və həddindən artıq içməyə başlayır. Mən də spirtli içkiləri sevirəm, yaxşı sakitləşdiricidir, amma it kimi içmirəm. Az və qədərində içməyim və əhvalımı xoş etməsi kifayət edir. Davamlı olaraq şüşənin dibini görməyə çalışmaq yaxşı deyil. Sürət və spirtli içkilər müvəqqəti olaraq stressi azaldır, lakin istirahət etməyin ən yaxşı yolu yaxşı seksdir. Sərt və hardcore bir şəkildə cinsi əlaqədə olmaq və yaxşı orqazm olmaq bütün stressini aradan qaldırır. Bu həm də şüuraltını rahatladır və səni çox rahatlaşdırır.

7. Hobbilər və Zövqlər

Həyat tamamilə rəqabətdən və ya ağrıdan ibarət görünməməlidir. Çox vaxt gündəlik həyatın stressindən və problemlərindən uzaqlaşmaq lazımdır. Ona görə də sənə zövq verən hobbi və maraqların olmalıdır. Bunlar səni müvəqqəti stressdən və həyatın yorucu axınından qoruyur. Belə ki, rəssamlıq, fotoqrafiya, bilyard, qolf, şahmat, kolleksiyaçılıq, balıqçılıq, düşərgə və s. kimi müxtəlif maraqlar istirahət etməyə imkan verir və gözəl hobbilərdəndir. Bu baxımdan maraqları, hobbiləri, zövqləri “ikinci həyat” kimi görürəm. İnsanlar hər şeydən sıxıla bilən məxluqlardır, ona görə də qalib gəlməkdən belə sıxıla bilərsən. Eyni şeylər zaman keçdikcə bezdirici görünməyə başlayır. Özünə, həyat tərzinə, maddi vəziyyətinə və şəhərinə görə müxtəlif zövqləri seçməlisən. Şəhər kiçildikcə imkanlar azala bilər, lakin buna uyğun düzəlişlər etməlisən.

8. İdman və Güclü Fiziki Fəaliyyət

Stressdən qurtulmağın, ümumiyyətlə həm əqli, həm də fiziki cəhətdən güclənməyin yolu idmandan keçir. Bu baxımdan, fitness pauerliftinq, döyüş sənətləri, qaçış, gimnastika və ya digər idman növləri ola bilər. Səni fiziki cəhətdən yoran hər hansı bir idman səni ciddi stressdən uzaqlaşdırmağa imkan verir. Yuxu keyfiyyətin yaxşılaşır, bədənin və psixologiyan güclənir, ürək-damar sağlamlığın yaxşılaşır, arıqlayır və müxtəlif məşqlərlə irəliləyirsən. Fiziki yorğunluq ruhi yorğunluqdan qat-qat yaxşıdır. Zehni yorğunluq çox vaxt yaradıcı və faydalı hərəkətlərə çevrilməyi çətinləşdirir. Əksər insanlar öz ağıllarında tələyə düşməyə meyllidirlər və bu yaxşı deyil. Bu baxımdan fiziki fəaliyyət səni həyata bağlayır və əslində düşünməyinə mane olaraq stressini azaldır. Stressi beynində böyütməyinə mane olur və səni hansısa bir şəkildə idarə etmək üçün əhval-ruhiyyə yaradır. Fiziki fəalliyyət və ağırlıq məşqləri əhvalını yaxşılaşdırır və bu da çox yaxşı bir şeydir.

Page updated

Google Sites

Report abuse