บ้านห้าง ร.5 หรือ บ้านพะโป้ เป็นอาคารไม้ 2 ชั้น สร้างด้วยไม้สักทั้งหลัง รูปแบบไทยผสมตะวันตก ประดับด้วยไม้ฉลุลายอย่างประณีต เป็นบ้านของ พะโป้ คหบดีชาวพม่า ซึ่งมีอาชีพค้าไม้ที่บริเวณปากคลองสวนหมาก เมืองนครชุม ในสมัยรัชกาลที่ 5 โดยได้ซื้อบ้านมาจากพระยารามรณรงค์สงคราม (เจ้าเมืองกำแพงเพชร) ครั้งหนึ่งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเสด็จประพาสต้น เมืองกำแพงเพชร เมื่อปี พ.ศ. 2449 ได้เสด็จเยือนบ้านพะโป้ จนเป็นที่มาของชื่อ บ้านห้าง ร.5 

ตามประวัติเท่าที่จะพออ้างอิงได้ ปรากฏว่ามีชาวไทยภูเขา เผ่ากะเหรื่ยงชื่อ พะโป้ จากอำเภอแม่ระมาดจังหวัดตาก ซึ่งติดกับชายแดนพม่าด้านทิศตะวันตกมีความชำนาญในการทำป่าไม้ให้กับบริษัทฝรั่งในประเทศพม่าโดยได้นำช้างไปรับจ้างชักลากไม้ จนเกิดความรู้ความชำนาญประกอบการทำป่าไม้ในสมัยนั้น ทางราชการไทยยังไม่เข้มงวดกวดขันเหมือนในปัจจุบัน ทราบจากญาติพี่น้องชาวกระเหรื่ยงด้วยกันว่า บริเวณสองฝั่งลำคลองสวนหมากเป็นป่าที่อุดมไปด้วยไม้นานาชนิด ควรที่พาญาติพี่น้องนำช้างมาประกอบการทำไม้ดูบ้างเพราะไม่ปรากฏว่ามีใครเคยทำมาก่อนเลย และเมื่อได้มาตรวจดูสภาพของป่าแล้วมีความพอใจที่จะยึดการทำไม้เป็นอาชีพได้ จึงได้ขออนุญาติกับกรมป่าไม้ขอเข้ามาทำการเก็บไม้หมอนนอนไพรเป็นครั้งแรก(ไม้ที่ล้มอยู่ก่อนแล้วโดยถูกไฟไหม้ หรือยืนต้นตายเรียกว่า ล้มหมอนนอนไพร) เมื่อได้รับอนุญาติก็ลงมือทำโดยใช้ช้างเป็นพาหนะชักลาก

จากพระราชนิพนธ์ในการเสด็จประพาสต้นครั้งที่ 2 ของพระพุทธเจ้าหลวงเมื่อวันที่ 25 สิงหาคม พ.ศ. 2449 ได้ทรงบันทึกไว้ว่า

...วันที่ 25 วันนี้ตื่นสายเพราะวานนี้ อยู่ข้างจะฟกช้ำ 4โมงจึงได้ลงเรือเหลืองข้ามฟากไปฝั่งตะวันตก ยังไม่ขึ้นที่วัดพระธาตุ เลยไปคลองสวนหมากต้องขึ้นไปไกลอยู่หน่อย ในคลองนี้น้ำไหลเชี่ยว แต่น้ำใสเพราะเป็นลำห้วย มีคลองแยกข้างขวามือ แต่ต้นทางที่จะเข้าไป เรียกว่าแม่พล้อถ้าไปตามลำคลอง 3 วันจึงถึงป่าไม้ แต่มีหลักตอมาก เขาขึ้นเดินไปทางวันเดียวถึง ป่าไม้นี้พะโป้กะเหรื่ยงในบังคับอังกฤษเป็นคนทำเมียเป็นไทยชื่ออำแดงทองย้อย เป็นบุตรผู้ใหญ่บ้านวันที่หาดกลางน้ำ... 

ปัจจุบัน..แม้บ้านห้าง ร.๕ หรือบ้านพะโป้ จะมีสภาพทรุดโทรมลงไปตามกาลเวลา แต่อาคารหลังนี้ยังคงความเก่าแก่ ความสวยงาม 

ร่องรอยเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ไว้ให้คนรุ่นหลังได้ศึกษา สัมผัสได้ถึงคุณค่าและเรื่องราวมากมายแม้จะผ่านเวลามากว่าร้อยปี 

ขณะที่ทายาทรุ่นต่อๆ มายังคงอนุรักษ์ไว้ ไม่มีการรื้อถอนหรือปลูกสร้างสิ่งใดทดแทน