Γεννήθηκε, ερωτεύτηκε, πέθανε τον Απρίλιο. Η Μαρία Πολυδούρη, γεννημένη την 1η Απριλίου του 1902, αποτελεί για μένα τον πυρήνα της ελληνικής ποίησης με επίκεντρο τον έρωτα. Είναι μία Ελληνίδα ποιήτρια που κατατάσσεται στη νεορομαντική Σχολή.

Το έργο της Μαρίας Πολυδούρη τοποθετείται χρονολογικά στην γενιά του 1920. Επικεντρώθηκε κυρίως στο αίσθημα του ανικανοποίητου και της παρακμής. Τα δύο απόλυτα άκρα, θάνατος και έρωτας, αποτελούν την κεντρική θεωρία της ποίησης της. Το κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα της ποίησης της είναι ο λυρισμός που άλλοτε οδηγεί σε βαθιά θλίψη και άλλοτε ξεσπά σε σπαραγμό.

Θεωρείται πως οι επιδράσεις που την οδηγούν σε τέτοιου είδους έκφραση είναι ο έντονος, αληθινός, υπερεαλιστικός της έρωτας με τον Κωνσταντίνο Καρυωτάκη. Έρωτας που δεν μπορούσε να φέρει την ευτυχία και πλήγωσε την γυναικεία ευαίσθητη ψυχή. Έρωτας που δεν μπόρεσε να εκφραστεί στη ζωή αλλά κατάφερε να εκφραστεί στην ποίηση.

Συχνά ακούγεται η ταύτιση της Πολυδούρη και του Καρυωτάκη καθώς ορισμένοι επισημαίνουν πως η Πολυδούρη μιμείται τον Καρυωτάκη. Αυτό είναι ένα ψέμα καθώς και οι δυο τους κυμαίνονται στις ίδιες θεματικές, έρωτας και θάνατος, αλλά ο καθένας εκφράζεται διαφορετικά με τον δικό του τρόπο. Αυτό μας κάνει να θέλουμε να εξετάσουμε όχι μόνο το έργο του ενός αλλά να ερευνήσουμε και το έργο του άλλου.

Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι η ποίηση της χαρακτηρίζεται ως άκρως συναισθηματική, ευαίσθητη, ζωντανή και ειλικρινή παρά την απλή γλώσσα της. Γράφει ως γυναίκα και όχι ως άντρας.Επιπρόσθετα, η Μαρία Πολυδούρη θεωρείται δυναμική και τολμηρή γυναίκα, επαναστάτρια και φεμινίστρια. Παρά την ανδροκρατούμενη εποχή στην οποία ζει, η Μαρία Πολυδούρη διεκδικεί την ανεξαρτησία της και τα δικαιώματα της τόσο στην ζωή όσο και στη λογοτεχνία.

Τι ισχύει για τον μεγάλο λογοτεχνικό έρωτα στην ελληνική ποίηση;  Η Μαρία Πολυδούρη γνωρίστηκε με τον Κωνσταντίνο Καρυωτάκη στη Νομαρχία Αθηνών όπου εργάζονταν και οι δυο τους. Ερωτεύονται κεραυνοβόλα και ύστερα αποκτούν δεσμό. Όλα κυλούν υπέροχα μέχρι που ο Καρυωτάκης μαθαίνει πως πάσχει από μια σοβαρή αρρώστια, την σύφιλη.

Δεν μπορεί να διαχειριστεί αυτή τη κατάσταση και αποφασίζει να το πει στην Πολυδούρη. Η Πολυδούρη τον αποδέχεται έτσι όπως είναι, με όλα του τα δεινά του και τα καλά. Αλλά ο ίδιος δεν μπορεί να μείνει με εκείνη και αποφασίζει να την χωρίσει.

Προσπαθούν να κρατήσουν μια φιλική σχέση. Μόνο που διακόπτεται απότομα. Η Πολυδούρη αρραβωνιάζεται έναν δικηγόρο, τον Αριστοτέλη Γεωργίου. Τότε ο Καρυωτάκης της αφιερώνει το ποίημα "Η τελευταία", το οποίο δημοσιεύεται για πρώτη φορά στα "Άπαντα" το 1966. 

Λίγους μήνες μετά, η Πολυδούρη φεύγει από την Ελλάδα και πηγαίνει στο Παρίσι. Διαλύει τον αρραβώνα της με τον Αριστοτέλη Γεωργίου. Λίγο πριν τον θάνατο της τυχαίνει να διαβάσει το ποίημα που της έχει αφιερώσει. Νομίζει ότι ο Καρυωτάκης θεώρησε πως τον πρόδωσε. Το 1928 η Μαρία αρρωσταίνει με φυματίωση και ξημερώματα της 29ης Απριλίου φεύγει από τη ζωή. Την ίδια χρονιά ο Καρυωτάκης αυτοκτονεί στην Πρέβεζα.

Μόνο γιατί μ` ἀγάπησες – Μαρία Πολυδούρη

Δέν τραγουδῶ, παρά γιατί μ` ἀγάπησες

στά περασμένα χρόνια.

Καί σέ ἥλιο, σέ καλοκαιριοῦ προμάντεμα

καί σέ βροχή, σέ χιόνια,

δέν τραγουδῶ παρά γιατί μ` ἀγάπησες.

Μόνο γιατί μέ κράτησες στά χέρια σου

μιά νύχτα καί μέ φίλησες στό στόμα,

μόνο γι` αὐτό εἶμαι ὡραία σάν κρίνο ὁλάνοιχτο

κι ἔχω ἕνα ρῖγος στήν ψυχή μου ἀκόμα,

μόνο γιατί μέ κράτησες στά χέρια σου.

Μόνο γιατί τά μάτια σου μέ κύτταξαν

μέ τήν ψυχή στό βλέμμα,

περήφανα στολίστηκα τό ὑπέρτατο

τῆς ὕπαρξής μου στέμμα,

μόνο γιατί τά μάτια σου μέ κύτταξαν.

Μόνο γιατί μ` ἀγάπησες γεννήθηκα

γι` αὐτό ἡ ζωή μου ἐδόθη

στήν ἄχαρη ζωή τήν ἀνεκπλήρωτη

μένα ἡ ζωή πληρώθη.

Μόνο γιατί μ` ἀγάπησες γεννήθηκα.

Μονάχα γιατί τόσο ὡραῖα μ` ἀγάπησες

ἔζησα, νά πληθαίνω

τά ὀνείρατά σου, ὡραῖε, πού βασίλεψες

κι ἔτσι γλυκά πεθαίνω

μονάχα γιατί τόσο ὡραῖα μ` ἀγάπησες.

Τα γράμματά σου – Κώστας Καρυωτάκης

Τὰ γράμματά σου τά ῾χω, Ἀγάπη πρώτη,

σὲ ἀτίμητο κουτί, μὲς στὴν καρδιά μου.

Τὰ γράμματά σου πνέουνε τὴ νιότη

κι ἀνθίζουνε τὴν ὄψιμη χαρά μου.

Τὰ γράμματά σου, πόσα μοῦ μιλοῦνε

μὲ τὶς στραβὲς γραμμὲς καὶ τὰ λαθάκια!

Τρέμουν, γελᾶνε, κλαῖνε, ἀνιστοροῦνε

παιχνίδισμα τὴ ζούλια καὶ τὴν κάκια…

Τὸ μύρο στοὺς φακέλους ποὺ εἶχες ραντίσει,

τοῦ Καιροῦ δὲν τὸ σβήσανε τὰ χνότα.

Παρόμοια ἂς ἦταν νὰ μὴν εἶχε σβήσει

ἡ ἀπονιά σου τὰ ὀνείρατα τὰ πρῶτα!

Τὰ γράμματά σου πᾶνε, Ἀγάπη μόνη,

βάρκες λευκές, τὴ σκέψη μου ἐκεῖ κάτου.

Τὰ γράμματά σου τάφοι· δὲν τελειώνει

ἀπάνω τους ἡ λέξη τοῦ Θανάτου. 

Πότε και πως ο άνθρωπος έφτασε για πρώτη φορά στο φεγγάρι; Με κομμένη την ανάσα, η ανθρωπότητα παρακολουθούσε πριν από 55 ολόκληρα χρόνια την πρώτη προσελήνωση. Ήταν 20 Ιουλίου 1969, που το Apollo 11 με τους αστροναύτες Νιλ Άρμστρονγκ, Μπαζ Όλντριν και Μαϊκλ Κολινς έφτασε στο φεγγάρι. Πίσω απο την ομαλή προσεδάφιση και επιστροφή του Apollo 11 κρυβόταν, ωστόσο, η Μάργκαρετ Χάμιλτον, η πρώτη μηχανικός λογισμικού  και υπολογιστών!

Γεννημένη 33 χρονια πριν την προσελήνωση, στο Παολι της Ιντιάνα, η Χάμιλτον ήταν από πάντα φιλοπερίεργη. Στο κολλέγιο σπούδασε μαθηματικά και φιλοσοφία, ενώ ύστερα, συνέχισε τις σπουδές της στο Κολλέγιο του Earlham, όπου και απέκτησε το πτυχίο της στον τομέα των μαθηματικών. Κατά τη διάρκεια της ζωής της δημιούργησε πολλά ασύλληπτα έργα - από την ανάπτυξη λογισμικού για την πρόβλεψη του καιρού ως την δημιουργία του πρώτου λογισμικού συστήματος αεροπορικής άμυνας της Αμερικής για την αναζήτηση εχθρικών αεροσκαφών.

Στη συνέχεια της εργασιακής της καριέρας εντάχθηκε στο Εργαστήριο Κάρολος Σταρκ Ντράπερ στο MIT, το οποίο δούλεψε για την αποστολή Apollo Space. Γιατί όμως η συμβολή της ήταν τόσο σημαντική; Η Μαργκαρετ επέμεινε για την ενσωμάτωση ενός λογισμικού το οποίο η ΝΑΣΑ είχε κρίνει αχρείαστο, όμως, αυτό εν τέλη απέτρεψε την ματαίωση της προσεδάφισης!

Το 2003 η ΝΑΣΑ τίμησε τα επιτεύγματά της με το μεγαλύτερο χρηματικό βραβείο που δόθηκε ποτέ σε ιδιώτη ενώ, 47 χρόνια αφού το λογισμικό της πρώτο καθοδήγησε τους αστροναύτες στην Σελήνη, της απονεμήθηκε το Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας από τον κυβερνήτη Μπαράκ Ομπάμα (η μεγαλύτερη τιμή για τον οποιοδήποτε πολίτη στις Η.Π.Α).

Οι πληροφορίες για τη ζωή και τη δράση που είχε η Μαντώ Μαυρογένους αντλούνται κυρίως από ξένους συγγραφείς, τους οποίους είχε γοητεύσει με την προσωπικότητα και την ομορφιά της. Οι Έλληνες ιστορικοί αποσιώπησαν και δεν αξιολόγησαν επαρκώς την προσφορά που είχε η Μαντώ Μαυρογένους στον Αγώνα.

Γεννήθηκε το 1796 ή το 1797 στην Τεργέστη. Ο πατέρας της, Νικόλαος Μαυρογένης, γόνος της ονομαστής φαναριώτικης οικογένειας των Μαυρογένηδων ασχολείτο με το εμπόριο. Σύμφωνα με τον Γάλλο φιλέλληνα στρατιωτικό και συγγραφέα Μαξίμ Ρεμπό (1760-1842), η Μαντώ γνώριζε γαλλικά και ιταλικά. Ήταν προικισμένη μ’ ένα γλυκύτατο χαρακτήρα, αλλά «όταν μιλάει για την ελευθερία της πατρίδας της, φλογίζεται, η συζήτηση ζωντανεύει και τα λόγια της κυλάνε με μια φυσική ευγλωττία που σου κρατούν την "ανάσα"».

Με την έναρξη της Επανάστασης, η Μαντώ Μαυρογένους από την Τήνο, όπου διέμενε μετά τον θάνατο του πατέρα της το 1818, έσπευσε στη Μύκονο και πρωτοστάτησε στην εξέγερση των κατοίκων του νησιού. Διέθεσε μεγάλα χρηματικά ποσά για τον εξοπλισμό και την επάνδρωση μυκονιάτικων πλοίων και κατά τις πληροφορίες ξένων, κυρίως, περιηγητών έλαβε μέρος σε επιχειρήσεις εναντίον των Τούρκων στην Κάρυστο, στο Πήλιο και τη Φθιώτιδα. Στις 11 Οκτωβρίου 1822 ηγήθηκε του αγώνα των κατοίκων της Μυκόνου για την απόκρουση της απόβασης των Αλγερινών πειρατών στο νησί.

Από τις ελληνικές πηγές προκύπτει ότι το 1823 το Βουλευτικό αναγνώρισε με απόφασή του τις ως τότε υπηρεσίες της και της απένειμε το βαθμό του αντιστρατήγου. Τον Μάιο του 1825 η Μαντώ προσέφερε στην κυβέρνηση ομολογίες 30.000 γροσίων και ζήτησε να διατεθούν για να λάβει μέρος η ίδια, με όσους στρατιώτες θα τής διέθετε η διοίκηση, σε επιχειρήσεις εναντίον των Τουρκοαιγυπτίων. Η οικονομική ενίσχυση του Αγώνα από τη Μαντώ Μαυρογένους και γενικότερα η δράση της, όπως οι επιστολές της προς τις φιλελληνίδες τής Γαλλίας και της Αγγλίας, κατέστησαν θρυλικό το όνομά της στους ευρωπαϊκούς φιλελληνικούς κύκλους και η προσωπογραφία της τυπώθηκε και κυκλοφόρησε το 1827 σε όλη την Ευρώπη.

Το 1825 ζούσε στο Ναύπλιο σ’ ένα μισοερειπωμένο σπίτι. Οι πόροι της είχαν εξαντληθεί και αναγκαζόταν να εκποιεί ακίνητα της οικογένειάς της που είχε στα νησιά των Κυκλάδων. Ο έρωτάς της για τον στρατηγό Δημήτριο Υψηλάντη (1794-1832) προκάλεσε την αντίδραση τού περιβάλλοντός του και πολλά κουτσομπολιά στο Ναύπλιο. Ο Υψηλάντης φαίνεται να της είχε υποσχεθεί γάμο, όμως αργότερα πήρε πίσω τον λόγο του.

Η αθέτηση της υπόσχεσης του Δημητρίου Υψηλάντη ότι θα τη νυμφευόταν, η ένδεια στην οποία είχε περιέλθει και η βίαιη απομάκρυνσή της από το Ναύπλιο το 1826 με εντολή του Ιωάννη Κωλέττη, υπήρξαν βαρύτατα πλήγματα για την ηρωίδα. Ενεργώντας απερίσκεπτα υπέβαλε στην Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας (1827), ένα υπόμνημα - κατηγορητήριο κατά του Υψηλάντη, ζητώντας από τους πληρεξουσίους να δικαιώσουν την ίδια και να καταδικάσουν τον στρατηγό. Παρόλα αυτά, το υπόμνημα της Μαυρογένους δεν αναγνώστηκε ποτέ, ούτε καν αναφέρεται στα πρακτικά της Συνέλευσης.

Νέα σχετική αναφορά υπέβαλε λίγες μέρες μετά την άφιξη στην Ελλάδα του Ιωάννη Καποδίστρια (1η Φεβρουαρίου 1828). Ο πρώτος κυβερνήτης του νεοσύστατου ελληνικού κράτους αναγνώρισε τις θυσίες της προς το έθνος και τις απένειμε τον τιμητικό βαθμό του αντιστρατήγου και μικρή σύνταξη. Παράλληλα, τις ανέθεσε την εποπτεία του Ορφανοτροφείου του Ναυπλίου.

Μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια (1831) τα προβλήματα επιβίωσης οξύνθηκαν για την ηρωίδα, ενώ επιδεινώθηκαν και οι σχέσεις με την οικογένειά της. Η μητέρα της, αλλά και ο σύζυγος της αδελφής της την κατηγόρησαν ότι κατασπατάλησε τη μεγάλη οικογενειακή περιουσία. Αναγκάστηκε τότε να απευθύνει επιστολή προς τον βασιλιά Όθωνα και να του διεκτραγωδήσει την κατάστασή της χωρίς να λάβει όμως απάντηση.

Αργότερα, εγκαταστάθηκε στη Πάρο, όπου υπήρχαν συγγενείς της, αλλά δυστυχώς προσβλήθηκε από τυφοειδή πυρετό. Στην Παροικιά υπήρχε ένας μόνο γιατρός και αυτός πρακτικός, ο Φραγκίσκος Κονταρίνης. Ένα πρωινό του Ιουλίου του 1840 η Μαντώ Μαυρογένους έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 44 ετών, σχεδόν λησμονημένη απ’ όλους.

Πηγές: 

https://www.sansimera.gr/biographies/1015 

Η Πυρηνική Φυσική είναι ο τομέας της Φυσικής που ασχολείται με τη μελέτη των φαινομένων που συσχετίζονται με τον πυρήνα του ατόμου, τα στοιχειώδη  σωματίδια που τον αποτελούν καθώς και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους. Αξιοσημείωτη είναι η αξία της στον κλάδο της Αστροφυσικής ενώ έχει συμβάλει σημαντικά στην επίλυση του ενεργειακού προβλήματος και την παραγωγή όπλων. Παρόλο που ο τομέας αυτός συσχετίζεται με ονόματα όπως Μπερκερέλ, Φέρμι και Όπενχαιμερ, γεννητορές της αποτελούν δύο γυναίκες, η Μαρί Κιουρί και η Λίζε Μάιτνερ.  

Η Μαρί Κιουρί σε συνεργασία με τον σύζυγό της ανακάλυψε το ράδιο, το πρώτο ραδιενεργό υλικό που έχει ανακαλυφθεί. Αργότερα, ανακάλυψε επίσης το πολώνιο και υπήρξε η πρώτη γυναίκα που έγινε καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο της Σορβόννης, ενώ τιμήθηκε δυο φορές με το Βραβείο Νόμπελ στη Φυσική (1903) και τη Χημεία (1911). Ως γυναίκα όμως, δυσκολεύτηκε να ασχοληθεί με τον επιστημονικό τομέα καθώς δεν επιτρεπόταν η φοίτηση γυναικών στα πολωνικά πανεπιστήμια, με αποτέλεσμα να παρακολουθήσει μαθήματα στο παράνομο «Ιπτάμενο Πανεπιστήμιο». Τέλος, η Μαρί Κιουρί μελέτησε στενά τα φαινόμενα της ραδιενέργειας ενώ διέπρεψε στους κλάδους της φυσικής και της χημείας.  

Η Λίζε Μάιτνερ αποφάσισε ότι ήθελε και αυτή να γίνει φυσικός και να ασχοληθεί με τη ραδιενεργή ακτινοβολία. Μάλιστα, μαζί με τους Όττο Χαν και Φριτς Στράσσμαν υπήρξαν οι πρώτοι που αντιλήφθηκαν ότι ο πυρήνας του ουρανίου είναι δυνατόν να διασπαστεί όταν "βομβαρδιστεί" με νετρόνια. Παρ' όλα αυτά, ενώ ανέπτυξε τη θεωρία της πυρηνικής σχάσης, που οδήγησε στην ατομική βόμβα, η ίδια δεν ήθελε απολύτως καμιά σχέση με τις συνέπειες ενός τέτοιου δημιουργήματος. Ο Χαν τιμήθηκε το 1944 με το Βραβείο Νόμπελ Χημείας, όμως η Μάιτνερ, ως Εβραία γυναίκα, παραγκωνίστηκε από την επιτροπή απονομής του Βραβείου.    

Αδιαμφισβήτητα λοιπόν, η συμβολή των Μαρία Κιουρί και Λίζε Μάιτνερ στην ανάπτυξη του κλάδου της Πυρηνικής Φυσικής είναι αξιοσημείωτη. Μάλιστα, οι δύο αυτές γυναίκες υπήρξαν πρωτοπόρες επιστήμονες και ασχολήθηκαν με πάθος και ανιδιοτέλεια με την μελέτη της ραδιενέργειας.

Πηγές:

Λίζε Μάιτνερ: Γιατί η επιστήμονας που προτάθηκε 46 φορές για το Νόμπελ δεν το κέρδισε ποτέ

Λίζε Μάιτνερ - Βικιπαίδεια

Μαρί Κιουρί: Η Βιογραφία, Τα Αποφθέγματα Και Τα Νόμπελ 

Μαρί Κιουρί. Η φυσικός που κέρδισε δύο βραβεία Νόμπελ, έτρωγε μόνο ψωμί με βούτυρο και τσάι μέχρι να τελειώσει τις σπουδές της - ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

Through ink and paper she shared her feelings

Her true colors, her true self

A love so deep for poetry

Through her stories she lost and found herself

What is more beautiful than a woman filled with passion...

Louise Gluck, a poet that shall be remembered

*Το παραπάνω ποίημα συντάχθηκε προς τιμή της Λουίζ Ελίζαμπεθ Γκλικ, μιας Αμερικανίδας συγγραφέως και ποιήτριας που άφησε πίσω της αξέχαστα λογοτεχνικά έργα. Η καριέρα της άγγιξε την κορυφή όταν κέρδισε το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2020. Η ποιήτριά μας γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη στις 22 Απριλίου του 1943, ενώ απεβίωσε στη Μασαχουσέτη στις 13 Οκτωβρίου του 2023.