Προσκεκλημένοι Ομιλητές

Λάμπρος Βαρελάς

(Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης)

Νεοελληνική Φιλολογία

Αρχειακή έρευνα και νεοελληνική φιλολογία

Στην εισήγηση θα δοθεί ένα εποπτικό διάγραμμα της ιστορίας της αρχειακής έρευνας στη νεοελληνική φιλολογία από τις αρχές του 20ού αιώνα μέχρι σήμερα. Παράλληλα θα παρουσιαστούν οι βασικοί φορείς αρχειακού υλικού, χρήσιμου για τη μελέτη της νεοελληνικής λογοτεχνίας και θα αναδειχθεί μέσα από τρανταχτές περιπτώσεις η αξία και της αρχειακής έρευνας για την καλύτερη γνώση μας στον χώρο της νεοελληνικής φιλολογίας.

Σταύρος Σκοπετέας

(Georg-August Universität Göttingen)

Γλωσσολογία

Η ιεροτελεστία της βροχής: Μια εισαγωγή στη γλώσσα των σύγχρονων Μάγια

Η ιεροτελεστία της βροχής πραγματοποιείται κατά την κορύφωση της περιόδου της ξηρασίας, τον Μάιο, και αποτελεί ουσιαστικά μια έκκληση στον Τσάακ, το θεό της βροχής, του κεραυνού, της γονιμότητας και της γεωργίας, που έχει κεφάλι ανθρώπου, σώμα φιδιού, και μύτη που θυμίζει προβοσκίδα. Η παρουσίαση αυτή εισάγει τα βασικά στοιχεία της γλώσσας Γιουκατέκ Μάγια (μια από τις περίπου 30 ομιλούμενες γλώσσες της γλωσσικής οικογένειας των Μάγια) με βάση ένα κείμενο που περιγράφει τις λεπτομέρειες αυτής της ιεροτελεστίας.

Με βάση το κείμενο αυτό, θα εξετάσουμε μια σειρά από γραμματικά φαινόμενα, τα οποία δεν είναι οικεία στον γεωγραφικό μας χώρο και αποτελούν σημαντικό αντικείμενο των σημερινών ερευνών στη γραμματική περιγραφή και ανάλυση των γλωσσών του κόσμου:

ΦΩΝΟΛΟΓΙΑ: Την αντίθεση μεταξύ διαφορετικών μουσικών τόνων για την έκφραση της λεξικής σημασίας, με ένα ενδιαφέρον σύστημα που θυμίζει τους τόνους της Αρχαίας Ελληνικής: οι βραχείες συλλαβές δεν φέρουν τόνο, ενώ οι μακρές συλλαβές έχουν μια αντίθεση μεταξύ υψηλού και χαμηλού τόνου.

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ: Την προαιρετική χρήση του ΑΡΙΘΜΟΥ. Το θέμα αυτό απασχολεί ιδιαίτερα τις σύγχρονες θεωρίες της σύνταξης (το ερώτημα είναι αν η κατηγορία του ΑΡΙΘΜΟΥ έχει διαφορετική λειτουργία στη δομή των ονοματικών φράσεων διαφόρων γλωσσών) και της σημασιολογίας (το ερώτημα είναι αν τα ονόματα στις γλώσσες με προαιρετικό πληθυντικό έχουν διαφορετική σημασία, παρόμοια με τα μη αριθμήσιμα ονόματα της Ελληνικής).

ΣΥΝΤΑΞΗ: Η βασική σειρά των όρων είναι Ρήμα-Αντικείμενο-Υποκείμενο. Η προτασιακή δομή έχει θέσεις για τη θεματικοποίηση και την εστίαση στην αριστερή περιφέρεια της πρότασης, οι οποίες αλληλεπιδρούν με τη χρήση διαφόρων μορίων καθώς και με την κλίση του ρήματος. Η δομή αυτή επιβεβαιώνει τις προβλέψεις των χαρτογραφικών θεωριών της σύνταξης με άμεση μορφολογική μαρτυρία.

ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΑ: Τη χρήση απόλυτων συντεταγμένων για τον προσανατολισμό στο χώρο, που διαφέρει ριζικά από τα συστήματα σχετικής τοποθέτησης στις προθέσεις των ευρωπαϊκών γλωσσών. Το φαινόμενο αυτό έχει απασχολήσει τη γλωσσολογική ανθρωπολογία και έχει γίνει αντικείμενο μιας σειράς ερευνών στα πλαίσια της θεωρίας της σχετικότητας.

Γεώργιος Κούζας

(Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών)

Λαογραφία

Φήμες, διαδόσεις και κοινωνικοί σχολιασμοί: Η σημασία των σύγχρονων μορφών προφορικότητας για τον πολιτισμό της καθημερινότητας

Η ανακοίνωση έχει στόχο να αναδείξει την κοινωνική και πολιτισμική σημασία των σύγχρονων μορφών του προφορικού λόγου και ειδικότερα των «καθημερινών αφηγήσεων». Σύμφωνα με τον γνωστό λαογράφο Hermann Bausinger, οι «καθημερινές αφηγήσεις» λόγω της εφήμερης φύσης τους και της «ρευστής» μορφής τους (έχουν ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιεχόμενο σε σύγκριση με άλλα είδη του έντεχνου λαϊκού λόγου) παρέμειναν για δεκαετίες στο περιθώριο της έρευνας. Όμως, κατά τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι ερευνητές από διάφορους επιστημονικούς κάδους στρέφουν το ενδιαφέρον τους και σε αυτές τις αφηγήσεις στα πλαίσια μελέτης και επανεκτίμησης του πολιτισμού της καθημερινότητας.

Η ανακοίνωση θα εστιάσει σε τέσσερις κατηγορίες των «καθημερινών αφηγήσεων», που γνωρίζουν μεγάλη διάδοση στην καθημερινή επικοινωνία. Ειδικότερα, θα μας απασχολήσουν α) οι φήμες, β) οι διαδόσεις, γ) οι κοινωνικοί σχολιασμοί και δ) οι αστικοί θρύλοι. Θα επισημάνουμε τις μεταξύ τους ομοιότητες και διαφορές (δομή και θεματικές), καθώς και τις διάφορες υποκατηγορίες τους.

Σε ένα δεύτερο επίπεδο θα αναλύσουμε, μέσα από εθνογραφικά παραδείγματα, την κοινωνική δυναμική των «καθημερινών αφηγήσεων». Όπως αναδεικνύεται από την έρευνα, αυτές οι μορφές λόγου έχουν έναν κομβικό ρόλο στην επικοινωνία των ανθρώπων, καθώς συνδέονται με την προώθηση ατομικών και συλλογικών συμφερόντων και συγκεκριμένων στρατηγικών.