Zobowiązania Uniwersytetu wobec wsparcia
zdrowia psychicznego osób studiujących i pracujących na UW
zdrowia psychicznego osób studiujących i pracujących na UW
dr Magdalena Budziszewska (Wydział Psychologii UW)
magdalena.budziszewska@psych.uw.edu.pl
W ostatnich latach narastającym problemem i częstym przedmiotem rozmów osób studiujących stało się radzenie sobie z kryzysami psychicznymi i troska o zdrowie psychiczne, własne i bliskich osób.
Badanie, przeprowadzone w 2023 roku na reprezentatywnej próbie osób w wieku 18-21 lat wskazało na wysoki poziom ryzyka kryzysów psychicznych wśród młodych dorosłych. To grupa, której wejście w pełnoletniość zbiegło się z doświadczeniem pandemii i wybuchem wojny w Ukrainie. Często zgłasza ona osamotnienie i nie bez przyczyny niepokoi się także szerszym stanem świata, w tym globalnymi problemami środowiska i polityki.
Co ciekawe, młodzi jako jedną ze swoich głównych trosk wskazali troskę o zdrowie psychiczne ludzi. Zajęła ona 3 miejsce zaraz po martwieniu się o kwestie finansowe: inflację i sytuację materialną. To pierwszy raz, kiedy kwestie zdrowia psychicznego są tak wysoko w rankingu niepokojów.
Jednocześnie około 16% młodych dorosłych w Polsce deklaruje tak złe samopoczucie, że wymagają właściwe pilnej pomocy.
W tym samym badaniu pokazano, że poprawa dostępności wsparcia psychicznego i psychiatrycznego – to postulat ważny dla większości z nich.
Uniwersytet musi zatem aktywnie i większym stopniu niż do tej pory ustosunkować się do zobowiązania, jakim jest wspieranie zdrowia psychicznego i dobrostanu osób studiujących.
Wsparcie jest potrzebne nie tylko w formie reagowania na nagłe sytuacje i ostre kryzysy, ale także w formie możliwości uzyskania systematycznej pomocy przed dłuższy okres.
Na docenienie zasługują stale rozwijane inicjatywy, w tym praca osób związanych z Centrum Pomocy Psychologicznej UW i Biurem ds. Osób z Niepełnosprawnościami. Od wielu lat istnieją tam i są rozbudowywane wartościowe działania uniwersyteckie w obszarze zdrowia. Obszar ten zasługuje na dalsze priorytetowe wsparcie.
Możliwość skorzystania z pomocy jest często uwarunkowana dostępnością informacji o jej istnieniu, destygmatyzacją i zaufaniem. Stąd potrzebne są działania edukacyjne w zakresie form pomocy psychologicznej, jak i szerokie działania informacyjne w zakresie jej dostępności na UW (i poza nim).
Potrzebne są też działania związane z budowaniem pozytywnego i długotrwałego zdrowia i całościowe myślenie o Uniwersytecie, jako o wspierającym i zdrowym środowisku edukacyjnym. Jego elementami są wzajemny szacunek, poszanowanie godności, otwartość, współpraca i wspólna odpowiedzialność za procesy uczenia się wykładowców i studentów.
Wsparcie w dostosowaniu warunków studiowania jest kwestią ważną i wymagającą indywidualnego podejścia w ramach dostępnych możliwości, oraz współpracy pomiędzy systemem edukacji i opieki zdrowotnej.
Od rzadziej rozważanej strony: tworzenie przyjaznych fizycznych przestrzeni, w tym cichych miejsc gdzie można odpocząć, miejsc z kontaktem z naturą w poszanowaniu dla dzikich mieszkańców przestrzenni uniwersyteckiej – w tym drzew, czy ptaków i zwierząt, także stanowi wymiar troski o zdrowie i jest ważne dla wielu osób.
Osoby w spektrum autyzmu i neuroróżnorodności
Osoby w spektrum szeroko rozumianej neuroróżnorodności stanowią bogatą i niejednorodną grupę, której obecność w środowisku Uniwersytetu jest coraz bardziej widoczna. Są one obecne w grupie osób studiujących, ale także wśród pracowniczek i pracowników naukowych i administracji, stanowiąc ważną część środowiska. Wspieranie tych osób także jest ważnym zadaniem Uniwersytetu, gdzie należy docenić podjęte w tej sprawie wysiłki, i stale rozbudowywać ten obszar, z uwzględnieniem zróżnicowanego charakteru tej grupy osób.
Badania pokazują, że wiele osób z tej grupy nie ujawnia na uczelniach swoich trudności, między innymi z obawy przed stygmatyzacją lub byciem posądzonym o ubieganie się o „przywileje.”
Sytuacja doktorantów i doktorantek
Badania prowadzone na całym świecie, pokazują, że osoby uczestniczące w studiach doktoranckich i planujące pracę w nauce, stanowią grupę wysokiego ryzyka trudności w obszarze zdrowia psychicznego, zwłaszcza lęku i depresji. Jest to częściowo związane z wysokimi wymaganiami i jednoczesną niepewnością życiową i finansową tego typu pracy.
Chociaż niewiele można znaleźć danych dotyczących stanu zdrowia różnych grup osób na UW, to w dużym badaniu skoncentrowanym na równym traktowaniu ze względu na płeć,w którym wzięło w nim udział ponad 10 tys osób, doktoranci byli jedną z najbardziej obciążonych grup. W szczególności doktorantki często raportowały poczucie braku wsparcia i niepewność przyszłości zawodowej.
Dobrostan osób pracujących na UW
Obciążenie dotyczy także kobiet pracujących w nauce - pracownice naukowe i dydaktyczne częściej niż inne grupy deklarowały przykładowo zmęczenie, choć nie dotyczy ono oczywiście ich wyłącznie. Jest to spójne z wynikami badań na świecie, w których widać, że w sytuacjach obiektywnych trudności i wyzwań kobiety często ponoszą tego najbardziej dojmujące konsekwencje.
Wynika z tego nie tylko konieczność stworzenia systemu wsparcia dla różnych grup, ale i takiego kształtowania warunków samej pracy uniwersyteckiej, jej organizacji i obciążeń, aby czynić Uniwersytet miejscem dbającym o dobrostan wszystkich grup społeczności Uniwersytetu. W procesie tym znaczenie ma także życzliwa atmosfera, ułatwianie procedur administracyjnych i dobre relacje międzyludzkie.