การตักบาตรเทโวเป็นประเพณีที่สืบทอดกันมาอย่างยาวนาน ตักบาตรเทโว หรือเรียกว่า การตักบาตรเทโวโรหณะ ซึ่งคำว่า "เทโว” ย่อมาจาก "เทโวโรหณะ” แปลว่า การเสด็จจากเทวโลก การตักบาตรเทโวจึงเป็นการระลึกถึงวันที่พระพุทธองค์เสด็จกลับจากการโปรดพระพุทธมารดาในเทวโลก ประเพณีการทำบุญกุศลเนื่องในวันออกพรรษานี้ ทุกวัดในประเทศไทย ก็จะมีการจดพิธีการตักบาตรเทโวนี้

ตักบาตรเทโว หรือตักบาตรเทโวโรหณะ เป็นวันที่พระพุทธเจ้าเสด็จลงจากสวรรค์ ชั้นดาวดึงส์ในเวลาเช้าวันแรม 1 ค่ำ เดือน 11 หลังจากที่พระองค์ทรงจำพรรษาที่นั้นเป็นเวลา 3 เดือน ความสำคัญของวันเทโวโรหณะ เป็นวันที่มีการทำบุญตักบาตรที่พิเศษวันหนึ่ง กล่าวคือ ในพรรษาหนึ่งพระพุทธเจ้าได้เสด็จไปยังสวรรค์ชั้นดาวดึงส์แสดงพระอภิธรรมโปรด พระมารดา และทรงจำพรรษาที่นั้น พอออกพรรษาก็เสด็จลงจากเทวโลกนั้นมายังโลกมนุษย์ ใกล้เมืองพาราณสี ชาวบ้านชาวเมืองทราบข่าวก็พากันไปทำบุญตักบาตรพระพุทธองค์ที่นั้น และเป็นการรับเสด็จพระพุทธองค์ด้วย กล่าวกันว่า ในวันนี้ได้เกิดเหตุอัศจรรย์ คือ เทวดา มนุษย์ และสัตว์นรก ต่างมองเห็นซึ่งกันและกัน จึงเรียกวันนี้อีกชื่อหนึ่งว่า "วันพระเจ้าเปิดโลก” คือ เปิดให้เห็นกันทั้ง 3 โลกนั้นเอง

การตักบาตรรับเสด็จพระพุทธเจ้าได้ปฏิบัติสืบเนื่องต่อกันมาเป็นประเพณีจนถึงเมืองไทยจึงเรียกประเพณีนี้ ว่า การตักบาตรเทโวโรหณะ เพื่อให้สะดวกในการสื่อความหมายนิยมสั้นๆ

ว่าการตักบาตรเทโว ด้วยเหตุนี้ วันเทโวโรหณะจึงเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า วันตักบาตรเทโว และเมื่อถึงวันตักบาตรเทโว พุทธศาสนิกชนนิยมไปทำบุญตักบาตรกันที่วัด โดยแต่ละที่จะเตรียมของไปทำบุญ ในแบบที่อาจตะแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับที่สัดในแต่ละที่ เช่น เตรียมอาหารในตอนเช้า อาหารที่เตรียมเพื่อตักบาตรเป็นพิเศษในวันนี้ คือ ข้าวต้มมัด และข้าวต้มลูกโยน วัดบางวัดอาจจะจำลองสถานการณ์วันที่ พระพุทธเจ้าเสด็จลงจากเทวโลกชั้นดาวดึงส์ คือ ประชาชนจะนั่งหรือยืนสองฝั่งทางลงจากอุโบสถ หรือศาลา ให้พระสงฆ์เดินเข้าแถวเรียงลำดับรับบาตรตรงกลาง โดยมีมัคนายก เดินอัญเชิญพระพุทธรูปนำหน้าแถวพระสงฆ์ หลักจากตักบาตรแล้ว มีการอาราธนาศีล สมาทานศีล และรักษาศีล ฟังธรรมและทำสมาธิตามโอกาส เพื่อทำให้จิตใจบริสุทธิ์ผ่องใส แผ่เมตตา และกรวดน้ำอุทิศส่วนกุศลให้กับญาติ ผู้ล่วงลับ และสรรพสัตว์

โดยในทุกปีวัดเนินเหล็กได้มีการจัดงานตักบาตรเทโวให้กับประชาชนในตำบลโนนเหล็ก ที่วัดเนินเหล็ก อ.เมืองอุทัยธานี จ.อุทัยธานี โดยภายในงานมี การแสดงแสงของนักเรียนในชุมชนพร้อมรับประทานอาหารสำรับคาว - หวาน พิธีตักบาตรเทโว ข้าวสารอาหารแห้ง ประเพณีตักบาตรเทโวที่วัดเนินเหล็กเป็นงานประเพณี ที่เป็นเอกลักษณ์สำคัญของคนในชุมชนทำให้ชาวบ้านได้ทำบุญพร้อมหน้าพร้อมตากันรับพรจากพระเป็นศิริมงคลในช่วงออกพรรษาและมีการละเล่นสำคัญของชาวบ้าน เชิญชวนให้ลูกหลานได้เข้ามาร่วมสนุกกันอย่างมากมาย มีการแสดง แสง สี เสียง หลากหลายอย่างในช่วงเทศกาลนี้ มีการสืบสานการทำขนม ข้าวต้มลูกโยน ขนมเทียน เพื่อให้ลูกหลานที่กลับมาจากในเมืองได้เรียนรู้การทำขนมสมัยปู่ ย่า ตา ยาย เพื่อที่จะนำไปทำบุญที่วัดและยังเป็นการพบปะครอบครัวที่สำคัญเพราะได้อยู่กันอย่างพร้อมหน้าพร้อมตา เรียนรู้วิธีการทำขนมตลอดจนเรียนรู้วิธีการทำขนมไทยโบราณที่ไม่มีสูตรไหนอร่อยเท่านี้อีกแล้ว

ขนมอย่างหนึ่งที่นิยมใช้ตักรบาตรกันมาช้านานนั่นก็คือ ข้าวต้มลูกโยน ซึ่งมีความเกี่ยวพันกับเทศกาลออกพรรษา เพราะในวันที่พระพุทธเจ้าเสด็จลงจากเทวโลกนั้น นอกจากเหล่าเทวดาจะมาคอยส่งเสด็จและเสกบันไดแก้ว บันไดเงิน บันไดทองให้พระพุทธเจ้าได้เสด็จลงมาแล้ว เหล่าประชาชนทั้งหลายต่างก็ตั้งใจจะไปทำบุญตักบาตรกับพระพุทธเจ้ากันอย่างมากมายเช่นกัน เนื่องจากมีผู้คนไปรอใส่บาตรอย่างเนืองแน่น

จึงมีบางคนที่ไม่สามารถเข้าไปใส่บาตรได้ ดังนั้นจึงได้มีคนคิดทำข้าวต้มลูกโยน ซึ่งเป็นข้าวเหนียวนึ่ง ห่อด้วยใบมะพร้าว ทิ้งหางยาว แล้วตั้งจิตอธิษฐาน และโยนขนมลูกโยนนั้นใส่บาตรของพระพุทธเจ้า นับได้ว่าข้าวต้มลูกโยนเป็นขนมคู่เทศกาลออกพรรษาที่นอกจากจะกินอร่อยแล้ว ยังมีความเป็นมาที่น่าสนใจยิ่ง