- Ο ΜΕΓΑΣ ΙΕΡΟΕΞΕΤΑΣΤΗΣ (Ἤγουν, περὶ Δαιμονολογίας τῆς Παπικῆς Ἐξουσίας)

Εἰσαγωγὴ - Μετάφραση - Θεολογικὸς καὶ Φιλολογικὸς σχολιασμός:

ΑΝΤΩΝΗ ΙΑΚ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΗ

Τὶς ἡμέρες αὐτὲς μὲ τὸν ἀνωτέρω τίτλο δόθηκε στὴν κυκλοφορία ἕνα βιβλίο τοῦ θεολόγου - φιλολόγου κ. Ἀντ. Ἐλευθεριάδη, ποὺ ἐνημερώνει καὶ προσεγγίζει φιλοσοφικὰ καὶ θεολογικὰ τὸ περίφημο κεφάλαιο τοῦ Μεγάλου Ἱεροεξεταστῆ, ποὺ ἔμεινε ὡς ἐκπρόσωπος τοῦ παπικοῦ Μεσαίωνος. Ἀναδημοσιεύουμε τὸν πρόλογο τοῦ ἔργου, στὸν ὁποῖο ἀποκαλύπτεται μία ὁμολογία τοῦ ἀπὸ ἐτῶν ἀπελθόντος στὴν αἰωνιότητα καρδιναλίου Εὐγενίου Τισσερὰν γιὰ τὴν «ἁμαρτωλὴ ἐκκλησία» τοῦ παπισμοῦ. Ἂν αὐτοὶ ποὺ γνωρίζουν «ἐκ τῶν ἔσω» τὰ τῶν οἰκουμενιστικῶν διαλόγων δὲν ἐνθουσιάζωνται, ἀλλ᾽ ἀπαξιώνουν τὰ διαδραματιζόμενα καὶ τὰ σχολιάζουν πικρὰ σὲ στιγμὲς εἰλικρινείας, ποιός ἀπὸ τοὺς ἄλλους μπορεῖ νὰ ἔχῃ διαφορετικὴ γνώμη;

Οἱ ἐνδιαφερόμενοι μποροῦν νὰ τὸ ἐπικοινωνοῦν στὰ τηλ. 210-38.18.273 ἢ 699.700.44.07.

Συνηθίζουμε στὶς πρῶτες γραμμὲς κάθε βιβλίου νὰ διαβάζουμε ποιός εἶναι ὁ βαθύτερος σκοπός, τὸ Θουκυδίδειο «αἴτιο» μιᾶς ἔκδοσης. Στὴν προκειμένη περίπτωση τὸ ἀνὰ χεῖρας ἐγχείρημα ἔχει σημεῖο ἀναφορᾶς ἕνα ἐκλεκτὸ καὶ πολὺ γνωστὸ Μῦθο τοῦ Μεγάλου Ἱεροεξεταστῆ ποὺ διαβάζουμε στὸ τελευταῖο ἔργο τοῦ μεγίστου τῶν ρώσων λογοτεχνῶν τοῦ Φιόντορ Ντοστογιέφσκι μὲ τίτλο «Οἱ Ἀδελφοὶ Καραμάζοβ». Ἡ παροῦσα συγγραφικὴ προσπάθεια εἶναι τὸ ἀποτέλεσμα μιᾶς αἰσθητικῆς καὶ βιωματικῆς προσέγγισης τοῦ ὅλου προβλήματος ποὺ ἀναφέρεται στὶς θεολογικὲς καὶ ἱστορικὲς ἀπόψεις, οἱ ὁποῖες διατυπώνονται τελευταῖα στοὺς διαλόγους κυρίως μεταξὺ ὀρθοδόξων καὶ ρωμαιοκαθολικῶν θεολόγων. Ἂς πᾶμε ὅμως πιὸ κοντὰ στὶς πηγὲς τοῦ ἐν λόγω προβλήματος. Ὅλοι ἀσφαλῶς ἔχουμε διαβάσει ἢ οἱ μεγαλύτεροι στὴν ἡλικία ἐνθυμοῦνται ὅτι μετὰ τὴν ἄνοδο στὸ Θρόνο τοῦ Πατριαρχείου τῆς Κωνσταντινουπόλεως τοῦ ἐξ Ἀμερικῆς Ἀθηναγόρα (1948) ξεκίνησαν διπλωματικὲς μυστικὲς καὶ ἐπίσημες ἐπαφὲς μὲ τὸ Βατικανό. Ὁ Ἀθηναγόρας ἐπὶ συνεχῆ ἔτη διαπραγματευόταν παρασκηνιακῶς μὲ τὸ Βατικανὸ τὴν συνάντησή του μὲ τὸν Πάπα. Ἡ συνάντηση αὐτὴ πραγματοποιήθηκε τελικὰ τὸν Ἰανουάριο τοῦ 1964 στὰ Ἱεροσόλυμα. Καὶ ἀπὸ τότε ἀρχίζει ἕνα πρωτόγνωρο «εἰδύλιο» μεταξὺ τῶν δύο ἐκκλησιῶν, λουλούδια ἀγάπης, ἀσπασμοί, φιλοφρονήσεις, ἀνταλλαγὲς εὐχῶν καὶ κολακευτικῶν Γραμμάτων, ἀγκαλιές, ἀποσιώπηση διαφορῶν, δὲν μᾶς χρειάζονται οἱ θεολόγοι, αὐτοὶ βαθαίνουν τὸ ρῆγμα, διάλογος ναί, ἀλλὰ διάλογος ἀγάπης καὶ συμφιλίωσης: εἶναι φράσεις τοῦ Πατριάρχη Ἀθηναγόρα. Θυμᾶμαι τότε, μετὰ τὴν πολύκροτη ἐκείνη συνάντηση, δημοσιογραφικὲς γραφίδες, ὁλόκληρα βιβλία φιλοπατριαρχικῶν συγγραφέων, ὁμιλίες ἐπισκόπων καὶ ἱεροκηρύκων, φωτογραφίες καὶ πορτραῖτα εἶχαν ὡς ἐπίκεντρο μιὰν ἀκατάσχετη ἀγαπολογία.

Καὶ στὸ σημεῖο αὐτὸ θὰ ζητοῦσα τὴν ἰδιαίτερη προσοχὴ τοῦ ἀγαπητοῦ καὶ καλοπροαίρετου ἀναγνώστη μου. Μιὰ κουβέντα ὅμως νὰ προσθέσω ἀκόμα καὶ νὰ πῶ: ὅτι ἡ ἐν λόγω πολυσυζητημένη συνάντηση δὲν ἔγινε τυχαῖα καὶ αὐθόρμητα. Προγραμματίσθηκε, σχεδιάσθηκε καὶ ἀποφασίσθηκε πολλὰ χρόνια πρίν, ἤδη ἀπὸ τὸν πρῶτο χρόνο τῆς ἀνάρρησης στὸ Θρόνο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη Ἀθηναγόρου. Ἀπὸ τὴν πλευρὰ τῆς Ρωμαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας ἐργάσθηκε διπλωματικὰ καὶ παρασκηνιακῶς κυρίως ὁ καρδινάλιος Αὐγουστῖνος Μπέα, ὁ Καρδινάλιος Βίλλεμπρανς, ὁ Ρωμαιοκαθολικὸς ἱερομόναχος Πέτρος Ντυπρέ, ἀλλὰ κυρίως καὶ κατ’ ἐξοχήν, ὁ καρδινάλιος Εὐγένιος Τισερὰν (Cardinal Eugène Tisserant [1884-1972]), ὁ πρύτανης τοῦ κολλεγίου τῶν καρδιναλίων (1951), ὁ δεύτερος τῆ τάξει, κατὰ τὸ πρωτόκολλο, στὴν καθολικὴ ἱεραρχία. Ὁ ἐν λόγω Καρδινάλιος ὑπῆρξε ἡ σπουδαιότερη προσωπικότητα τοῦ ΧΧοῦ αἰῶνα στὸν ρωμαιοκαθολικὸ κόσμο: προήδρευσε μὲ τὸ ἀξίωμα αὐτὸ δύο ἐκλογῶν Πάπα καὶ μιᾶς Συνόδου. Ὑπῆρξε ταυτοχρόνως ἕνας γίγαντας γνώσεων, Γάλλος Ἀκαδημαϊκός, ἔξοχος διπλωμάτης καὶ ἄνθρωπος δράσης.

Ἦταν κάτοχος, πλὴν τῶν εὐρωπαϊκῶν γλωσσῶν, τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς, ἑβραϊκῆς, συριακῆς, ἀραβικῆς, αἰθιοπικῆς καὶ ἀσυριακῆς γλώσσας. Ἤδη ἀπὸ τὸ 1936 ἐτέθη ἐπὶ κεφαλῆς τῆς πολὺ σπουδαίας Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς γιὰ τὶς ἀνατολικὲς ἐκκλησίες, ὅπου παρέμεινε ἐπὶ εἰκοσιτρία χρόνια. Γύρω στὸ 1959 μὲ θάρρος καὶ παρρησία σὲ δημόσια ὁμιλία του ἔψεξε τὴν Τουρκία γιὰ τὴν γενοκτονία τῶν Ἀρμενίων, μὲ συνέπεια νὰ διακοποῦν οἱ διαπραγματεύσεις Βατικανοῦ-Τουρκίας, γιὰ τὴ σύναψη διπλωματικῶν σχέσεων. Ὁ Καρδινάλιος Τισερὰν καταδίκασε ἀκόμα ἀπερίφραστα τοὺς γνωστοὺς στὸ Ὀρθόδοξο Κοινὸ Οὐστάζι τῆς Κροατίας καὶ τὴ συμμετοχὴ καθολικῶν κληρικῶν καὶ φραγκισκιανῶν μοναχῶν στὴ γενοκτονία τῶν σέρβων ὀρθοδόξων, κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ Β΄ παγκοσμίου πολέμου. Καὶ ἕνα ἀκόμα στοιχεῖο τοῦ ἐλεύθερου καὶ ἀσυμβίβαστου αὐτοῦ χαρακτήρα, τοῦ μεγάλου Γάλλου καὶ ἑλληνολάτρη Καρδιναλίου Τισερὰν εἶναι: ἡ σθεναρὴ ἀντίρρηση ποὺ δημοσιοποίησε ἀπέναντι στὸν πάπα Πίο ΧΙΙ σχετικὰ μὲ τὴν ἀνακήρυξη σὲ δόγμα τῆς Ἀνάληψης τῆς Θεοτόκου –αὐτὸ τὸ δόγμα, καθορίστηκε δογματικὰ καὶ ἀλάνθαστα ἀπὸ τὸν ἐν λόγω πάπα, τὴν 1η Νοεμβρίου 1950– μὲ βάση τὸ ἐπιχείρημα ὅτι ἡ παράδοση τῆς ἁγίας «ἀθανάτου κοιμήσεως» τῆς Παναγίας, σύμφωνα μὲ τὴν παράδοση τῆς Ὀρθοδόξου Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας, εἶναι ἐπαρκὴς καὶ σωστὴ λατρευτικὴ θέση. Καλὰ ὅλ’ αὐτά, θὰ μὲ προλάβετε, ἀλλὰ πρὸς τί ἡ ἀναφορά μου σὲ ἕνα τόσο ριζοσπαστικὸ φιλορθόδοξο Καρδινάλιο καὶ ὁ τονισμὸς τῶν ξεχωριστῶν ἰδιοτήτων καὶ τῆς μεγάλης πράγματι φυσιογνωμίας τοῦ Εὐγενίου Τισεράν; Καὶ ποιά σχέση μπορεῖ νὰ ἔχει αὐτὸς ὁ Καρδινάλιος μὲ τὸν πρωταγωνιστὴ τοῦ ντοστογιέφσκιου μύθου, Καρδινάλιο κι αὐτόν, Μ. Ἱεροεξεταστή; Τὴν προσωπικότητα τοῦ Τισερὰν ὁ ὑπογραφόμενος γνώρισα ἐκ τοῦ σύνεγγυς, ὡς διευθυντῆ τῆς Βατικανῆς Βιβλιοθήκης, περὶ τὰ μέσα τοῦ 1964, ἐποχὴ ὅπου ἑτοίμαζα τὴν διδακτορική μου θέση, συζήταγα συχνὰ μαζί του καὶ τοῦ εἶμαι εὐγνώμων ποὺ μὲ ἐτίμησε μὲ τὴν ὑψηλή του ἐκτίμηση ὡς Ἕλληνα καὶ Ὀρθόδοξο Θεολόγο.

Ὁμολογουμένως, ὁ Καρδινάλιος Τισερὰν μὲ σαγήνευσε ὄχι τόσο ἀπὸ τὰ ἐταστικά του μάτια, τὴν μακριὰ λευκὴ γενιάδα, τὸ εὐθυτενὲς ἀνάστημα, τὰ πολύτιμα δακτυλίδια ποὺ φοροῦσε στὰ δάκτυλα, δῶρα, ὅπως μοῦ εἶπε, πανεπιστημίων τῆς Ἀνατολῆς. Μὲ σαγήνευσε κυρίως καὶ σπουδαίως, καὶ εὐλογῶ τὸν Θεό, ποὺ γνώρισα ἕναν τόσο προικισμένο καὶ σοφὸ ἄνδρα, στὰ νεανικά μου ἰδιαίτερα χρόνια, ἀπὸ τὰ πιὸ κάτω ἐντυπωσιακὰ λόγια του. Ἂς ἀκούσουμε λοιπὸν ὅλοι μας τοῦτα τὰ λόγια ποὺ μοῦ ἐκμυστηρεύθηκε, ποιός; ὁ Δεύτερος τῇ τάξει στὸ Βατικανό, ἐπαναλαμβάνω, λίγους μῆνες μετὰ τὸ κοσμοϊστορικὸ γεγονὸς τῆς συνάντησης τῶν Ἱεροσολύμων:

«Αὐτὰ ποὺ ἔγιναν στὰ Ἱεροσόλυμα μεταξὺ τοῦ Πάπα καὶ τοῦ Πατριάρχη εἶναι μιὰ ἐκδήλωση διπλωματίας, καὶ τίποτε ἄλλο, ξένη καὶ ἀπαράδεκτη ἀπὸ θεολογικῆς πλευρᾶς. Ἀγαπητέ μου Ἀντώνιε, μείνετε σεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι ἐκεῖ ποὺ εἶστε. Μιὰ μέρα, ἐμεῖς, ἡ ἁμαρτωλὴ ἐκκλησία, θὰ ἔρθουμε γονατιστοὶ καὶ θὰ ζητήσουμε μετάνοια γιὰ ὅσα πράξαμε στὴν ἱστορία».Μὲ τὸ ἄκουσμα «ἐμεῖς, ἡ ἁμαρτωλὴ ἐκκλησία», δὲν σᾶς τὸ κρύβω, ταράχθηκα καὶ τοῦ ζήτησα νὰ μοῦ πεῖ τί ἐννοεῖ. Κι ἐκεῖνος εὺθαρσῶς μοῦ ἀπαντᾶ ὅτι ἐννοεῖ τὸ σχίσμα, τὶς σταυροφορίες, τὴν ἱερὰ ἐξέταση, τὴν οὐνιτικὴ προπαγάνδα, ἀκόμα καὶ τὴν προδοτικὴ ἀδράνεια καὶ οὐδετερότητα ποὺ ἐπέδειξε ὁ δυτικὸς χριστιανικὸς κόσμος, ἰδιαίτερα ἡ Γαλλία, στὴν καταστροφὴ τοῦ ἑλληνισμοῦ τῆς Σμύρνης…Ἀλήθεια, ποιός ὀρθόδοξος χριστιανὸς δὲν θὰ προσυπέγραφε τὴν πιὸ πάνω δήλωση; Σὰν νὰ ἤξερε ὁ ἀείμνηστος καρδινάλιος ὅτι ἔστω μερικοὶ ἀπὸ τοὺς ὁμοπίστους ὀρθοδόξους χριστιανοὺς θὰ ἀμφισβητοῦσαν τὴν ἱερή τους παρακαταθήκη καὶ θὰ ἐνστερνίζονταν καινοτομίες, μεταπατερικοὺς νεωτερισμοὺς καὶ «συναφειακὲς» ἐπινοήσεις μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ὑπονομεύεται ἡ καθαρότητα τοῦ θεολογικοῦ λόγου καὶ νὰ ἐκκοσμικεύεται τὸ θεόπνευστο, κοσμοσωτήριο μήνυμα τοῦ Εὐαγγελίου.Ὁ σκοπὸς λοιπὸν τῆς παρούσας συγγραφῆς δὲν εἶναι ἄλλος παρὰ ἡ ἐνημέρωση καὶ ἡ φιλοσοφικὴ καὶ θεολογικὴ προσέγγιση στὸ συμβολισμὸ τοῦ Μύθου τοῦ Μεγάλου Ἱεροεξεταστῆ, σκοτεινοῦ ἐκπροσώπου τοῦ παπικοῦ Μεσαίωνα.

Κατακλείνοντας, μαζὶ μὲ τὶς εὐχαριστίες μου στοὺς διαπρεπεῖς μελετητὲς τοῦ Φ. Ντοστογιέφσκι ποὺ εὐγενῶς συνεργάσθηκαν στὴν παροῦσα ἔκδοση, καθὼς καὶ τὸν αἰδεσιμολογιώτατο π. Σταμάτιο Σκλήρη, θεολόγο-ζωγράφο, ποὺ φιλοτέχνησε τὸ ἐξώφυλλο καὶ ἐπιμελήθηκε τὶς ἐσωτερικὲς σελίδες τοῦ βιβλίου, ταπεινὰ ἐπιτρέψατέ με νὰ ἀφιερώσω αὐτὸ ἐδῶ τὸ πόνημα σὲ ὅσους κληρικοὺς καὶ λαϊκοὺς μετέχουν ἢ θέλουν νὰ μετέχουν στὴ μεγάλη συζήτηση γιὰ τὴν ἑνότητα τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, ἐν ὄψει μάλιστα τῆς μελλούσης νὰ συνέλθει Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας.

ΑΝΤΩΝΗΣ ΙΑΚ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΗΣ

Ὁ πατὴρ Αὐγουστῖνος Καντιωτης (19007-2010). τοῦ ὁποίου ἰδιόγραφη καὶ ἰδιόχειρη πνευματικὴ

παρακαταθήκη διαβάζετε πιὸ πάνω, ἐξακολουθεῖ καὶ σήμερα νὰ τρέφει τὶς μνῆμες τοῦ μέλλοντος