Ngọc Ngà sưu tầm

“Chợ Bưởi một tháng sáu phiên.

Ngày tư, ngày chín cho duyên đèo bòng”.

Ấy là nói đến chợ Bưởi ở vùng Kẻ Bưởi, một trong những chợ cổ nhất Hà Nội duy trì hình thức họp chợ phiên cho đến tận ngày nay.

Những phiên chợ Bưởi xưa mang đậm bản sắc văn hóa người Việt

Kẻ Bưởi xưa là vùng ven Hà Nội, gồm các làng Yên Thái, Hồ Khẩu, Đông Xã, Trích Sài, Võng Thị, Bái Ân, Trung Nha… Giống như nhiều chợ cổ Hà Nội (cận sông, tiện đường đi), chợ Bưởi nằm bên vị trí hợp lưu của sông Thiên Phù và sông Tô Lịch, thuận lợi về mặt giao thương trên bến dưới thuyền.

Một số cụ cao niên kể rằng, ngày xưa không hiểu vì sao mà bưởi vùng mạn ngược theo dòng chảy trôi về rất nhiều, dần dần theo thói quen gọi vùng này là vùng Bưởi và chợ nằm trong khu vực này cũng gọi là chợ Bưởi. Chợ phiên Kẻ Bưởi đã thay đổi rất nhiều theo thời gian nhưng đây vẫn là nơi mà mỗi người Hà thành tìm đến, nhất là khi Tết đến, xuân về.

Nét đẹp của phiên chợ xưa

Chợ Bưởi xa xưa có tên gọi là chợ Hồng Tân . Một số tài liệu cho rằng, chợ Bưởi được xây dựng vào những năm cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX . Không biết tự thuở nào, chợ Bưởi đã được định vị ở nơi đây, trên đất làng Yên Thái, bờ Tây Nam của Hồ Tây. Chợ nằm ở trung tâm của vùng Kẻ Bưởi cũ, giữa một vùng làng nghề thủ công làm giấy, dệt lụa, dệt lĩnh, nấu nha, nuôi lợn, trồng dâu...

Chợ Bưởi cổ chỉ là những dãy lán bằng phên nứa và chỉ có 1-2 dãy nhà gỗ mà người mua kẻ bán ở đây gọi là cầu chợ. Trước những năm 30 của thế kỷ trước, người Pháp cho xây dựng hai bên cầu chợ bằng bê tông kiên cố che mưa, nắng.

Chợ Bưởi nằm bên chốn hợp lưu giữa 2 con sông tự nhiên Tô Lịch và Thiên Phù, nên thuận lợi trong việc giao thương buôn bán trên bến dưới thuyền. Chợ lại nằm kề vòng tường thành bao quanh kinh đô Thăng Long nên dân cư tập trung qua lại khá đông đúc.

Thời xa xưa, phiên chợ Bưởi là nơi hội tụ hàng hóa của bà con các làng nghề quanh vùng. Ban đầu, chợ Bưởi bán nhiều loại mặt hàng khác nhau, chủ yếu là những sản phẩm nổi tiếng như: dưa La, húng Láng, tương Bần..., một số loài thiên cầm như le, két, vịt trời... Ngoài ra, người dân ở những làng nghề thủ công lân cận như Nghĩa Đô, Yên Thái, Võng Thị, Đông Xã cũng mang hàng ra chợ bán. Một trong những mặt hàng đặc sắc ở chợ Bưởi là cây giống các loại từ các làng trồng hoa, cây cảnh cổ truyền ven hồ Tây như Yên Phụ, Nghi Tàm, Quảng Bá, Nhật Tân hoặc các xã vùng rau, hoa như Tây Tựu, Phú Thượng…đem về vào các buổi chợ phiên.

Các loại cây hoa đẹp như hồng, huệ, nhài, tường vi, dâm bụt. Ngoài ra, còn có hàng trăm loại hoa như hoa cúc, hoa cẩm tú cầu, hoa trinh nữ... mỗi thứ một vẻ tạo nên một khung cảnh đầy màu sắc .. Thậm chí, muốn tìm mấy giống cây ăn quả, hay những cây bóng mát loại lớn, người Hà Nội cũng chỉ tìm lên chợ Bưởi. Cùng với các loại cây, có một thứ hàng mà người ta chỉ cảm thấy an tâm khi được chọn mua tại chợ Bưởi, đó là con giống. Các cụ cao niên còn kể rằng, khi xưa vào phiên chợ 19 tháng Chạp âm lịch hàng năm, chợ Bưởi còn có bán cả các loại đại gia súc như trâu, bò, ngựa...

Hàng trăm loại hoa tụ về chợ Kẻ Bưởi tạo nên bức tranh xuân tràn ngập sắc màu

Nét văn hóa Hà thành

Chợ Bưởi là một trong số ít chợ còn duy trì hình thức họp chợ phiên ở nội thành Hà Nội vào các ngày 4 và 9 (4, 9, 14, 19, 24, 29) Âm lịch, tổng cộng 1 tháng 6 phiên. Cùng với sự thay đổi của thời gian và nhu cầu của người dân, chợ Kẻ Bưởi ngày nay gần như họp quanh năm, nhưng vẫn đông đúc hơn trong những ngày phiên. Người bán không chỉ bó hẹp ở các vùng lân cận mà còn từ các nơi xa hơn như tỉnh Hà Nam, Bắc Ninh, Hưng Yên, với đa dạng các mặt hàng từ cây cảnh, tượng gỗ, nhưng nhiều nhất vẫn là hoa.

Bạt ngàn hoa: nào là sắc đỏ của râm bụt, thược dược, trạng nguyên, mào gà, hồng, lựu; màu trắng của bó cúc trà mi, hoa hồng, thủy tiên, hoa nhài; màu tím của những chậu dã yên thảo, đinh tử hương, cẩm tú cầu, thạch thảo và điểm thêm vài sắc hồng phai của những cành đào và ánh vàng từ bông mai…

Những ngày cuối năm, một số loại cây cảnh cầu kỳ hơn là những cây trúc quan âm, phật thủ, khế uốn hình gà, bưởi hồ lô được đánh cả bầu cho vào chậu lớn hết sức kỳ công mang đầy không khí Tết.

Những xe hoa từ các tỉnh Hà Nam, Nam Định vượt sông Đáy về phiên chợ Bưởi

Tại chợ Bưởi xưa, hầu như không có chuyện nói thách hay bắt chẹt khách, mà thuận mua vừa bán. Người mua dạo quanh các hàng, nhìn ngắm, suy tư, có khi phải đi lại vài ngày mới tìm ra được chậu cây ưng ý. Người bán và khách như những người tâm giao, tỉ tê trò chuyện. Thế nên dù chợ Tết đông đúc thật nhưng không có cảnh mua nhanh, bán vội, mặc cả thêm bớt. Và dù xưa hay nay thì người bán, người mua ở đây đều thong dong, điềm đạm, không có thói tranh giành, bon chen…

Chợ vừa mang cái thanh lịch của vùng đất kinh đô cổ, vừa mang cái bình dị, mộc mạc, dân dã của phiên chợ quê. Đó chính là nét độc đáo hiếm thấy của chợ phiên này.

Chợ Bưởi nay đã được xây dựng lại khang trang và hiện đại hơn rất nhiều, trở thành một trung tâm thương mại với các mặt hàng rất đa dạng, phong phú. Ngoài ra, như để duy trì và níu giữ nét đẹp của chợ Bưởi xưa, phía sau khu chợ vẫn để lại một mảnh đất nhỏ, làm nơi để buôn bán con giống, cây cảnh.

Vậy mới biết, giữa cuộc sống xô bồ, vẫn còn đó chợ Kẻ Bưởi với sự thanh lịch, những nét văn hóa rất riêng của người Hà Nội.

Trở lại Trang Chính