Sưu tầm : TT. Quỳnh

Khoảng đầu tháng 6, đi tới bất kỳ khu chợ Hà Nội nào bạn cũng có thể bắt gặp bóng dáng những quả sấu thân thuộc, tròn căng và xanh bóng trên mẹt hàng. Từ xưa, loại quả này đã nổi tiếng bởi nhiều công dụng nên được sử dụng làm nước giải khát, ô mai và thuốc bổ.

Do có vị chua mát nên sấu được "ưu ái" trong việc chế biến ra nhiều món ăn, khi thì dùng để nấu canh chua thịt nạc, canh sườn; khi thì dùng để nấu canh cá, canh hến hoặc hấp dẫn hơn là món vịt om sấu ngon trứ danh. Mùa hè oi bức, chỉ cần nghĩ tới cốc nước sấu mát lạnh hay giản dị là bát canh rau muống dầm vài quả sấu con con đã đủ khiến nhiều người mãn nguyện.

Sấu là loại cây đặc trưng của miền Bắc nhưng dường như chỉ có ở Hà Nội và những đầu bếp tài hoa nơi đây mới chế biến ra nhiều món ăn độc đáo và ngon miệng đến thế. Cũng bởi thế, hầu như bất kỳ du khách nào tới thủ đô cũng muốn mang về làm quà một số đặc sản làm từ sấu Hà Nội.Mùa sấu thường bắt đầu từ tháng 6 cho tới tháng 8.

Sấu non

Ngay từ khi còn chưa chín đủ độ, những quả sấu non (hay còn gọi là sấu bao tử) đã có thể chế biến được nhiều món ngon. Sấu khi non có lớp thịt mềm, ăn được cả hạt, chua dìu dịu do chưa đủ độ. Sấu bao tử chỉ bé bằng hòn bi ve, màu xanh nhạt, thường được làm ô mai sấu bao tử và sấu bao tử ngâm nước mắm ớt. Đây đều là những món khoái khẩu của nhiều cô nàng.

Sấu ngâm gừng

Phổ biến nhất và có lẽ cũng là hấp dẫn nhất chính là sấu ngâm gừng. Từng quả sấu giòn ngon, thấm đều vị chua chua ngọt ngọt, quyện mới vị gừng cay nồng như tan nơi đầu lưỡi. Ngay cả giữa mùa đông, chỉ cần nghĩ tới thôi cũng đã khiến nhiều người thèm ứa nước miếng. Cách làm sấu ngâm gừng cũng khá đơn giản. Sấu cạo vỏ, rửa sạch, ngâm qua với muối để có vị giòn rồi ngâm vào nước sôi để nguội tầm 5-10 phút. Sau đó, để sấu vào nồi, cứ một lớp quả lại rải một lớp đường hoa mai, lần lượt cho tới khi hết sấu và đường; ngâm tầm 10h thì vớt ra. Bỏ sấu ra khỏi nồi, tiếp tục đun sôi hỗn hợp nước đường với gừng xắt sợi. Chờ phần nước siro đường sấu này nguội thì múc từ từ vào hũ quả sấu khi nãy; để tầm 2 ngày là dùng được. Và thế là cốc nước sấu thơm ngọt, mát bổ quen thuộc cũng được ra đời. Sấu có độ giòn, vị chua ngọt, mùi thơm mát, màu ngả vàng đẹp mắt là đạt yêu cầu. Cách làm này sẽ khiến sấu thơm và không bị đóng váng khi để lâu.Rất nhiều loại ô mai ngon được làm từ sấu.

Ô mai sấu

Một món ăn nữa cũng là sự kết hợp của sấu và gừng là ô mai sấu xào gừng. Sở dĩ hai thành phần này lại đi với nhau "như hình với bóng" bởi gừng có tác dụng làm nóng, sẽ "chế ngự" được tính mát vốn có của quả sấu, giúp người ăn không bị đau bụng khi thưởng thức. Món ăn này cũng có cách làm tương tự nhưng sau khi ngâm sấu, gừng và đường cho tan thì đổ vào nồi, đun nhỏ lửa cho tới khi phần nước đường keo lại, sấu chuyển sang màu nâu óng hổ phách. Giữa vô vàn loại ô mai đủ mùi vị phong phú nhưng đã nhắc tới đặc sản Hà Nội là nhắc tới ô mai sấu gừng này. Sấu phải là những quả có vỏ giòn chắc, tươi ngon, nhỏ vừa miệng, mùi vị ngọt nhẹ quyện với cái cay nóng ấm bụng của gừng. Khi bỏ vào miệng một viên ô mai, người ăn không chỉ cảm nhận được đầy đủ mùi vị thơm ngọt mà còn gợi nhắc cho người đi xa Hà Nội những kỷ niệm ấu thơ. Ngoài cách chế biến "kinh điển" này, người ta còn nghĩ ra nhiều loại ô mai khác hút khách không kém như sấu cay, sấu cam thảo, sấu dầm...

Sấu dầm

Khi sấu chín, nhiều bạn trẻ có thói quen ăn sống, chấm cùng muối ớt cho thỏa nỗi chờ đợi, nhớ mong từ mùa trước. Lúc này quả sấu cho vị chua nhẹ, phảng phất chút ngòn ngọt. Hình ảnh từng khoanh sấu được cắt xoắn tròn, vàng nhạt bên cạnh đĩa muối ớt chắn hẳn sẽ khiến nhiều người không thể cầm lòng khi nhớ tới. Nếu không ăn được chua, bạn có một sự lựa chọn khác là sấu dầm muối ớt với đường. Cách làm này khiến sấu bớt chua, có vị ngọt nhẹ, cay cay thơm thơm, hấp dẫn vô cùng.Món sấu ngâm nước mắm ớt lại có vị cay mặn, kích thích vị giác. Cách chế biến cũng khá đơn giản. Đầu tiên, đổ nước mắm nguyên chất vào sấu, sau đó, cho thêm ít ớt chỉ thiên. Sau 3 ngày có thể ăn được. Sấu sẽ thôi vị chua làm nước mắm nhạt bớt, thứ nước này dùng để chấm rau muống hoặc cho vào nấu canh, còn quả sấu đậm đà có thể ăn thay cà khi dùng cơm. Ngoài việc được dùng làm món ăn, sấu còn được dùng làm thuốc chữa bệnh như trị ho, tiêu đờm, giải nhiệt, chữa nhiệt miệng, ngứa cổ, đau họng, nôn do thai nghén, say rượu, nổi mẩn, sưng, lở ngứa..

.Cách chọn và bảo quản sấu:

- Khi chọn sấu làm ô mai, bạn lưu ý nên chọn những quả già vừa đủ tới, vỏ hơi sần sùi. Nếu vỏ láng bóng thì quả sấu sẽ hơi non, làm ô mai sẽ không có được kết quả như mong muốn. Nên chọn cẩn thận, từng quả một để đánh giá "chuẩn" chất lượng, tránh những quả thâm dập. - Quả sấu tuy ngon nhưng lại chỉ có theo mùa, do đó nhiều gia đình đã chọn cách bảo quản sấu trong ngăn đá tủ lạnh để có thể thưởng thức được quanh năm. Đối với sấu xanh, bạn cắt cuống cho mủ chảy hết ra ngoài, rửa sạch rồi để ráo nước, sau đó xếp bào hộp, giữ trong ngăn đá. Đối với sấu chín, không còn mủ thì không cần cắt cuống, bạn chỉ cần rửa sạch, rồi làm y hệt như với quả xanh.