Zowat overal ter wereld is de ukulele weer zeer populair aan het worden maar ook bij ons. In het instrumenten museum van Brussel komt er binnen kort ook een speciale tentoonstelling over de ukulele in samenwerking met het ukulogisch museum.

L'ukulélé

L’ukulélé fait partie de la famille des guitares, c’est en fait la plus petite à 4 cordes simples d’origine portugaise où on l'appelait cavaquinho ou braguinha.

Ce sont les immigrés portugais qui allaient travailler dans les plantations de cannes à sucre qui ont en même temps importé la cavaquinho à Hawaï le 23 août 1879. 

Les Hawaïens ont changé le nom de l'instrument et c’est ainsi que   l’ukulélé dans sa forme actuelle est né.

 Comme il n'y avait pas d'autre instrument sur l'île l’ukulélé a vite fait son entrée et est devenu l'instrument national d’Hawaï.

Très en vogue en Amérique et en Europe au début du 20e siècle l’ukulélé gagne de nouveau très vite du terrain partout dans le monde, probablement grâce à You Tube.

 Pour la fabrication on utilise des bois  différents tels le Koa, Acacia, Mango, palissandre, noyer...  Les cordes d'origine étaient en boyaux, maintenant elles sont remplacées par des cordes modernes en nylon. 

Wat is nu interessant is aan de ukulele?

Je kan het evengoed gebruiken om renaissance gitaarmuziek op te spelen  als blues, ragtime, akkoorden (lied begeleiding) of als melodie instrument in samenspel.  

Renaissance gitaarmuziek klinkt beter op een ukulele  dan op concertgitaar!

Klein en gemakkelijk mee te nemen op reis en op het vliegtuig (handbagage). Gewicht is verwaarloosbaar!

Het hoeft niet noodzakelijk duur te zijn.

 Er bestaan vier versies van:        mensuur = vibrerende snaarlengte (van kam tot brugje)                                 

                                                                                           sopraan mensuur  : +/- 35,5                

                                                                    concert sopraan mensuur  : +/-  38,5

                                                                     tenor mensuur : +/- 43,2

                                                                     bariton mensuur : +/-  48,3

 Nog een  variant  is de "long neck" sopraan is een sopraan klankkast met een concert hals!

Stemming 

Ik geef voorlopig de meest gebruikte stemmingen op!

De benaming sopraan in C slaat op de 3° snaar (laagste toon) die in C/do staat.

Soprano in C        1° la    2° mi    3°do     4° sol octaaf hoger  (Europese stemming is één toon hoger die ik niet gebruik)

Concert soprano   1° la    2° mi    3°do     4° sol octaaf hoger    ook dikwijls 1/2 toon lager

Tenor  in C           1° la    2° mi    3°do     4° sol       of in G stemming 1° mi   2° si    3°  sol    4° re (gitaar stemming maar lijkt mij niet interessant)

Bariton     in G stemming 1° mi   2° si    3°  sol    4° re (gitaar stemming 4eerste snaren.)

Neven en nichten! Les nièces et les neveux de l'ukulélé. 

Machete de Rajão

Voorloper van de "ukulele"  uit Madeira, heeft 5 snaren  d, G, C, E, A  staal of darm. traditioneel 5° en 4° re-entrant. 

De rajão is ongeveer zo groot als de tenor ukulele.

Oldest known reference seems to be 17th century requinto-guitar. 

  Made by Scot Tremblay

Machete de Braga

Voorloper van de "ukulele"  uit Madeira, 4 snaren D G e d.staal of darm.

de machete de "Rajão" heeft 5 snaren  D4, G4, C4, E4, A4  staal of darm.

 Made by Scot Tremblay

Cavaquinho

Recentere variant van de machete,  viersnarig met staalsnaren of darm D-G-B-D maar ook DABE zoals Julio Pereira

Er zijn meerdere soorten: cavaquinho minhoto & Brasiliaanse cavaquinho

Renaissance gitaar   

De renaissance gitaar “ chitarra", gviterre, guiterne” (16° eeuw) heeft maar vier snaren waarvan de 1° 2° en 3° dubbel  zijn.  De gitaar was ook veel kleiner dan de hedendaagse gitaar, mensuur +/- 50 cm tegenover 65 cm bij de hedendaagse gitaar. De meest gebruikte stemming 4° sol  3° do  2° mi  1° la maar er zijn meerdere varianten waar bij het 4° paar in octaaf gestemd zijn ofwel beide een octaaf hoger dan men verwacht. 

Geen enkele gitaar uit die tijd is bewaard gebleven maar we kennen ze van gravures en beschrijvingen. Heel waarschijnlijk was ze ook even populair als vandaag het geval is, zowel als begeleidingsinstrument "slag/rasguado" of als solo instrument "getokkeld/puteado". De overgebleven tabulaturen van de 16° eeuw getuigen hiervan.  “Alonso Mudarra, Adrian Leroy, Guillaume de Morlaye, Pierre Phalèse (Leuven)”

 La guitare renaissance 

Breugel de oude

Venezolaanse cuatro

Net zoals de cavacuinho en de ukulele heeft de Venezolaanse cuatro vier snaren. Deze zou echter rechtstreeks van de renaissance gitaar of visuele afgeleid zijn. Reeds in de 4° eeuw zijn er al afbeeldingen van gelijkaardige gitaren met 4 snaren bij de Egyptenaren.

De renaissance gitaar is in Venezuela geïntroduceerd door de “Conquistadores Españoles»

mensuur 53 cm  14 fretten  La-Re-Fa#-Si. van bas naar 1°snaar

De requinto

Normaal gaat het over een kleinere gitaar die een kwart hoger gestemd is met zes snaren.

Hier zijn echter weer enkele varianten van zoals de viersnarige Requinto Jarocho van Veracruz Mexico  

De latijns-Amerikaanse requintos hebben ook een diepere klankkast dan de Spaanse. 

Dit is echter een vrij recente instrument 20° eeuw. A-D-G-c-e-a. mensuur: 530 tot 540 mm

Le réquinto  

De timple

Nog een variant is de timple met 5 snaren een traditioneel instrumentje van op de  Canarische eilanden.

De eerste bouwers van de timple zouden van Lanzarote zijn. In de 16° eeuw is er reeds sprake van de tiple. 

Het instrument veelal gebruikt als begeleiding (rasguado) maar kan toch ook solistisch (punteado) gebruikt worden.

Stemming van 5° naar 1° hoge sol hoge do mi la re. 

Le timple 

Cet instrument traditionnel des Îles Canaries a les dimensions  de l'ukulélé mais est doté de 5 cordes. Les premiers timples connus viennent de Lanzarote (16^e siècle). Le timple est accordé  sol do mi la re. La 5^e, 4^e, 3^e et 2^e sont accordées comme l’ukulele. Parfois la première corde est enlevée afin de pouvoir utiliser l’instrument comme un ukulélé soprano.  

 timple César Paz

De jarana de Veracruz

Mexicaanse  gitaar met 4 dubbele snaren net zoals de renaissance gitaar wat het kleinste model betreft de "Mosquito". Het zouden de Spaanse soldaten zijn die de 16°eeuwse gitaar introduceerden in de oudste stad van Mexico " Veracruz" rechtstreekse nakomelingen van de vihuela en de renaissance gitaar! Bij de De grotere modellen zijn de snaren anders onderverdeeld en hebben 5 snaren gestemd zoals de timple van de canarische eilanden..

Voilà  un autre ancêtre direct de la guitare renaissance et du vihuela. Importé par les “Conquistadores Españoles» à Veracruz, la ville la plus ancienne du Mexique, cet instrument a une forme proche des guitares du 16^e siècle. Il s’agit de la  « Mosquito » à quatre cordes doubles  (le modèle le plus petit) et à cinq cordes (modèles les plus grands). La plus petite « mosquito » se rapproche de l’ukulélé soprano, la ‘primera’ comme le modèle concert, la ‘segunda’ (ténor) et la ‘tercera’ (bariton).