ประวัติคุ้มพญามังราย อำเภอพญาเม็งราย

• ประมาณปีพุทธศักราช 1811 พญามังรายมหาราชในยุครวบรวมบ้านเมืองให้เป็นอันหนี่งอันเดียวสู่อาณาจักรล้านนา ได้ทรงยกทัพไปปราบหัวเมืองเชียงของผาแดง และได้มาปลงทัพหยุดพักกองทัพทหาร ณ บริเวณอำเภอพญาเม็งรายแห่งนี้เพื่อจัดเตรียมเสบียงอาหารและดำเนินกลยุทธ์สอดแนมหาข่าวเพื่อวางแผนยุทธการณ์ แต่มีบริเวณหนึ่งเป็นลักษณะเนินเตี้ยเนื้อที่ประมาณ 5 ไร่ เป็นป่าละเมาะมีไก่ป่าชุกชม ทั้งพระองค์ทรงโปรดในการชนไก่จึงเสด็จไป "ตั้งไก่ป่า" เนินดินแห่งนั้น เกิดการบอกเล่าสืบต่อกันมาว่าเป็น "ซุ้มตั้งไก่พญาเม็งราย"หรือ “พญามังราย” เรียกติดปากทั่วไปว่า "คุ้มพญาเม็งราย"หรือ”คุ้มพ่อขุนเม็งราย” ปัจจุบันตั้งอยู่กลางทุ่งนา บ้านสันป่าสัก หมู่ที่ 3 ต.เม็งราย จ.เชียงราย เดิมมีเพียงเพิงศาลาไม้มุงสังกะสีเตี้ย ๆ โดยทุกวันที่ 18 เมษายนของทุกปีจะมีการไปสักการะหรือเรียกตามภาษาชาวถิ่นคือ “ดำหัวพ่อขุน” (ผู้เขียนเคยติดตามผู้ใหญ่ไปในสมัยเด็ก) และก็ได้ปฏิบัติสืบต่อกันมาจนทุกวันนี้ ต่อมาทางการได้แบ่งเขตการปกครองแยกจากอำเภอเทิงตั้งเป็นกิ่งอำเภอ จึงได้อัญเชิญพระนามของพระองค์มาตั้งเป็นชื่อกิ่งอำเภอพญาเม็งรายและ ต่อมาในปี พ.ศ. ๒๕๓๐ กิ่งอำเภอพญาเม็งราย ได้รับการยกฐานนะเป็น "อำเภอ" โดยท่านประยูร วงษ์พานิช ดำรงตำแหน่งนายอำเภอพญาเม็งรายคนแรก ท่านจึงได้ริเริ่มก่อสร้างถาวรวัตถุแทนศาลาไม้เก่าเดิม โดยได้ทำการก่อสร้างเป็นศาลาคอนกรีตเสริมเหล็กกว้างขวางกว่าเดิม จนแล้วเสร็จ และในวันที่ 21 สิงหาคม 2533 (ปรับปรุงสร้างใหม่ล่าสุด 18 เมษายน พ.ศ.2551)จึงอันเชิญพระบรมรูปพญาเม็งรายจากที่ว่าการอำเภอพญาเม็งรายไปประดิษฐานในคุ้มพญาเม็งราย โดยมีผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงรายให้เกียรติมาเป็นประธานในพิธี ในปัจจุบันคุ้มพญาเม็งรายเป็นสถานที่สักการะบูชาและสถานที่พักผ่อนหย่อนใจของประชาชนโดยทั่วไปและทุกวันที่ 18 เมษายน ของทุกปีจะมีการจัดประเพณีไหว้สาพญาเม็งรายสืบมา

ที่มาของข้อมูล

ท่านประยูร วงค์พานิช นายอำเภอคนแรกของอำเภอพญาเม็งราย

อาจารย์อินสม มูลต๊ะ ข้าราชการบำนาญและผู้อาวุโสปราชญ์ชาวบ้านในพื้นที่อำเภอพญาเม็งรายทุกท่าน

ผู้รวบรวม

ว่าที่ร.ต.ชโยดมก์ นันติ

หัวหน้าฝ่ายการโยธา

นักบริหารงานช่าง อำนวยการระดับต้น

เทศบาลตำบลพญาเม็งราย