Geastrum berkeleyi

• Geastrum berkeleyi - Massee - Ann. Bot. (Oxford) 4: 79 (1889)

• Geastrum berkeleyi var. berkeleyi - Massee - Ann. Bot. (Oxford) 4: 79 (1889)

• Geaster berkeleyi - Massee - Ann. Bot. (Oxford) 4: 79 (1889)

• Geastrum pseudostriatus - Hollós - Mat. Thermészettud. Ertes.: 87 (1904)

• Geaster pseudostriatus - Hollós - Mat. Thermészettud. Ertes.: 87 (1904)

• Geastrum hollosii - V.J. Staněk - Flora CSR - Gasteromycetes: 467, 790 (1958)

• Geastrum berkeleyi var. continentale - V.J. Staněk - Flora CSR - Gasteromycetes: 473, 785 (1958)

De Grote ruwe aardster is een middelgrote tot grote aardster met een prachtig grijs, sterk wrattig-ruw bolletje met steel en apophyse (uitzakking aan de onderzijde van het bolletje). De mondzone is gevoord-geplooid en scherp afgezet met een ringvoor. De 5 tot 9 slippen zijn niet hygroscopisch en hebben vastgegroeide aarde aan de onderzijde. Ongeopende vruchtlichamen zijn bolvormig tot afgeplat bolvormig, 10-40 mm breed en groeien meestal geheel ondergronds. Het oppervlak is bleek bruin, watachtig en heeft vastgegroeide aarde. De enige andere Nederlandse aardster met een wrattig ruw bolletje, de Ruwe aardster (Geastrum campestre), is kleiner en te herkennen aan de subhygroscopische slippen (de slippen rollen bij droogte naar boven op maar bedekken het bolletje niet). Volgens de standaardlijst is G. pseudostriatum een synoniem. Uit moleculair onderzoek blijkt echter dat de Grote ruwe aardster (Geastrum berkeleyi) samen met G. pseudostriatum hoort tot een complex van nauw verwante soorten. G. berkeleyi groeit in bossen op rijke grond en heeft iets kleinere sporen (gemiddeld 4.3 µm, excl. ornamentatie) dan G. pseudostriatum (4.8 µm), die in droge graslanden groeit. Het Nederlandse materiaal behoort tot G. berkeleyi sensu stricto.

Leo Jalink, 2019  CC-BY-SA 3.0

De Grote ruwe aardster (Geastrum berkeleyi) is in Nederland uiterst zeldzaam en tot nog toe bekend van twee vindplaatsen, waarvan één bij Valkenburg. Daar is hij meerdere jaren achtereen aangetroffen. De vindplaats lag op een zuidhelling in opgaand hellingbos op droge, voedselrijke, lössrijke bodem, onder Meidoorn en Es. In het buitenland komt de soort vooral voor op kalkrijke bodems, vaak in bossen (zowel loof- als naaldbos) met een dikke humuslaag en in jeneverbesstruwelen en ook wel in zonnige graslanden. De Grote ruwe aardster komt voor van de Middellandse Zee (Spanje, Italië) noordwaarts tot Engeland, Denemarken, Zuidoost-Zweden en Polen. In Europa is de soort overal zeldzaam.

Leo Jalink, 2019  CC-BY-SA 3.0

• Hansen L. & H. Knudsen (1997) - Nordic Macromycetes, Vol. 3:  342

• Jalink, Leo M (1995) - De aardsterren van Nederland en België. Coolia 38 Supplement

• Kelderman, P.H. (1996) - Aardsterren en Gesteelde stuifzwammen in Limburg. Natuurhistorisch maandblad 86(10): 235-249

• Læssøe, T.; J.H. Petersen; T.G. Frøslev & J.Heilmann-Clausen (2024) – Key to star-shaped gastromycetes (Astraeus, Geastrum and Myriostoma). Keys to the fungi of temperate Europe

• NMV (?) - Veldgids zeereep: Aardsterren (Geastrum en Myriostoma) online

• Wertwijn, J.W. (?) - Determinatietabel aardster-achtigen voor natuurgidsen.  Natuur in en om Diemen

• Carlsson, R. & C-A. Hæggström (2005) - Geastrum berkeleyi in the Åland Islands, SW Finland. Karstenia 45(1): 69-72

• Fricke, S. & H-H. Handke (1961) -Untersuchungen zur 0ffnungsweise der Geastraceen-Fruchtkörper. Zeitschrift für Pilzkunde 27: 113-122

• Jaworska, J. (2013) - A new record of the rare earthstar Geastrum berkeleyi from the Świętokrzyskie Mts. Acta Mycologica 46(1): 75-81

• Jeppson, M., Nilsson, R.H. & Larsson, E. (2013) - European earthstars in Geastraceae (Geastrales, Phallomycetidae) – a systematic approach using morphology and molecular sequence data. Systematics and Biodiversity 11(4): 437-465

• Jülich (1984) - Nichtblätterpize, Gallertpilze und Bauchpilze: 477

• Kelderman, P.H. (1991) - De Aardster (Geastrum Berkeleyi): een bijzondere vondst. Natuurhistorisch maandblad 80(4): 72-73

• Kelderman, P.H. (2010) - Hoe is het anno 2010 met de aardsterren in Limburg gesteld. Natuurhistorisch maandblad 99-10 blz. 217-225

• Læssøe & Petersen (2019) - Fungi Temperate Europe 2: 1253 (alleen vermelding)