Fungi - Dikarya - Basidiomycota - Agaricomycotina - Agaricomycetes - Agaricomycetidae - Boletales - Gomphidiaceae - Gomphidius - Gomphidius glutinosus
(Schaeff.) Fr., Epicrisis Systematis Mycologici: 319 (1838)
Gomphidius glutinosus, in het Nederlands bekend als de Slijmige spijkerzwam, is een opvallende paddenstoel die behoort tot de orde Boletales, ondanks het feit dat hij lamellen heeft in plaats van buisjes.
Kenmerken:
Hoed: De hoed heeft een diameter van 5 tot 12 cm en is gewelfd tot vlak of licht trechtervormig. Hij is opvallend slijmerig en de kleur varieert van grijzig tot paarsgrijs of paarsbruin bij jonge exemplaren. De slijmlaag is doorgaans afpelbaar.
Lamellen: De lamellen zijn wasachtig, lopen langs de steel naar beneden (decurrent) en hebben een grijzige kleur, die later donkerder wordt door de sporen.
Steel: De steel is stevig en heeft een geelachtige basis. Bij veroudering of beschadiging kan de steel, en soms ook de hoed, zwartachtige vlekken vertonen.
Sporenprint: De sporenprint is donker sepiabruin.
Vlees: Het vlees is zacht.
Habitat en voorkomen:
De Slijmige spijkerzwam wordt meestal gevonden in naald- of sparrenbossen, vaak geassocieerd met dennen, zilversparren of fijnsparren. De paddenstoel verschijnt doorgaans in de herfst. In Nederland zeldzaam en in Rode Lijs als "Bedreigd".
Onze enige vondst is van 2020 in het natuurgebied Waterbloem nabij Heibloem waar hij groeide in een wegberm nabij Fijnsparren, waarvan de meeste in het jaar daarop zijn afgestorven als gevolg van de Letterzetter en daardoor ook de paddensstoelen zijn verdwenen.
Foto's © Alina & Chris Billekens.
Agaricus glutinosus - Schaeffer - Fungorum qui in Bavaria et Palatinatu circa Ratisbonam nascuntur Icones 4: 17, t. 36 (1774)
Agaricus fuscus - Batsch - Elenchus fungorum: 47 (1783)
Agaricus velatus - Withering - A botanical arrangement of British plants. Ed. 2 3 (2): 290 (1792)
Agaricus adhaerens - J.F. Gmelin - Systema Naturae Ed. 13 2 (2): 1403 (1792)
Agaricus mitratus - J.F. Gmelin - Systema Naturae Ed. 13 2 (2): 1403 (1792)
Gomphidius glutinosus - (Schaeffer) Fries - Epicrisis Systematis Mycologici: 319 (1838)
Gomphus glutinosus - (Schaeffer) P. Kummer - Der Führer in die Pilzkunde: 93 (1871)
Leucogomphidius glutinosus - (Schaeffer) Kotlaba & Pouzar - Česká Mykol. 26 (4): 219 (1972)
Deze vrij forse paddenstoel kan een hoeddoorsnee bereiken van 12,5 cm en is goed herkenbaar aan de sterk slijmerige, gewelfde, violetbruine tot grijsbruin hoed, diep aflopende, dikke, wijd uit elkaar staande, vaak gegaffelde, witte dan violetgrijze tenslotte zwartbruine plaatjes, het slijmige velum dat de jonge hoedrand met de steel verbindt, en de steel, die wittig-grijzig is aan de top en opvallend geel aan de voet, geheel slijmig. Sporenfiguur zwartbruin.
Machiel Noordeloos, 2017 CC-BY-SA 3.0
(bron: NMV Verspreidingsatlas Paddenstoelen, (zie onder links)Parasitair op het mycelium van Boleten uit het geslacht Suillus, bij Fijnspar, Grove den en Lariks, in naaldbossen op voedselarme, zure zandgrond. Vrij zeldzaam in de duinen, Flevoland en op de hoge zandgronden. September-november. Deze soort, die gevoelig is voor vermesting en verzuring, is na de jaren zeventig sterk achteruit gegaan en lijkt zich niet te herstellen. Wijd verspreid in Europa, plaatselijk algemeen in montane en boreale naaldbossen op arme, korstmosrijke grond.
Machiel Noordeloos, 2017 CC-BY-SA 3.0
(bron: NMV Verspreidingsatlas Paddenstoelen, (zie onder links)Bresinsky, A. (1965) - Exsikkatenschlüssel für die Gattung Gomphidius in Mitteleuropa (Agaricales). Mitteilungen der Botanischen Staatssammlung München 5: 125–134
DeCeuninck, L. (2020) - Veldsleutel ‘Boletales’ met macroscopische en microscopische kenmerken gebaseerd op de determinatiesleutel van Flora Agaricina Neerlandica, Vol. 7, deel Boletales (M.E. Noordeloos et al., 2018). Eigen uitgave (Xerocomus soms als Xerocomellus)
Læssøe, T., J.H. Petersen, T.G. Frøslev & J. Heilmann-Clausen (2025) - Keys to the fungi of temperate Europe. Gomphidioids
Knudsen, H. & Taylor, A. (2008) - Gomphidius. – In: Knudsen, H. & Vesterholt, J. (eds.): Funga Nordica, 153-154
Noordeloos, M.E. (2006) Hoe raak ik thuis in de Boleten 6: Sleutel tot de geslachten van de Boletales in Nederland. Coolia 49-2: 67-69
Arnolds, Chrispijn & Enzlin (2014) - Hoofdstuk 28c Bossen van spar, lariks en Douglasspar. Ecologische Atlas Paddenstoelen Drenthe 3: 610 (met illustratie), 633
Breitenbach J. & Kränzlin F. (1991) - Pilze der Schweiz. Bd. 3(1). Röhrlinge und Blätterpilze. Verlag Mykologia, Luzern.
Dam & Kuyper (2013) - Veldgids paddenstoelen. Plaatjeszwammen en boleten: 193
Eeden, F.W. van (1884) - Gomphidius glutinosus - Kleverige Gomphidius, (Spijkerzwam). Flora Batava 16: 1245-1245
Gerhardt (1999) Paddenstoelengids onderweg: 376
Læssøe & Petersen (2019) - Fungi Temperate Europe 1: 598 (foto)
Noordeloos, M.E. (2000) - Hoe raak ik thuis in Boleten - 2: Van Koeienboleet tot Krulzoom. Coolia 43-2: 75-98
Noordeloos et al. (2018) - Flora Agaricina Neerlandica 7: 202 (foto: 471)
Pilát, A. & Dermek, A. (1974) - Hríbovité huby. Československé hríbovité a sliziakovité huby (Boletaceae – Gomphidiaceae). Veda, Bratislava.
Watling, R. & Hills, A.E. (2005) - Boletes and their allies (revised and enlarged edition). – In: Henderson, D.M., Orton, P.D. & Watling, R. [eds]. British Fungus Flora. Agarics and boleti. Vol. 1. Royal Botanic Garden, Edinburgh.
Gomphidius glutinosus op internet: