Flagelloscypha niveola

• Cyphella nivea - Fuckel - Fungi Rhenani Exsiccati. Supplementi Fasc. 7: no. 2197 (1868)

• Calyptella nivea - Quélet - Enchiridion Fungorum in Europa media et praesertim in Gallia Vigentium: 216 (1886)

• Cyphella niveola - Saccardo - Syll. Fung. 6: 678 (1888)

• Chaetocypha niveola - (Saccardo) Kuntze - Revisio generum plantarum 2: 847 (1891)

• Cyphella nivea - (Quélet) Bourdot & Galzin - Hyménomycètes de France: 155 (1928)

• Seticyphella niveola - (Saccardo) Agerer - Mitt. Bot. Staatssamml. München 19: 282 (1983)

• Flagelloscypha niveola - (Saccardo) Knudsen - Funga Nordica: 913 (2008)

Hoewel minuscuul (typisch nog geen 0,5 mm in diameter) heeft het Wit zweephaarschijfje toch ook kenmerken die hem al in het veld met vrij grote zekerheid herkenbaar maken. Zoals alle zweephaarschijfjes zijn de vruchtlichamen wit (zowel Nederlandse als wetenschappelijke naam zijn hier dus niet erg behulpzaam), maar in dit geval zijn de “schijfjes” eerder op hun punt staande kegeltjes, met langs de rand kaarsrechte, stijve haren die bijna net zo lang zijn als de kegel hoog is. Microscopisch komen daar dan de slanke, aan een kant toegespitste sporen (8,5-10 x 2-3,4 µm) bij. In de literatuur zijn nog twee vergelijkbare soorten beschreven: Seticyphella tenuispora en Flagelloscypha punctiformis. Eerstgenoemde (niet uit NL gemeld) zou nog slankere sporen moeten hebben, laatstgenoemde (gemeld van één collectie uit de Lauwersmeer) verschilt volgens mij alleen in naam van F. niveola.Tot nader order beschouw ik deze beide soorten als synoniem van Flagelloscypha niveola.

Nico Dam, 2020  CC-BY-SA 3.0

Van onze zweephaarschijfjes is het Wit zweephaarschijfje (Flagelloscypha niveola) een van de zeldzamere; de eerste melding van deze soort dateert ook pas uit 2011. Ze groeit onderop afgevallen bladeren van bijv. elzen of wilgen in vochtige biotopen, en wordt dus uitsluitend gevonden als je handenvol natte bladeren omdraait. Dat verklaart ongetwijfeld een deel van de (vermeende) zeldzaamheid van deze soort. Bladeren omdraaien is niet meer van deze tijd; je camera zou er maar vies van worden!

Nico Dam, 2018  CC-BY-SA 3.0

• Agerer, R. (1979) - Flagelloscypha sect. Lachnelloscypha, a link between the genera Lachnella and Flagelloscypha. Persoonia. 10(3): 337-346

• Agerer, R. (1975) - Studien an cyphelloiden Basidiomyceten - Flagelloscypha. Sydowia 27: 131-266

• Bulthuis, K. (2011) - De buitenlandse werkweek in Siegmundsburg. Thüringerwald, 18-24 september 2010. Coolia 54-2: 83-91

• Cooke, W. Bridge (1961) - The Cyphellaceous Fungi. A Study in the Porotheleaceae. Beihefte zur Sydowia Annales Mycologici, Ser. II. IV. Beiheft

• Knudsen, H. & Vesterholt, J. (2008) - Funga Nordica: 244-247

• Knudsen, H. & Vesterholt, J. (2012) - Funga Nordica: 307

• Rogerson, S. (2011) - Flagelloscypha niveola, a beautifully small cyphelloid fungus new to Britain. Field Mycology 12(4):138-138