Flagelloscypha minutissima

• Cyphella trachychaete - Ellis & Everhart - Journal of Mycology 4 (8): 73 (1888)

• Cyphella trachychaeta - Ellis & Everhart - Journal of Mycology 4 (8): 73 (1888)

• Cyphella minutissima - Burt - Annals of the Missouri Botanical Garden 1: 367 (1914)

• Cyphella langloisii - Burt - Annals of the Missouri Botanical Garden 1: 368 (1914)

• Flagelloscypha minutissima - (Burt) Donk - Lilloa 22: 312 (1949)

• Flagelloscypha trachychaeta - (Ellis & Everhart) W.B. Cooke - Beihefte zur Sydowia 4: 64 (1961)

• Flagelloscypha langloisii - (Burt) Agerer - Sydowia 27: 227 (1975)

In de literatuur zijn tientallen soorten zweephaarschijfjes beschreven, de meeste bekend van slechts een of enkele locaties, maar dat kan simpelweg een inventarisatie-artefact zijn: alle soorten zijn minuscuul en onopvallend. Dit alles betekent wel dat zweephaarschijfjes eigenlijk altijd gemicroscopiseerd moeten worden. Karakteristiek voor het Klein zweephaarschijfje zijn de 2-sporige basidiën met gespen, en de slank amandel- tot zelfs iets citroenvormige, kleurloze en gladde sporen (8-9,5 × 4-5,5 µm). Helaas komt het nogal eens voor dat je collecties vindt die nog niet rijp zijn, en waarin sporen noch basidiën met sterigmen te vinden zijn. Vooral bij collecties op oude pyrenomyceten is argwaan dan op zijn plaats, aangezien er van hetzelfde substraat ook een F. parasitica beschreven is, met 4-sporige basidiën en ellipsoïde sporen. (Op het moment dat deze tekst geschreven wordt (maart 2018) is die nog niet uit ons land gemeld.)

Nico Dam, 2020  CC-BY-SA 3.0

Van de uit ons land gemelde zweephaarschijfjes is het Klein zweephaarschijfje (Flagelloscypha minutissima) het meest algemeen. Deze soort groeit (waarschijnlijk) saprotroof op houtig substraat, of op oude pyrenomyceten op houtig substraat, en is verspreid door het hele land gevonden. Waarschijnlijk komt ze nog algemener voor dan het verspreidingskaartje suggereert, maar het gaat hier om een buitengewoon klein paddenstoeltje, dat slechts bij het afspeuren van omgedraaide dode takken gevonden wordt. Daar staat dan wel tegenover dat het contrast van de spierwitte zweephaarschijfjes met het donkere substraat hun ontdekking in de hand werkt. In de ons omringende landen laat de verspreiding een vergelijkbaar beeld zien.

Nico Dam, 2018  CC-BY-SA 3.0

• Agerer, R. (1979) - Flagelloscypha sect. Lachnelloscypha, a link between the genera Lachnella and Flagelloscypha. Persoonia. 10(3): 337-346

• Agerer, R. (1975) - Studien an cyphelloiden Basidiomyceten - Flagelloscypha. Sydowia 27: 131-266

• Arnolds, Chrispijn & Enzlin (2014) - Hoofdstuk 27: Loofbossen op rijke bodems. Ecologische Atlas Paddenstoelen Drenthe 3: 320

• Cooke, W. Bridge (1961) - The Cyphellaceous Fungi. A Study in the Porotheleaceae. Beihefte zur Sydowia Annales Mycologici, Ser. II. IV. Beiheft

• Dam & Kuyper (2016) - Veldgids paddenstoelen II: 153  (met foto)

• Knudsen, H. & Vesterholt, J. (2008) - Funga Nordica: 244-247

• Knudsen, H. & Vesterholt, J. (2012) - Funga Nordica: 307

• Læssøe & Petersen (2019) - Fungi Temperate Europe 2: 1089  (foto)

• Piątek, M. & J. Cabała (2004) - Flagelloscypha minutissima (Basidiomycetes, Marasmiaceae), a new for Poland minute cyphellaceous fungus. Acta Societatis Botanicorum Poloniae 73(4):331-334

• Tanchaud, P. (2018) - Flagelloscypha minutissima (Burt) Donk. Mycocharentes