Taphrina sadebeckii

• Exoascus flavus - Sadebeck - Jahrbuch der Hamburgischen Wissenschaftlichen Anstalten 1: 116 (1883)

• Taphrina sadebeckii - Johanson - Öfversigt af Kongl. Vetenskaps-akademiens forhandlingar 42-1: 38 (1886)

• Taphrina sadebeckii var. sadebeckii - Johanson - Öfversigt af Kongl. Vetenskaps-akademiens forhandlingar 42-1: 38 (1886)

• Taphrina sadebeckii var. borealis - Johanson - Öfversigt af Kongl. Vetenskaps-akademiens forhandlingar 42-1: 38 (1886)

Het Elzenbksdblaasje Taphrina sadebeckii vormt gallen op de bladeren van els (Alnus cordata, A. glutinosa, A. incana en kruisingen). De gallen zijn vrij kleine, nogal onopvallende bladblazen, rond tot ellipsoid, circa 5-8 mm ø, aan bovenzijde nagenoeg dezelfde kleur als het blad, aan onderzijde bleek geelachtig. De schimmel vormt geen eigenlijke vruchtlichamen. De asci zitten aan de holle kant van de bladblaas. De bladblazen zijn vooral in juni en juli waar te nemen. Vermeld de waardplant (els of Zwarte of Witte els) bij de opgave van de vondst.

Op bladeren van els komen twee Taphrina-soorten voor: Elzenbladblaasje (T. sadebeckii) en Elzenkrulziekte (T. tosquinetii). De bladblazen die deze soorten veroorzaken, zijn nogal verschillend en goed in het veld te onderscheiden. De bladblazen van T. sadebeckii zijn bescheiden, klein en tamelijk onopvallend, die van T. tosquinetii zijn groot, fors en heel opvallend. Daarom worden de grote bladblazen van T. tosquinetii ook wel krullen genoemd. De microscopische kenmerken en verschillen zijn de volgende (naar Mix 1949): 

T. sadebeckii - asci gewoonlijk op onderzijde van het blad, 17-65 x 10-21 µm, cylindrisch tot clavaat, met afgeronde of vaker nog afgeknotte, rechte top, ingeplant op een ‘steelcel’ die meestal breder is dan de ascus, 7-23 x 13-30 µm, ascosporen 4-6  x 3,5-5 µm, ovaal, ellipsoid, vaak al in de ascus opdelend in blastosporen. 

T. tosquinetii - asci op beide zijden van het blad, 17-40 x 7-13 µm, cylindrisch, ingeplant op een ‘steelcel’ die smaller of even breed is als de ascus, 7-17 x 8-17 µm,  ascosporen 2,5-5,5 x 2,5-5 µm, ovaal, ellipsoid, vaak al in de ascus opdelend in blasto- (=deel-)sporen.

AnnaElise Jansen, 2025  CC-BY-SA 3.0

Alle Taphrina-soorten zijn parasitair op levende planten (biotrofe parasieten). Het grootste deel van het jaar leven ze als gisten ongezien op de waardplant waar ze geen mycelium van hyfen of draden en geen vruchtlichamen vormen. De asci bevinden zich eenvoudigweg op de oppervlakte van de gal. De asci zijn er maar een korte periode van het jaar. In het voorjaar infecteert de schimmel de uitlopende knoppen; de plant reageert daarop met de vorming van gallen, die bij T. sadebeckii de vorm van kleine bladblazen hebben. Er wordt van uitgegaan, dat alle Taphrina-soorten waardspecifiek zijn. Een juiste determinatie van de waardplant is dan ook van belang. In Nederland is T. sadebeckii een vrij zeldzame soort. Theoretisch gezien kan deze voorkomen daar waar elzen staan, bijvoorbeeld langs wegen en sloten. De beste waarnemingsmaanden zijn eind juni tot begin augustus.

AnnaElise Jansen, 2025  CC-BY-SA 3.0

• Ellis & Ellis (1997) - Microfungi on land plants: 86

• Ellis, W.N. (2016) - Plantparasieten van Europa. bladmineerders, gallen en schimmels. (genus) Taphrina

• Lammers ea (2012) - Niet zomaar een bos....!!: 205

• Mix, A.J. (1949) - A Monograph of the Genus Taphrina. University of Kansas Science Bulletin 33: 3-160