1. Autisme & (kinder)mishandeling: een gegeven!

NIET IEDEREEN MET AUTISME MISHANDELT EEN KIND

NIET IEDERE MISHANDELING VLOEIT VOORT UIT AUTISME

.....

MAAR AUTISME VAN EEN OUDER LEIDT WÈL (TE) VAAK

TOT MISHANDELDING VAN EEN KIND ...

 

 

Tips voor / verzoeken aan

ouders 

en andere mensen in de omgeving

van 

kinderen van ouders met autisme

 

Nog maar al te vaak gebeurt het dat ouders van kinderen-van-ouders-met-autisme niet beseffen dàt, laat staan wèlke invloed autisme van een vader en/of een moeder op hun kind of kinderen heeft. 
Maar al te vaak gebeurt het dat deze kinderen op latere leeftijd tegen ernstige levensproblemen aanlopen (zie o.a. de openingspagina van deze website www.kinderenvanoudersmetautisme.nl), vaak nog zonder ook maar enig idee te hebben waar de oorzaak van deze problemen ligt. Maar al te vaak duurt het een hele tijd voordat deze, inmiddels volwassen, kinderen zich (beginnen te) realiseren dat er autisme bij één of beide van hun ouders in het spel is.
Maar al te vaak zien zowel deze ‘kinderen van ouders met autisme’ als de door hen ingeschakelde ‘hulpverlening’ niet direct een verband tussen het autisme van hun ouder(s) en de problematiek die zij zelf ondervinden. En maar al te vaak zien de ouders van deze kinderen in het geheel niet welke rol het autisme van de ouder(s) had, heeft, en mogelijk nog een hele tijd zal hebben in de levens van hun kinderen. 

Maar al te vaak opent zich bij de ontdekking van het autisme van een of beide ouders als het ware een ‘doos van Pandora’; door het zichtbaar worden van het autisme van een vader en/of een moeder worden bij het betreffende kind de gevolgen van het hebben van, en het opgegroeid zijn met, een vader en/of een moeder met autisme langzaam maar zeker, en vaak met enorme en uiterst pijnlijke schokken, duidelijk. 
De emotionele verwaarlozing (en mogelijk daarnaast nog andere vormen van mis-handeling) die ten grondslag ligt aan de levensproblematiek van het inmiddels volwassen kind heeft dan al jarenlang plaatsgevonden, dag in dag uit, vaak ‘ongezien’, en meestal zonder dat het kind hier enige adequate begeleiding bij en/of bescherming tegen heeft ontvangen.

De manier waarop dit kind is opgegroeid is niet meer terug te draaien, en de aangebrachte geestelijke, en soms ook lichamelijke, schade is vaak aanzienlijk ….

Het zijn met name deze inmiddels volwassen kinderen die nu contact opnemen met ‘KAsper’; hun verhalen en ervaringen zijn vaak schrijnend. En ook hier geldt het aloude adagium: voorkomen is beter dan genezen! 

Beste ouders (en jullie omgeving!), in feite is dit een noodkreet van een inmiddels volwassen ‘KAsperkind’ aan jullie: laat jullie kinderen niet gebeuren wat al vele ‘KAsperkinderen’ vóór jullie kinderen is gebeurd!

De basis van deze problematiek ligt volgens ‘KAsper’ in het feit dat iemand met autisme (ongewild) in feite ‘blind’, of op zijn minst ‘slechtziend’ is voor de behoeften van andere mensen. Omdat autisme niet ‘stopt bij de voordeur’, integendeel zelfs, bestaat deze zelfde ‘slechtziendheid’ daar waar het gaat om de behoeften van het eigen kind van de persoon met autisme.
Het feit dat een kind van (een) ouder(s) met autisme per definitie van deze ouder geen herkenning - laat staan erkenning! - krijgt voor zijn of haar behoeften, grenzen en wensen betekent dus PER DEFINITIE dat dit kind door de ouder(s) met autisme verwaarloosd wordt! Niet met opzet, maar dat maakt de verwaarlozing niet minder of minder ernstig!
Het feit dát sprake is van verwaarlozing zal door de ouder met autisme - juist als gevolg van het autisme - evenmin gezien en (h)erkend kunnen worden!

Voor het kind levert het hebben van een ouder met autisme dus per definitie één of meer vormen van verwaarlozing op: de ouder met autisme is per definitie niet in staat goed te herkennen en te erkennen wat het kind nodig heeft (en wat het juist niet nodig heeft) en zal daar dus, juist vanwege zijn of haar autisme, ook niet adequaat aan tegemoet kunnen komen of rekening mee kunnen houden.

Voor zover de behoeften van het kind zich rationeel laten begrijpen zal een ouder met autisme hier vaak (maar soms ook niet) nog wel aan tegemoet kunnen komen. De meeste mensen, ook met autisme, zullen kunnen ‘begrijpen’ dat een kind zaken als eten, drinken en slaap nodig heeft. Zaken die rationeel, als kennis, bekend kunnen zijn zullen ook door iemand met autisme ‘gekend’ kunnen worden.
Ook in algemene zin zal een persoon met autisme kunnen ‘begrijpen’ dat het kind behoeften heeft, zoals getroost worden bij verdriet en leren omgaan met boosheid en grenzen stellen; op ‘kennisniveau’ zal dergelijke wetenschap ook bij een ouder met autisme vaak wel aanwezig zijn. Maar het concreet kunnen ‘aanvoelen’ van een bepaalde behoefte op een bepaald moment, en het daar op een bij de leeftijd, het karakter en de eigenschappen van het kind passende wijze op kunnen reageren, juist dáár zal het per definitie - als gevolg van het autisme - mis gaan. Overigens in beginsel buiten iedere vorm van schuld van de ouder met autisme; het is juist zijn of haar handicap die het hem of haar onmogelijk maakt zich in te leven in de belevingswereld van de ander, dus ook in die van zijn of haar eigen kind. Het autisme maakt dat het voor deze ouder lastig of misschien zelfs onmogelijk is om zich in zijn of haar kind in te kunnen leven, om de behoeften van zijn of haar kind werkelijk aan te kunnen voelen, en om zijn of haar kind werkelijk empathisch tegemoet te kunnen treden. Desalniettemin is dit wèl wat een kind - juist van zijn of haar ouders - nodig heeft …


‘KAsper’ signaleert dat vaak onderscheid wordt gemaakt tussen emotionele verwaarlozing, mishandeling en seksueel misbruik. Een indeling die volgens ‘KAsper’ zuiverder zou zijn is een onderscheid in:

  •  passieve geestelijke mishandeling: geestelijke/mentale verwaarlozing, vaak aangeduid als ‘emotionele verwaarlozing’
    (bijvoorbeeld het niet herkennen/erkennen van de eigen gevoelens en (mentale) behoeften van het kind, het niet bieden van troost bij verdriet en het niet omgaan met of tegemoetkomen aan gerechtvaardigde boosheid / grenzen van het kind (en daarmee het kind dus ook niet leren hoe het op een constructieve manier om kan gaan met zijn of haar boosheid of verdriet)),
  • passieve lichamelijke mishandeling: lichamelijke verwaarlozing
    (bijvoorbeeld niet op tijd eten / drinken geven, er niet voor zorgen dat het kind voldoende slaap krijgt),
  • actieve geestelijke mishandeling
    (bijvoorbeeld verbaal vernederen, uitschelden, als minderwaardig behandelen, respectloos behandelen),
  • actieve lichamelijke mishandeling
    (bijvoorbeeld slaan, dwingen tot eten terwijl dit niet passend is of juist bewust geen eten geven, urenlang stil laten staan, het kind ‘eten’ op laten eten nadat het dat heeft overgegeven etc.).
In veel gevallen is sprake van een ‘overlap’; als een kind lichamelijk mishandeld wordt (bijvoorbeeld als het wordt geslagen of als straf geen eten krijgt) worden tegelijkertijd psychische grenzen overschreden; als de door de actieve lichamelijke mishandeling veroorzaakte verwondingen niet adequaat worden verzorgd is tevens sprake van passieve lichamelijke mishandeling (lichamelijke verwaarlozing). In geval van seksueel misbruik worden zowel mentale als lichamelijke grenzen overschreden op misschien wel de meest ingrijpende manier die denkbaar is; reden waarom seksueel misbruik vaak als aparte categorie van mishandeling wordt genoemd. Volgens ‘KAsper’ is hier bij uitstek sprake van een combinatie van geestelijke èn lichamelijke, passieve èn actieve mishandeling.
Waar passieve mishandeling (verwaarlozing) zonder actieve mishandeling nog wel denkbaar is gaat ‘KAsper’ er van uit dat actieve mishandeling automatisch passieve mishandeling (niet (h)erkennen behoeften kind) omvat; in die zin is er volgens ‘KAsper’ nooit alleen sprake van actieve mishandeling maar ligt aan alle vormen van actieve mishandeling per definitie de passieve variant ten grondslag. Er is als het ware sprake van een ‘trapsgewijze opbouw’; aan iedere meer zichtbare vorm van mishandeling ligt per definitie het minder zichtbare element van ‘emotionele verwaarlozing’ ten grondslag. Niet zelden geven slachtoffers van lichamelijke mishandeling aan dat het fysieke aspect in feite nog de minste schade heeft aangericht, en dat de ‘mentale littekens en verwondingen’ als de meest ernstige beschadigingen worden ervaren. 

De laatste jaren wordt er steeds meer bekend over de gevolgen van zogenaamde 'emotionele verwaarlozing' van kinderen. 
Gevolgen van 'emotionele verwaarlozing' zijn er natuurlijk direct, op het moment dat de verwaarlozing zich voordoet. Gebleken is echter dat deze gevolgen vele malen verder gaan dan alleen het betreffende moment. De gevolgen en effecten van 'emotionele verwaarlozing' in de kindertijd zijn er ook nog steeds, langdurig en diepgaand, op latere leeftijd, mogelijk zelfs levenslang, en met enorme effecten op het leven en welzijn van het inmiddels volwassen kind. Zelfs als op dat moment van ‘actieve verwaarlozing’ door de betreffende ouder(s) al lang geen sprake meer is!

Al met al heeft 'emotionele verwaarlozing' van een kind:
- in heel veel gevallen 
- mogelijk levenslang 
- enorme gevolgen, 
voor het betreffende ‘kind’. 
En daarmee uiteraard voor zijn of haar directe omgeving èn (dus ook) voor de samenleving als geheel!


Teruggaand naar ‘de ouder met autisme’ concludeert ‘KAsper’ dat een ouder met autisme - ongewild, onbedoeld en waarschijnlijk zonder dat deze ouder zich daar ook maar in het minst van bewust is – per definitie niet de behoeften van het eigen kind zal kunnen herkennen en/of erkennen. Een ouder met autisme zal in principe alleen uit kunnen gaan van de eigen behoeften (ook al zal hij of zij het zelf waarschijnlijk niet zo ervaren) en zal deze mogelijk - àls deze ouder zich al van zijn of haar kind, en het feit dat het kind behoeften heeft, bewust is - integraal projecteren op het kind (bijvoorbeeld: ‘Als ik geen honger heb heb jij het ook niet’). Een ouder met autisme zal evenmin goed in staat zijn de grenzen van het kind te herkennen en te respecteren, zowel mentaal als ook lichamelijk. Dit kan zich uiten in (onbedoeld) ‘botte’, kwetsende opmerkingen en/of (te) ruw ‘ravotten’ en anderszins lichamelijk over grenzen gaan.

Een en ander betekent dat juist kinderen van ouders met autisme - let wel: het gaat hier om een ‘groep’ die:
- èn nog steeds onvoldoende als zodanig wordt herkend
- èn vele malen groter is dan tot op heden algemeen wordt aangenomen! -
per definitie te maken krijgen met het niet makkelijk zichtbare en tegelijkertijd zo schadelijke 'emotionele verwaarlozing'; juist kinderen van ouders met autisme lopen een sterk vergrote kans daar bovenop te maken te krijgen met lichamelijke verwaarlozing; juist kinderen van ouders met autisme lopen een sterk vergrote kans daar bovenop nog eens te maken te krijgen met actieve geestelijke en/of lichamelijke mishandeling!

Waar in zijn algemeen een beeld lijkt te bestaan dat iemand met autisme ‘gewoon begeleiding nodig heeft om goed te kunnen functioneren’ vraagt ‘KAsper’ expliciet aandacht voor de kinderen van ouders met autisme.
Het kind dat in een dergelijke situatie geboren wordt kan zichzelf niet beschermen tegen geestelijke en/of lichamelijke verwaarlozing en/of andere vormen van mishandeling. Wil het kind ook maar enige kans hebben om op te groeien tot een sterke en evenwichtige volwassene dan zal het dus door anderen beschermd moeten worden tegen de nadelige gevolgen van het autisme van zijn of haar ouder(s). Uiteraard zou het fijn zijn als ‘de andere ouder’ deze beschermende taak op zich zou nemen. Vaak zal deze ouder hier echter niet toe uitgerust zijn; het is juist deze ouder die een partner met autisme heeft ‘uitgezocht’, blijkbaar zonder te beseffen - of er zich veel van aan te trekken - welke gevolgen het gedrag van de ‘partner met autisme’ op het partnerschap en op het ouderschap zal hebben. Gedurende het huwelijk of partnerschap met de ouder-met-autisme zal een groot deel van de tijd en aandacht van 'de andere ouder' mogelijk 'weglekken' in het partnerschap en in ieder geval zal de steun die men doorgaans behoeft van een partner, vooral in het gedeelde ouderschap, voor een heel groot deel ontbreken; na een eventuele beëindiging van het huwelijk of partnerschap zal de alleenstaande 'andere ouder' niet zelden de handen vol hebben aan het regelen van de 'dagelijkse gang van zaken' en mogelijk het eigen verdriet om de scheiding en het verleden, en (mede) als gevolg daarvan mogelijk (te) weinig oog hebben voor de gevolgen van het autisme van de ex-partner/ouder-met-autisme in diens relatie met het kind. Daarbij komt dan ook nog eens dat deze 'andere ouder' zich in veel gevallen ook niet bewust zal zijn van het feit dat sprake is van autisme, laat staan van de gevolgen die dit heeft in de relatie tussen ouder en kind. 
Al met al lijkt ondersteuning ‘van buitenaf’ voor het kind dus de beste redding. Redding die er soms nog wel is in gevallen van duidelijker zichtbare vormen van mishandeling, maar die in het geval van het vaak moeilijker zichtbare - en tegelijkertijd (misschien ook juist mede daardoor) mogelijk meest schadelijke - 'emotionele verwaarlozing' vaak ontbreekt. Terwijl het juist die emotionele verwaarlozing is die aan de basis ligt, niet alleen van alle andere vormen van mishandeling, maar ook van enorme persoonlijke èn maatschappelijke gevolgen op latere leeftijd … 


Wat is 'de' oplossing?

Als je van jezelf weet of vermoedt dat je autisme hebt en je hebt kinderen: erken dat jouw autisme (buiten jouw schuld om) gevolgen heeft voor jouw kind(eren). Ook al kan je dit zelf niet zien, het is zo! Daar hoef je je wat ‘KAsper’ betreft niet schuldig over te voelen: ook jij hebt er niet om gevraagd autisme te hebben, mogelijk was of ben je je niet eens bewust van het feit dát je autisme hebt, en juist vanuit het autisme zal je niet kunnen zien dat of hoe jouw kind hierdoor tekort gedaan wordt. Daarnaast is geen enkele ouder in staat een ‘perfecte opvoeding’ te bieden. Maar als je van jezelf weet of vermoedt dat je (mogelijk) autisme hebt is het wèl mogelijk je rationeel te verdiepen in de gevolgen die dit heeft of kan hebben voor jouw kind(eren). En die verplichting mag je wèl op je nemen! Uiteindelijk ben jij het die samen met jouw (ex-)partner dit kind op de wereld heeft gezet en heb (ook) jij daarmee automatisch verantwoordelijk-heden naar jouw kind toe! Het is aan jou om deze verantwoordelijkheden zo goed mogelijk waar te maken!

Als je van je (ex-)partner weet of vermoedt dat hij of zij autisme heeft en jullie hebben samen één of meer kinderen: erken dat het autisme van de vader of de moeder van jouw kind(eren) gevolgen heeft voor jullie kind(eren)! Verdiep je erin welke gevolgen dit zijn en hoe je dit kunt ondervangen. Verdiep je er in wat het betekent dat jouw (ex-)partner (mogelijk) autisme heeft, zowel voor jullie onderlinge relatie als ouders als voor de relatie tussen hem of haar als vader of moeder en jullie kind(eren). TIP: denk daarbij NIET dat jullie kind te jong zal zijn om gevolgen van het autisme van zijn of haar vader of moeder te ervaren; deze gevolgen zijn er vanaf het moment waarop het kind geboren wordt (en mogelijk al daarvóór)!
Erken ook dat ook jij mogelijk niet degene bent die goed kan overzien welke gevolgen het autisme van jouw (ex-)partner heeft in relaties, zowel die met jou als die met jullie kind; er is een reden waarom jij juist met deze persoon (inclusief zijn of haar autisme) een relatie hebt of hebt gehad (hoe lang of kortdurend deze ook is of is geweest) en een kind hebt gekregen. Zoals overigens voor iedereen zal gelden kan het niet anders dan dat ook jij ‘blinde vlekken’ hebt voor wat blijkbaar in eerste instantie (en misschien wel nog steeds) voor jou goed of ‘normaal’ aanvoelde. Aarzel dus niet om je te laten adviseren en bijstaan door de juiste deskundigen op dit gebied!

Als je als ‘buitenstaander’ signaleert dat een kind:
- nooit complimenten krijgt van zijn of haar ouder(s),
- verhoudingsgewijs veel, onterechte en/of te harde kritiek krijgt van zijn of haar ouder(s),
- niet gewaardeerd lijkt te worden door zijn of haar ouder(s),
- geen onvoorwaardelijke liefde lijkt te ontvangen van zijn of haar ouder(s),
- niet door zijn of haar ouders erkend wordt in zijn of haar gevoelens,
- niet op passende wijze door zijn of haar ouders tegemoet gekomen wordt in zijn of haar gevoelens en behoeften,
- van zijn of haar ouder(s) geen ruimte krijgt een eigen mening te hebben of te ontwikkelen,
- van zijn of haar ouders geen fouten mag maken / door zijn of haar ouder(s) wordt afgestraft, in plaats van ondersteund en begeleid, als het ‘fouten’ maakt,
- geen (onvoorwaardelijke) liefde, warmte, aandacht en genegenheid ontvangt van de eigen ouder(s), of door de betreffende ouder(s) ‘liefde’ wordt onthouden bij wijze van straf,
realiseer je dan dat dit kind mogelijk emotioneel - en wellicht ook nog op andere manieren - verwaarloosd (en dus mishandeld!) wordt! Weet dat emotionele en andere vormen van verwaarlozing een grote impact hebben op het leven van dit kind, niet alleen op dit moment maar ook in zijn of haar verdere leven! Sta er vervolgens eens bij stil dat ook dit kind deel uitmaakt van onze maatschappij, en vraag je af of dit kind kan en zal opgroeien tot een stabiele, gelukkige en gezonde volwassene; een volwassene die later bij jou om de hoek woont, en van wie jij later mogelijk afhankelijk bent als jij in het verpleeg- of verzorgingstehuis zit of anderszins hulp nodig hebt.
Besef dat emotionele en andere vormen van verwaarlozing / mishandeling niet alleen ingrijpende gevolgen hebben voor dit kind en dit gezin, maar voor de hele samenleving waarvan jijzelf èn dit kind(-latere-volwassene) deel uitmaken! Het is dus ook aan jou te bedenken wat jij kunt doen ter voorkoming hiervan!
Iedere hulp aan een individu is hulp aan de samenleving, en iedere 'kleine' stap kan grote gevolgen hebben ...


‘KAsper’ dankt iedereen die op zijn of haar eigen manier bijdraagt of heeft bijgedragen aan het voorkomen, verminderen en/of verhelpen van (de gevolgen van) emotionele verwaarlozing en andere vormen van mishandeling van kinderen en/of volwassenen!

‘KAsper’, juni 2012, gewijzigd 08 september 2014

Comments