PARENTEEL TEN CATE IV.cf Judith M Paschen

Biografische aantekeningen

Tonia Milgens, de vrouw van Wim Stieltjes (kind 5), was als mulattin het favoriete model van Jan Sluijters en de beste vriendin van Piet Mondriaan, toen hij in Parijs woonde. Zij leed al lange tijd aan een kwaal die 's zomers verergerde en waarvoor zij eigenlijk moest kuren, maar het gezin had te weinig geld om dat te betalen. Ze overleed er tenslotte aan. Na de begrafenis kwamen Wim en de kinderen (waarschijnlijk kinderen uit haar eerste huwelijk) naar Piet Mondriaan. "Ze waren wat wezen eten in een restaurant en toen wilden ze 't liefst bij mij zijn,' schreef Mondriaan, ''t geen ik natuurlijk apprecieer. Maar ik geloof dat ik nog 't meeste in de war was. (...) Tonia was alles, die alles tot iets maakte". (bron: Hans Janssen: Piet Mondriaan: een nieuwe kunst voor een ongekend leven".)

Bronnen

* 1923, 25-12: NRC: Heden overleed geheel onverwachts onze beste Vader Ir. E. H. STIELTJES, Oud-Voorzitter van den Raad van Toezicht op de Spoorwegdiensten, op den leeltijdvan 70 jaar. Amsterdam, J.M. ELWINE STIELTJES. Huis ter Heide; JOHANNA STIELTJES. Amsterdam, Ir. W. M. E. STIELTJES. ; 's-Gravenhage, 23 December 1923. Barentszstraat 51. : Geen bloemen, geen bezoek. De teraardebeatelling zal plaats hebben Donderdag a.s. op Oud Eik en Duinen. Vertrek van het sterfhuis te 1 1/2 uur. Eenige en algemeene kennisgeving.

* 1923, 27-12: Prov. Geldersche en Nijmeegse Courant: Ir. E. H. Stieltjes. † . In den ouderdom van 70 jaar is in Den Haag overleden ir. E. H. Stieltjes. Van 1882 tot 1886 was de overledene ingenieur hij het Rijnvaartcomité te Amsterdam, van 1892 tot 1913 redacteur van „De Ingenieur", daarna tot 1918 lid van den Raad van toezicht op de spoorwegdiensten. De heer Stieltjes was ridder in de Orde van den Nederlandschen Leeuw en van het Legioen van Eer.

kind 1 Judith Marie Elwine Stieltjes

* 1907, 4-9: Stadsarchief Den Haag BS trouwen 1907 akte 1616: voor de toestemming van het huwelijk van Judith met Philipp Kolb is de tussenkomst van de kantonrechter ingeroepen.

kind 5: Willem Marie Emile Stieltjes

op de archiefkaart in het Stadsarchief Amsterdam staan van hem geen kinderen vermeld.

Op de gezinskaart in Amsterdam evenmin; daarop staan wel twee voorkinderen van zijn vrouw, namelijk Antonia Marcella en Jan Dirk de Meijere, geboren in resp. 1908 en 1910.

Website Galeries.nl: Singer Laren verwerft portret Tonia Stieltjes van Jan Sluijters

Met de verwerving van het schilderij Portret van Tonia Stieltjes (Negerin met rode sjaal) van Jan Sluijters heeft Singer Laren een van de meest spraakmakende werken van Jan Sluijters, én het toonbeeld van de ‘Entartete Kunst’ in Nederland aan haar collectie toegevoegd.

De kunstpers was enthousiast over het schilderij. “…dit schilderij met zijn zwarte en grootste figuur hoort ten eerste thuis in een openbare verzameling of in een collectie waar stoutmoedigheid tegenover alle benepenheid te vinden is…” luidde de reactie van de criticus Albert Plasschaert in De Groene Amsterdammer (21 september 1929) na het zien van Jan Sluijters’ Negerin met rode sjaal. Bijna een eeuw later is het zover; Singer Laren heeft dit spectaculaire werk verworven voor haar collectie. Het werk behoort tot de sterkste, mooiste en meest veelzeggende vrouwenportretten die Sluijters schilderde. Hij kon er zijn hartstocht voor kleuren van verf en huid in kwijt. Het werk, tot nu toe in particulier bezit, toont een van Sluijters’ favoriete modellen, Tonia Stieltjes. Ze stond model voor in elk geval acht schilderijen en vier tekeningen van Sluijters.

Tonia Stieltjes werd op 28 maart 1881 in Amsterdam geboren als Gesina Antonia Milgens, dochter van een Nederlandse moeder en een Surinaamse vader. Deze Christiaan Milgens was in 1862 uit slavernij vrijgelaten en vertrokken naar Amsterdam. Tonia ontgroeide haar milieu en trouwde in eerste instantie met de fotograaf Jan de Meijere, later met de ingenieur Wim Stieltjes. Ze moet een opvallende verschijning zijn geweest. In 1920 vertrok ze naar Parijs waar ze een bohemien-achtig leven leidde en een levenslange vriendschap sloot met Piet Mondriaan.

In 1941 werd het werk op de eretentoonstelling van Jan Sluijters in Stedelijk Museum Amsterdam getoond. Storm, het tijdschrift van de Nederlandse SS, sprak over een provocerend afstotend doek: “Een plomp en in knalharde kleuren […] in elkaar gesmeed werk, waarop een walgelijk leelijke vrouw met een brute stierennek te kijk zit achter een dunne bloedroode sluier. Geboren uit lage instincten, uitgevoerd uit een even lage reclame en sensatiezucht, is er voor dit doek maar één plaats; de brandstapel. De tronie, die wij hier in de paarszwarte oogholten en in de opgestulpte neusgaten kijken, getuigt van een zoo grove perversiteit, dat het moeilijk wordt in andere werken nog aan andere kwaliteiten te gaan gelooven.”

Het werk werd als ‘entartet’ bestempeld want het voldeed niet aan waarden die echt en blijvend zijn: “Wat is echt en blijvend? […] dat wat naar onzen aard is, wat uit ons eigen Germaansche wezen voortkomt; om het met één woord te zeggen: wat volksch is.”

Openstaande vragen / discussie