IV-1 Cate, Laurens ten

biografische aantekeningen

Laurens ten Cate moet het faillissement van zijn kunstmesthandel als traumatisch hebben ervaren. Net als zijn vader mislukt in zaken, en daardoor is het familiekapitaal dat zowel via zijn grootvader Ten Cate (uit de erven Herman van Lochem) als via zijn grootvader Kleijn (miljoenen afkomstig uit Demerary) was georven volslagen verdampt: Laurens werd in de jaren twintig door zijn zoon financieel gesteund. Bewaard gebleven belastingaangiftes geven een beeld van het debacle, en Laurens schreef er een soort apologie over.

Kort gezegd komt het erop neer dat Laurens, die aanvankelijk bankier was, het bankwezen er aan gaf om zich volledig te richten op de kunstmesthandel. De zaken gingen voorspoedig, onder andere omdat tijdens de Eerste Wereldoorlog de grenzen gesloten waren en de prijzen van kali en "Thomas' meel" exorbitant waren. Laurens ten Cate was eigenaar, de fabriek werd gerund door directeur Van Schaik. Deze wist kort na de oorlog, toen de handel weer op gang kwam de hand te leggen op een omvangrijke partij kunstmest, tegen een forse prijs en op krediet. Een week jaar later was dat geld verdwenen: met de open grenzen was de voorraad niets meer waard. Het bedrijf werd na onverkwikkelijke onderhandelingen in 1920 overgedaan aan een concurrent die behalve de voorraden ook Laurens ten Cate´s privékapitaal kreeg en het woonhuis van de directeur. Wat er daarna nog aan privégeld restte, was belegd in Russische spoorwegaandelen, die na de revolutie in Rusland geen cent meer waard waren.
Ten Cate en Van Schaik bleven in het bedrijf werkzaam; in 1926 kwam aan het licht dat Van Schaik, die de boekhouding deed, fl 13.000,- had ontvreemd uit de Kunstmesthandel en die diefstal met valsheid in geschrifte in de boeken had verhuld. Hij zei niets laakbaars gedaan te hebben, maar slechts teruggenomen te hebben wat hem was afgepakt. De zaak werd voor de officier van Justitie gebracht en veroorzaakte een schandaal; Ten Cate wist te voorkomen dat Van Schaik het gevang in moest, maar hij werd op staande voet ontslagen en betaalde via zijn familie zo'n fl 5.000,-  terug aan de NV Kunstmesthandel. 

bronnen

Erfgoedcentrum Zutphen: Blijkens het bevolkingsregister woonde Laurens ten Cate, Doopsgezind, koopman in chemische meststoffen, met zijn vrouw C.G. Sanders, Remonstrants, en hun zoon Marius, zonder kerkgenootschap, tussen 11-10-1890 en 19-12-1916 in Lochem op de adressen A 830, A 820, A 928, A 180 en A 220. Voor 1890 woonde Laurens in Deventer, tussen 1916 en 1919 woonde hij in Oosterbeek en Arnhem, en vanaf 18-7-1919 weer in Lochem (zonder beroep) op de adressen A 263, Nieuwe weg 16 en Barchemseweg 2.

* 1891, 16-10: Gelders Archief, BS huwelijk Lochem 1891, akte 32: Laurens ten Cate, koopman, 32 jaar, geboren te Gronau, wonende te Lochem, zoon van Hermann Willem ten Cate en van Maria Anna Kleijn, beide zonder beroep en wonende te Lochem, als bruidegom ter eenre, en Cornelia Gerhardina Sanders, zonder beroep, 34 jaar, geboren te Wamel en woonachtig te Lochem, dochter van Goossen Sanders, overleden, en van Marianna Voorhorst, zonder beroep, wonende te Lochem. Huwelijksgetuigen: Johan Frederik Leonard Pool, koopman, 47 jaar oud, te Tiel, en Engelbert Rinkel, fabrikant 41 jaar oud, te Amsterdam, zwagers der bruid, en Carel Roessingh, fabrikant, 42 jaar te Enschede, en Herman Willem Nieuwenhuis, wijnhandelaar, 41 jaar, te Lochem (deze laatste verklaart door blindheid niet te kunnen schrijven)

* 1892, 21-7: Gelders Archief, BS geboorten Lochem (NL-AhGldA_0207_3748.06-0017.jpg): 1892 akte 63: voor Hendrik Postel, ambtenaar van de Burgerlijke Stand der gemeente Lochem, provincie Gelderland, is verschenen: Laurens ten Cate, Commissionair in effecten, oud 33 jaren, wonende in Lochem in het huis wijk A nr 803, voor een acte van geboorte van een zoon, welke zijn huisvrouw Cornelia Gerhardina Sanders, zonder beroep, op woensdag den 20en juli des namiddags ten half zes in zijnen huize ter wereld heeft gebracht, die de voornaam Marius wordt gegeven. (getuigen: een boekhandelaar en een winkelier).

* 1931, februari: privéarchief: 

"Lochem, februari 1931.

Verloop der finantieele ramp der N.V. Kunstmesthandel voorheen L. ten Cate te Lochem.

Gedurende den oorlog 1914/1918 was er een groote schaarste in kunstmest. Langzamerhand gewende het publiek daaraan, zoodat men tenslotte fl 12,- per 100 kg betaalde voor Thomas’ meel, dat voor den oorlog voor f 2,50 per 100 kg werd verkocht. Toen de oorlog uit was kwam er weer ruimschoots aanbod, echter nog tegen zeer hooge prijzen. In plaats van te wachten op normale tijden kocht de Directeur Van Schaik direct 200 wagons thomas’ meel + 200 wagons kalizout à fl 9,- per 100 kg. Dat was dus voor fl 180.000,-. 8 dagen later kon men kopen voor fl 2,50 per 100 kilo. Dus een verlies van fl 170.000,-. Dat is de ondergang geweest.

Toen hij niet kon betalen, werd per deurwaarder betaling gevraagd door de Nato-Bank van fl 166987,45 + door de kalihandelaarsvereeniging van fl 178624,87 + Van Breen fl 51512,88. De heer Melchers, lid der firma Hulshof & Co, die tevens voorzitter was van de kalihandelaarsvereeniging + die er tevens belang bij had om onze zaak in zijn bezit te krijgen, stelde toen voor dat hij de zaak toch wilde overnemen met alle lusten & lasten, als ik afstand wilde doen van mijn privé-vermogen, en de directeur de opbrengst van zijn huis. Ik heb toen de zaak & het geld & voorraad gegeven ± fl 100.000,-, en mijn villa, grond, effecten en geld fl 56829,19 & de directeur de opbrengst van zijn huis fl 15.000,- samen fl 171829,19.

In sept. ’27 bleek dat de Directeur fl 12000,- uit de zaak genomen had, waarvan aangifte bij den officier van Justitie te Zutfen werd gedaan. Na lang onderhandelen is hij vrijgekomen met onmiddellijk ontslag & de toezegging door zijn familie om fl 5000,- terug te betalen.

Dit is in het kort het verloop, doch vele onderdelen zijn hier niet vermeld.

L. tC."

* 1931, 16-3: Gelders Archief, BS overlijden Lochem 1931, akte 28: een aanspreker en een gemeentebode doen aangifte van het overlijden op 14 maart om half tien ‘s ochtends in de ouderdom van 73 jaar van Cornelia Gerhardina Sanders, zonder beroep, geboren te Wamel en wonende te Lochem, echtgenoote van Laurens ten Cate, dochter van Goossen Sanders en van Marianna Voorhorst, beide overleden.

* 1931, 15-3: Alg. Handelsblad: Heden overleed onze geliefde Echtgenoote, Moeder, Behuwd en Grootmoeder CORNELIA GERHARDINA TEN CATE geb. SANDERS, in den ouderdom van 73 jaar. Lochem, 14 Maart 1931. Lochem, L. TEN CATE. Bolsward, M. TEN CATE. E. F. TEN CATE—BEEKHUIS en Kinderen. De begrafenis zal plaats 1 hebben Dinsdag 17 Maart 1931, des namiddags 2 uur.

* 1932, 14-11: Gelders Archief, BS overlijden Lochem 1932, akte 58: een aanspreker en een gemeentebode doen aangifte van het overlijden op 12 november op 7 uur namiddag in de ouderdom van 73 jaar van Laurens ten Cate, zon der beroep, geboren te Gronau in Duitsland en wonende te Lochem, weduwnaar van Cornelia Gerhardina Sanders, zoon van Hermann Willem ten Cate en van Maria Anna Kleijn, beide overleden

* 1932, 14-11: Alg Handelsblad: Heden overleed tot onze diepe droefheid onze beste Vader, Behuwd- en Grootvader, de Heer LAURENS TEN CATE, in den ouderdom van 73 jaren. Bolsward, M. TEN CATE. E. F. TEN CATE— BEEKHUIS. LAURENS. HARRIE. Lochem, 12 November 1932.

openstaande vragen / discussie