Dopisno pozorište

Dopisno pozorište je specifična vrsta teatarske organizacije i igre, osnovana u Novom Sadu 1973. godine. Ovu ideju je teorijski i praktično realizovao Novosađanin Mladen Dražetin kao originalni model za širenje pozorišne kulture. Pozorišne predstave su pripremane u mestima širom bivše Jugoslavije, uz uputstva koja su preko Dopisnog pozorišta davana organizatorima i protagonistima putem pisama, telefonskih razgovora i telefaksa. Originalnost modela Dopisnog pozorišta privukla je pažnju mnogih teoretičara i organizatora pozorišnog života.

Osnivanje - Pozorište je formirano 1973. godine, ali vlasti tadašnje jugoslovenske države nisu dozvolile da se ono registruje pod nazivom "Dopisno pozorište", tako da je pozorište radilo neregistrovano preko godinu dana. 3. marta 1974. godine, dobijena je dozvola da se društvo upiše u registar pod nazivom "KUD Pozornica dramske umetnosti", sa sedištem u Novom Sadu. Samo Dopisno pozorište činilo je univerzalni animatorski sistem koji je delovao u okviru Pozornice dramske umetnosti.

Glumci - U predstavama su se pojavljivali amateri koji su tek naučili osnove glume, a takođe i već afirmisani profesionalci, koji su bili željni kontakta sa drugačijim načinom rada i igre.

Teatri - Igra na pozornici ostvarivala je neposrednu komunikaciju sa publikom. U okviru Dopisnog pozorišta ostvareni su dramski, humoristički i ekološki teatri, kao i scenski pozivi na mirotvorne i humanitarne akcije. Igrani su i lutkarski i živi igrokazi u dečjim ustanovama i bolnicama. Učesnicima predstave nudila se mogućnost da predlože temu, i da potom sa književnicima i glumcima grade sadržaj koji bi obavezno imao humanistički smisao.

Ciljevi - Osnovni cilj bio je da se predstave obogaćuju različitim iskustvima, a da akteri predstava i aktivni gledaoci odbace prepreke koje nose usamljenost i nekomunikativnost. Pozorište je takođe predstavljalo i sistem za borbu protiv birokratije u kulturi.

Predstave - U Dopisnom pozorištu su korišćeni i tekstovi iz klasične dramske literature, ali su likovi prilagođavani učesnicima u igri. U pojedinim sredinama, predstavama su prethodile ankete među gledaocima, da bi se otkrila njihova interesovanja i odabrale teme koje su odraz njihovih životnih problema i dilema. S obzirom da su na predstavama i gledaoci uvođeni u igru, razbijana je rampa klasičnog pozorišta. Predstave su davane kako u selima, gde su meštani prvi put imali susret sa teatrom, tako i na pozornicama profesionalnih pozorišta u gradovima.

Članovi i saradnici - U radu putem Dopisnog pozorišta učestvovali su Mladen Dražetin, Vladimir Stojanov, Eleni Andoniadu, Milorad Čubrilo, Toma Daskalović, Jelena Devrnja, Lazarela Devrnja, Trifun Dimić, Josip Dobrik, Vladimir Đukić, Nada Đurđević, Eva Feldeždi, Maja Gojković, Radovan Grkovski, Dubravka Herget, Stevan Kovačević, Marija Kun, Ante Laura, Svetlana Lazić, Zvonimir Lozić, Mirko Marušić, Danijela Mihić, Boriša Milićević, Mihajlo Molnar, Leposava Nastić, Radenko Nenezić, Bisera Nikoličin, Marija Maša Opalić, Bojana Pešut, Miroslav Radonjić, Danilo Simeunović, Srđan Simić, Desimir Stefanović, Boris Stojanov, Milica Stojanov, Joakim Šima, Slavko Šimunić, Radovan Vlahović, Goran Vukčević, Nikola Zlatović, Jovan Žekov i drugi. Pozorište su pomagali i poznati pozorišni poslenici Milenko Šuvaković, Mihailo Vasiljević, Oliver Novaković, kao i doajeni novosadskog glumišta Ivan Hajtl i Milica Radaković.

Delovanje u svetu - Svojim delovanjem, Dopisno pozorište ili "korespondentski sistem" se afirmisalo na planetarnom nivou, preko Planetarne škole mira, Humanitarne planetarne škole i Hrišćanske planetarne škole ljubavi i dobrotoljublja. Planetarna škola mira je, u okviru Dopisnog pozorišta, svoju aktivnost razvijala u periodu od 1974. do 2005. godine. Ove "planetarne škole" za edukaciju i animaciju građana bile su preteča interneta u raznim državama. Dopisno pozorište je formiralo informacione centre u Novom Sadu i Zagrebu, preko kojih je vršena animacija i edukacija narodnih masa. Član Dopisnog pozorišta Josip Dobrik iz Gložana je konstruisao dve amaterske radio stanice, preko kojih je vršena komunikacija sa radio amaterima u svetu. Dobrik je, po metodu Dopisnog pozorišta, animirao saradnike u 186 država, koji su prihvatili da budu glavni koordinatori Dopisnog pozorišta i da preko svojih radio stanica vrše animaciju i edukaciju naroda u svojoj državi. Za 30 godina rada Dopisnog pozorišta, u Informacionom centru DP-a u Novom Sadu, obrađeno je preko 100.000 pisama zainteresovanih saradnika DP-a. Dopisno pozorište je iniciralo, oformilo i obučilo, delovanjem 186 koordinatora, preko 50.000 mikro - teatara u 186 država, koje su oformili saradnici prema sopstvenim željama i idejama. Mikro - teatri su imali neformalnu obavezu da animiraju i edukuju oko 60.000 građana. Time je animirano i delimično edukovano preko tri milijarde ljudi, u cilju da shvate kako se treba boriti za mir, humanizam i svoje plemenite ideje. U svim tim mikro - teatrima kao prvo edukativno štivo, obrađivana je socijalna drama Mladena Dražetina "Ispovest", koja tretira probleme maloletničke delikvencije i bolesti zavisnosti. Drama je imala preko 80.000 izvođenja.

Mikro - teatri Dopisnog pozorišta uključivali su Zdravstveni teatar, Teatar "Ukus prirode", Romski teatar, Teatar mira, Humoristički teatar, Humanitarni teatar, Teatar u prirodi, Teatar udruženog rada, Partizansko pozorište, Dečji teatar, Školski teatar, Hrišćanski teatar dobrotoljublja, Književni teatar, Turnir duhovitosti, itd.

Jezici - Pored Informacionog centra koji je obavljao rad na engleskom jeziku sa radio amaterskim stanicama, Informacioni centar DP-a u Zagrebu je svoju delatnost obavljao na esperanto jeziku. Esperanto centar je obradio preko 40.000 pisama. DP je u 105 zemalja imalo svoje misionarske esperanto kancelarije, koje su dobijena pisma prevodile na svoje nacionalne jezike i upućivale saradnike u način delovanja na terenu. Pomoćni informativni centar DP-a na esperanto jeziku imao je sedište u Novom Sadu, sa delatnošću u prostorijama Društva za esperanto "Marko Nešić".

Pisma - Pisma za Informativni centar DP-a u Novom Sadu stizala su iz celog sveta. Svakom pismu je poklonjena odgovarajuća pažnja, a trijažu pisama vršilo je oko trideset saradnika. Za desetak godina od osnivanja DP-a ostvarena je konverzacija sa preko 100.000 saradnika, koji su postali osnivači "kulturnih embriona" i "mikro teatara" u svojim sredinama.

Dopisno pozorište na televiziji - TV Emisija (dokumentarni film) o Dopisnom pozorištu sa nazivom "Dopisno pozorište Mladena Dražetina" (TV Novi Sad, 1985), reditelja Petra Ljubojeva, dobila je na festivalu u Monte Karlu 1986. godine prvu nagradu Grand Prih za nove ideje u kulturi. Emisija je prikazana na nacionalnim televizijama u 205 zemalja. Pored pomenute emisije, reditelj Petar Ljubojev je propratio rad Dopisnog pozorišta u još dva dokumentarna ostvarenja: u emisiji "Zdravstveno pozorište" (TV Novi Sad, 1987) i u filmu "Ram za sliku braće Ramić" (Sutjeska film, 1988). Reditelj Goran Vukčević prikazao je pozorišni rad Vladimira Stojanova u emisiji "Svoga pozorišta gospodar" (RTS TV NS, 2002).

Teorijske osnove - Za preko 30 godina delovanja DP-a, iznedren je etički, estetički i sociološki sistem nazvan "Večna umetnost igre", kao filozofija novog razvoja. Knjiga Mladena Dražetina o ovom sistemu, sa naslovom "Večna umetnost igre", objavljena je 2014. godine. Mladen Dražetin je o nastanku i delovanju Dopisnog pozorišta prvobitno pisao u svom Magistarskom radu iz 1987. godine sa naslovom "Specifičnost nastanka i delovanja Dopisnog pozorišta u Novom Sadu, sa projekcijom daljeg usavršavanja". Ovaj Magistarski rad objavljen je 2017. godine u vidu knjige sa naslovom "Univerzalni animatorski sistem Dopisno pozorište - korespondentni proces igre (teorija i praksa)". U knjizi "Večna umetnost igre" iz 2014. godine, Dražetin je svoje viđenje delovanja Dopisnog pozorišta u značajnoj meri redefinisao i dopunio novim i drugačijim idejama.

Edukacija Roma - Dopisno pozorište je iniciralo osnivanje prvog romskog teatra u Vojvodini i Srbiji, u Novom Miloševu, 1986. godine. Prva predstava u izvođenju ovog teatra bila je drama "Kulaj" Radovana Vlahovića. Drugi romski teatar u Vojvodini osnovan je, po obrascima Dopisnog pozorišta, u naselju Mokrin 1988. godine.