Kim Anh tổng hợp & thực hiện audio

Tuy Giáng sinh không phải ngày lễ Quốc gia ở nước ta, người Việt vẫn dành cho đêm lễ Noel sự đón mừng long trọng không kém bất kỳ dịp lễ nào khác.

Đương nhiên, sẽ không thể nào ăn mừng Giáng sinh đúng nghĩa nếu thiếu “Nhạc Giáng sinh”. Nhạc Giáng sinh Việt Nam thường được chia làm hai trường phái: nhạc ngoại phổ lời Việt như ‘Feliz Navidad’ và ‘Đêm Thánh vô cùng’; hoặc các tác phẩm thuần Việt do các nhạc sĩ trong nước sáng tác.

Những ca khúc Giáng sinh đầu tiên ở Việt Nam xuất hiện vào thập niên 1930, trong đó có thể kể đến “Giáo đường im bóng” — bài hát Noel duy nhất lúc bấy giờ không thuộc dòng nhạc thánh ca. Thập kỷ 40 chứng kiến sự ra đời của những giai điệu mà đến hiện tại vẫn thường xuyên được hát ở các nhà thờ, bao gồm các ca khúc như “Hang Belem” hay “Mùa đông năm ấy” — những bản nhạc mà có lẽ đứa trẻ nào đi nhà thờ cũng đã từng ngâm nga theo.

Như một quy luật bất thành văn của cộng đồng Công Giáo Việt thuở trước, các bậc phụ huynh sẽ có xu hướng khuyên ngăn con cái quan hệ tình cảm hoặc cưới hỏi với người không theo đạo hoặc không chịu cải đạo. Tình yêu bị cấm đoán - là một trong những chủ đề muôn thuở của nhạc Giáng sinh Việt. Các nhạc sĩ sử dụng lời ca làm phương tiện để khắc họa nỗi khắc khoải khi hẹn hò với người ngoại đạo.

Từ đó, những ca khúc như “Tình người ngoại đạo” hay “Giáo đường im bóng” ra đời. Cả hai đều nói lên nỗi niềm mong ngóng một mối tình không thể đơm hoa kết trái. Chính vì thế, các ca khúc này thường mang tâm trạng khá sầu bi.

Dù danh mục nhạc Giáng sinh ở Việt Nam khá phong phú  và đa dạng, tuy nhiên, hai bản nhạc nổi tiếng nhất của dòng nhạc Giáng sinh lại chính là “Bài Thánh ca buồn” và “Hai mùa Noel” được phát hành vào năm 1972 bởi hãng đĩa Sơn Ca . Hai ca khúc “Bài Thánh ca buồn” và “Hai mùa Noel” đã trở thành giai điệu quen thuộc vang lên mỗi dịp Noel về, và hai bản nhạc trên có thể kể vẫn là những cái tên được ưa chuộng nhất sau bao thập kỷ.

Hai bản nhạc thuộc dòng nhạc Vàng, dòng nhạc được thu âm trước năm 1975 và chủ yếu phổ biến ở miền Nam. Nhờ các nền tảng chia sẻ nhạc trực tuyến, dòng nhạc này mới đang dần trở lại với công chúng hiện nay. Tuy nhiên, “Bài Thánh ca buồn” và “Hai mùa Noel” đã thịnh hành suốt từ đó đến nay. Mỗi năm vào ngày 24 và 25/12, ta sẽ bắt gặp âm thanh của hai bản nhạc len lỏi vào từng con hẻm, có thể từ tiếng hát karaoke, hoặc từ ampli của một nhà nào đó mở nhạc cho cả xóm nghe.

Trước 1975, các hãng đĩa sử dụng chủ yếu loại băng từ để thu âm các bản nhạc, và loại băng nổi tiếng nhất bấy giờ là băng hiệu Akai. Dù cả hai bản nhạc đã được hòa âm phối khí lại nhiều lần, bản gốc vẫn luôn mang âm hưởng đặc biệt.

Cả hai ca khúc đều có tiết tấu chậm và lời nhạc trữ tình, nhưng với “Hai mùa Noel” lời nhạc khắc khoải sự mong chờ và có phần tiếc nuối trong tâm trạng đang yêu. Trong khi đó, “Bài Thánh ca buồn” lại đầy sự hoài niệm về mối tình xưa. Cả hai bản nhạc đều dùng đức tin làm tiền đề để thể hiện những suy tư về tình yêu.

“Hai mùa Noel” là một bản hòa âm của tiếng đàn violin, guitar bass và trống, dần cuốn hút người nghe vào giai điệu trầm lắng và bâng khuâng của bài hát. Trái lại, “Bài Thánh ca buồn” lại có phần vui tươi hơn, bắt đầu với tiếng trống, kèn và đàn bass, gây ấn tượng từ những âm thanh đầu tiên.

“Hai mùa Noel”

Một giai thoại nổi tiếng nhất được lưu truyền về bản nhạc “Hai mùa Noel.” là trong một bài báo, nhạc sĩ  Đài Phương Trang đã kể lại về một sự kiện vào dịp Noel năm 1970 đã là nguồn cảm hứng cho ông sáng tác ca khúc này vào  2 năm sau đó.

Tôi nhớ đêm Noel năm 1972, tôi hòa vào dòng người đi dự lễ ở Vương cung Thánh đường Sài Gòn (nhà thờ Đức Bà), vào khoảng 9 giờ đêm. Đến nơi, tôi thấy một thanh niên trang phục lịch sự đứng bên một gốc cây, có vẻ đang ngóng đợi ai đó. Trong khi mọi người đều tiến về phía giáo đường thì người thanh niên ấy vẫn mãi đứng đấy, mắt nhìn bốn phía, gương mặt lộ vẻ lo âu, thỉnh thoảng xem đồng hồ… Hình ảnh đó cứ ám ảnh trong tôi. Rồi khi tan lễ vào lúc nửa đêm, đoàn người lũ lượt ra về, tôi để ý và rất ngạc nhiên khi thấy người thanh niên vẫn còn đứng ở chỗ cũ với vẻ bồn chồn, buồn bã. Tôi đi ngang qua và khẽ nhìn khuôn mặt người ấy, lòng thầm cám cảnh cho một người mãi đợi chờ mà người kia không hiểu vì sao lại không đến chỗ hẹn?”.

Theo lời nhạc sĩ thì mùa Noel năm sau (1973), nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông lúc đó là chủ Hãng đĩa Continental có đề nghị ông viết một ca khúc về Noel. Nhạc sĩ Đài Phương Trang nhớ lại hình ảnh năm trước và cảm xúc cũ lại ào ạt hiện về. Chỉ trong vòng 2 tiếng đồng hồ ông đã hoàn thành ca khúc “Hai mùa Noel”. Bài hát này được ca sĩ Anh Khoa thu âm đầu tiên và được phát hành vào dịp Noel năm 1973.

"Hai mùa Noel" kể về câu chuyện tình yêu của một đôi trai gái. Mùa Giáng sinh đầu tiên, chàng trai dắt cô gái đến giáo đường cầu nguyện Chúa chứng giám cho tình yêu của họ. Tại đó, họ thề nguyền rằng giờ này năm sau, họ sẽ cưới nhau, cùng nhau đi xem lễ. Mặc dù vậy, đến mùa Giáng sinh năm sau, chàng trai quay lại chỗ cũ chờ đợi người con gái nhưng cô ấy không đến. Chàng trai bèn ngậm ngùi quay về, rơi nước mắt tự hỏi: "Yêu nhau sao đành xa nhau?"

Điều làm cho câu chuyện kỳ lạ hơn chính là việc xảy ra sau khi ca khúc được phát hành. Ba tháng sau đó, một người đàn ông tên Thanh đã gửi thư đến tác giả, cho rằng mình chính là người trong bài hát. Họ gặp nhau và người thanh niên tên Thanh đó ngỏ ý cảm ơn tác giả vì đã sáng tác bài hát, giúp anh và người anh chờ năm đó hàn gắn mối quan hệ. Sau đó, tác giả còn được mời đến tham dự đám cưới của cặp đôi.

* Hai Mùa Noel  - Anh Khoa

* Hai Mùa Noel  - Ánh Tuyết

* Hai Mùa Noel  - Bảo Yến

* Hai Mùa Noel  - Cẩm Ly

* Hai Mùa Noel  - Hiền Thục & Đình Bảo

* Hai Mùa Noel  - Don Hồ

* Hai Mùa Noel  - Duy Quang

* Hai Mùa Noel  - Gia Huy

* Hai Mùa Noel  - Hồ Lệ Thu

* Hai Mùa Noel  -  Mai Thiên Vân

* Hai Mùa Noel  - Mạnh Đình & Như Quỳnh

* Hai Mùa Noel  - Mạnh Quỳnh

* Hai Mùa Noel  - Minh Tuyết & Trần Thái Hòa

* Hai Mùa Noel  - Phương Anh

* Hai Mùa Noel  - Tâm Đoan

* Hai Mùa Noel  - Thái Châu

* Hai Mùa Noel  - Thanh Hà

* Hai Mùa Noel  - Trường Vũ

* Hai Mùa Noel  - Tuấn Vũ

* Hai Mùa Noel  - Vũ Khanh

“Bài Thánh ca buồn”

“Bài Thánh ca buồn” không bắt nguồn từ một hoàn cảnh quá thi vị. Nhưng khi nói đến độ phổ biến của hai bản nhạc, có người có thể chưa nghe “Hai mùa Noel,” nhưng có lẽ không ai mà không biết câu “Bài Thánh ca đó còn nhớ không em?”

Nội dung bài hát lấy cảm hứng từ kỷ niệm của một mối tình vào mùa lễ hội thời niên thiếu của tác giả trong thời gian sinh sống ở Đà Lạt :

“ Thuở ấy tôi là một cậu bé 14 tuổi, ngày ngày đi lễ ở nhà thờ Con gà (Đà Lạt), sở dĩ tôi “chịu khó” đi lễ bởi vì phát hiện ra một cô gái rất xinh và ngoan đạo mỗi ngày vẫn ngang qua ngõ nhà tôi để đến nhà thờ. Trái tim vụng dại của thằng con trai mới lớn đập loạn nhịp trước bóng hình thiếu nữ tóc xõa vai mềm bềnh bồng trong gió cao nguyên.

Ngày lại qua ngày suốt hơn ba tháng trời tôi âm thầm, lầm lũi làm “cái đuôi” cô ấy, kẻ trước người sau đi về mỗi bận trên 3 km đường đèo nhưng một lời bẻ đôi không dám thốt. “Lòng thành” của tôi chỉ được hưởng một “ân huệ” cỏn con: Tôi được biết cô ấy tên Th., lớn hơn tôi 2 tuổi...

Thế rồi một buổi chiều gần lễ Giáng sinh, tan lễ ra thì trời đổ mưa, “đối tượng” của tôi nép vội vào mái hiên trú mưa, tôi cũng... trú tạm bên cạnh, hai người chỉ cách nhau độ một gang tay. Hòa lẫn trong tiếng mưa là giai điệu quen thuộc của bản Thánh ca “Đêm Thánh vô cùng” (Silent night) vẳng ra từ ngôi nhà gần đấy: 

“Đêm Thánh vô cùng, giây phút tưng bừng,

Đất với trời, se chữ đồng, đêm nay Chúa con thần thánh tôn thờ....”

Th. đưa tay hứng lấy những giọt nước mưa và khẽ hát theo. Tôi lặng người. Giọng hát Th. sao mà buồn da diết. Tự dưng tôi cảm thấy hết... sợ quê, khẽ đưa tay vuốt nhẹ lên... những hạt mưa bụi li ti bám bên ngoài chiếc áo ấm của Th., bất chợt Th. quay sang tôi nhoẻn miệng cười: “Cảm ơn nghen!”.

Mưa tạnh, “người trong mộng” đã khuất dạng tự bao giờ mà thằng con trai 14 tuổi vẫn còn đứng ngẩn ngơ như “một nửa hồn tôi mất”.

Ba ngày sau gia đình tôi chuyển vào Sài Gòn sinh sống, thế là hết. Tâm trạng tôi lúc đó y như người vừa đánh mất một vật quý giá. Từ đó mỗi khi chợt nghe bài Thánh ca “Đêm Thánh vô cùng” lòng tôi lại tái tê với ánh mắt, nụ cười hồn nhiên, thánh thiện tựa thiên thần của “người ấy”.

Ôm hình bóng ấy cho đến mãi 14 năm sau, tình cờ nghe lại “Đêm Thánh vô cùng” từ chiếc máy đĩa bỗng dưng cảm xúc từ một mối tình thánh thiện, hồn nhiên như trẻ thơ - tưởng như đã vùi sâu dưới lớp bụi thời gian - chợt ùa về trong ký ức, thôi thúc tôi”.

 Và “Bài thánh ca buồn” đã ra đời, hơn bốn chục năm sau, khi đã bước sang những năm 2000,  câu chuyện của mối tình hờ trở thành một bản tình ca đêm Giáng Sinh bất hủ mới được nhạc sĩ Nguyễn Vũ chia sẻ với báo giới.

Nhưng có lẽ cũng chính vì mối tình chỉ đơn phương như vậy mà sau khi mối tình kết thúc, cảm giác tiếc nuối như đã gấp bội phần. Chính cảm giác ấy có lẽ là lý do vì sao bài hát chạm đến cảm xúc của nhiều người nghe hơn.

Khi một khoảnh khắc quan trọng diễn ra ở một nơi càng đặc biệt, ký ức đó càng được phóng đại và trở nên khó quên hơn. Cứ tưởng tượng một mối tình bắt đầu dưới ánh đèn lung linh trong không khí mùa lễ hội, khi mọi thứ như thiên thời địa lợi nhân hòa — có lẽ nhiều thính giả đã yêu thích ca khúc vì thứ cảm xúc lay động lòng người như vậy.

Đó cũng chính là lý do mà hai bài tình ca đêm Giáng sinh ”Bài Thánh Ca buồn” và “Hai mùa Noel” dù đã trải qua bao thập niên và qua bao thế hệ Viêt Nam, vẫn thấm sâu và lắng đọng trong tâm tư người nghe nhạc và như một làn gió sưởi ấm bùng lên trong tâm hồn người nghe nhạc vào mỗi khi đêm Giáng sinh trở lại .

* Bài Thánh Ca Buồn - Elvis Phương

* Bài Thánh Ca Buồn - Khánh Ly

* Bài Thánh Ca Buồn - Julie

* Bài Thánh Ca Buồn - Thái Châu

* Bài Thánh Ca Buồn - Vũ Khanh

* Bài Thánh Ca Buồn - Hồ Lệ Thu

* Bài Thánh Ca Buồn - Trần Thái Hòa

* Bài Thánh Ca Buồn - Trường Vũ

* Bài Thánh Ca Buồn - Mạnh Quỳnh

* Bài Thánh Ca Buồn - Quốc Đại

* Bài Thánh Ca Buồn - Vũ Khanh

* Bài Thánh Ca Buồn - Quang Minh

Tổng hợp từ các tài liệu :

* Giai thoại về 2 ca khúc Giáng Sinh kinh điển của Ngọc Hân

* “ Bài thánh ca buồn “ - dư âm một cuộc tình của Phạm Công Luận