Tuấn Thảo

Vào giữa những năm 1990, có một bài hát tiếng Việt lại có giai điệu khá quen thuộc với giới yêu nhạc Pháp. Nhạc phẩm "Có những tàn phai" từng nổi tiếng qua những  giọng ca ở hải ngoại là Chung Tử Lưu, Anh Tú và Tô Chấn Phong. Còn trong nguyên tác tiếng Pháp, bản nhạc mang tựa đề "La maison en ruine" (Ngôi nhà hoang tàn)  do Michel Delpech ghi âm và do Jean-Michel Rivat và Claude Morgan đồng sáng tác.

Ca sĩ Michel Delpech trong một buổi biểu diễn ngày 07/02/2005, tại rạp hát Bataclan, Paris, Pháp. AFP - Stephane De Sakutin

Năm nay đã ngoài 80 tuổi, Jean-Michel Rivat sinh trưởng ở thành phố Vesoul, trong một gia đình khá giả, thân phụ ông hành nghề nha sĩ. Từ thời còn nhỏ, ông đã có nhiều năng khiếu âm nhạc, tự học đàn rồi sáng tác chủ yếu nhờ nghe nhạc trên đài phát thanh. Đến khi trưởng thành, ông đi làm dành dụm tiền để thu đĩa, ghi âm các sáng tác của chính mình. Sau khi phát hành vài đĩa nhựa nhưng không ăn khách, ông từ bỏ giấc mơ trở thành ca sĩ chuyên đi hát, chuyển hẳn sang viết nhạc cho các nghệ sĩ khác

Trong số những người đầu tiên trình bày các nhạc phẩm của Jean-Michel Rivat có Brigitte Bardot, Frida Boccara, Marie Laforêt hay Richard Anthony. Đến năm 1966, tác giả này gặp Joe Dassin, lúc bấy giờ vừa mới khởi đầu sự nghiệp ca hát. Do nam ca sĩ Joe Dassin là người Mỹ, cho nên ông tìm cách chuyển thể sang tiếng Pháp nhiều bản dân ca nổi tiếng của Hoa Kỳ hay Trung Mỹ, chẳng hạn như "Dans la brume du matin", "Je change un peu de vent", phiên bản tiếng Pháp của bài "Guantanamera" (1967) và nhất là nhạc phẩm "Siffler sur la colline" (Huýt sáo trên đồi), một trong những bài hát đầu tiên làm nên tên tuổi của Joe Dassin.

Sau thành công này, Jean-Michel Rivat nhanh chóng trở thành một tên tuổi quan trọng trong làng sáng tác. Hầu hết các nghệ sĩ thời đó đều muốn hát nhạc của ông như France Gall (Bébé requin 1967), Hervé Vilard (Sayonara 1969), Claude François (Il y a le printemps qui chante 1972), Stone & Charden (L'avventura / Lãng Du 1972), Patrick Juvet (La musica, Tiếng nhạc 1974), Dave (Allo Élisa 1979) Alain Chamfort (Géant 1980) và đặc biệt là Désireless (Voyage voyage 1986), bản nhạc này thực sự lập kỷ lục số bán trên thị trường quốc tế. Sau thành công này, tác giả Jean-Michel Rivat chuyển sang lãnh vực sản xuất nhạc dance.

Jean-Michel Rivat

Trong số những nghệ sĩ từng hát nhạc của Jean-Michel Rivat, giọng ca hợp ý nhất của tác giả này chính là Michel Delpech. Sự hợp tác của họ bắt đầu vào năm 1972 với nhạc phẩm ''Rimbaud chanterait'' và sẽ kéo dài cho đến giữa những năm 1980. Trong thời gian làm việc chung với nhau, Jean-Michel Rivat đã tặng cho Michel Delpech khá nhiều bài hát ăn khách như ''Le chasseur'' (Người thợ săn 1974), ''Quand j'étais chanteur'' (Một thời ca sĩ 1975) ..... Thật không may cho tác giả, Michel Delpech trên đỉnh thành công đã gặp phải nhiều vấn đề gia đình, khiến nam danh ca người Pháp phải tạm ngừng sự nghiệp, và chỉ xuất hiện trở lại nhiều năm sau đó.

Riêng về nhạc phẩm "La maison en ruine" (Ngôi nhà hoang tàn), bài này từng được tác giả Chung Tử Lưu phóng tác sang tiếng Việt thành nhạc phẩm "Có những tàn phai". Một trong những phiên bản ghi âm nổi trội gần đây là của nam ca sĩ Lân Nhã.

Bài hát này được viết vào năm 1973, hầu như cùng thời với nhạc phẩm "Les divorcés" (Chuyện ly hôn). Về hoàn cảnh sáng tác bài hát, Jean-Michel Rivat cho biết ông viết về bản thân mình, do ông lúc bấy giờ đang chia tay với vợ (cô Christine Haas, một nhân vật nổi tiếng trong ngành truyền thông). Nhìn người thấy ta, Michel Delpech cũng lâm vào hoàn cảnh tương tự, một năm sau khi ghi âm bài này, hai vợ chồng nam danh ca người Pháp cũng đành phải ly hôn.

Trong nhạc phẩm "Les Divorcés", hai nhân vật trong bài hát buộc phải gạt những mối bất đồng qua một bên, tìm cách dàn xếp ổn thoả, làm sao để cho con cái không chịu quá nhiều thiệt thòi, chỉ vì bố mẹ ly hôn. Còn trong nhạc phẩm "La maison en ruine", nội dung bài hát có thêm nhiều nét yêu đời lạc quan. Qua ẩn dụ của đống gạch đổ nát, một ngôi nhà bị bỏ hoang, nhân vật trong bài hát thầm mơ đến một ngày mai tươi sáng, xây lại trên đỉnh đồi một mái ấm gia đình, hạnh phúc dù mong manh vẫn thấp thoáng, hồi sinh từ khung cảnh hoang tàn.

***

Phần phụ lục &  phần audio

Kim Anh  sưu tầm

Nguyên tác :

La Maison Est En Ruine

Jean-Michel Rivat & Claude Morgan

Avant l'inondation, c'était notre maison

C'était notre jardin

On avait réussi à se faire une vie

Et nous n'avons plus rien

Regarde nos pommiers, ils n'ont pas résistés

Aux forces du torrent

On ne voit plus d'oiseaux, il n'y a que de l'eau

Et puis du vent

Allez viens mon amour

Là-haut sur la colline

Regarde, la maison est en ruine

Il faut l'abandonner

Et tu te fais du mal à pleurer

Nous avons des amis là-haut sur la colline

On en a dans les villes voisines

On est sûr de trouver quelqu'un qui voudra bien

Nous aider

On a vu bien des gens comme nous maintenant

Qui avaient tout perdu, ils vont bien quelque part

Je voudrais bien savoir ce qu'ils sont devenus

Tu sais je n'ai pas peur, il y a peut-être ailleurs

Des coins plus beaux qu'ici

Regarde la vallée, le village est noyé

Tout est fini

Allez viens mon amour

Là-haut sur la colline

Regarde, la maison est en ruine

Il faut l'abandonner

Et tu te fais du mal à pleurer

Nous avons des amis là-haut sur la colline

On en a dans les villes voisines

On est sûr de trouver quelqu'un qui voudra bien

Nous aider

Allez viens mon amour

On recommencera

Il me reste mon cœur et mes bras

La maison mon amour, on la rebâtira

Toi et moi

Allez viens mon amour

Là-haut sur la colline

Regarde, la maison est en ruine

Il faut l'abandonner

Et tu te fais du mal à pleurer

Nous avons des amis là haut sur la colline

On en a dans les villes voisines

On est sûr de trouver quelqu'un qui voudra bien

Nous aider

Phóng tác lời Việt :

Có những tàn phai.

Chung Tử Lưu