Nguyễn Mạnh Trinh

Kim Anh sưu tầm & audio

Trong mấy ngày qua, khắp nơi đâu đâu cũng đều vang vang những ca khúc quen thuộc. Nghe nhạc, biết là mùa Giáng sinh đang về. Những ca khúc như “Đêm Thánh Vô Cùng”, “Mùa Sao Sáng”, “Chiều Bên Giáo Đường”, “Kinh Chiều”, “Bài Thánh Ca Buồn”, “Tà Áo Đêm Noel”,.. cũng tràn ngập không gian và trí nhớ chúng ta cùng với những bài thánh ca quen thuộc với người Việt Nam như “White Christmas”, “Holy Nights”, “Santa Claus is coming to town”, “Jingle Bells”, “Feliz Navidad”, “The Little Drummer Boy”, “Ave Maria”, … đang vang vọng khắp nơi.

Và trên truyền hình, trên đài phát thanh, trên những chương trình nhạc… trong những quán cà phê, trong các thương xá, mọi nơi mọi chỗ, không khí Giáng sinh tràn ngập trong những dòng nhạc ấy.

Hãy đọc/nghe lại ca khúc “Con Quỳ Lạy Chúa Trên Trời” dưới đây của Nhất Tuấn do Phạm Duy phổ nhạc, tự nhiên sao thấy nhớ quá những ngày còn trẻ.

Con quỳ lạy Chúa trên trời

Sao cho con lấy được người con yêu

Đời con đau khổ đã nhiều

Kể từ thơ dại đủ điều đắng cay

Số nghèo hai chục năm nay

Xây bao nhiêu mộng trắng tay vẫn nghèo

Mối tình đầu chót bọt bèo

Vì người ta thích chạy theo bạc tiền

Âm thầm trong mối tình điên

Cầm bằng Chúa định nên duyên bẽ bàng

Bây giờ con gặp được nàng

Không giàu, không đẹp không màng lợi danh

Chúng con hai mái đầu xanh

Chắp tay khấn nguyện trung thành với nhau

Thề nhau sóng gió bể dâu

Để yêu.. trước cũng như sau,.. giữ lời

Người ta lại bỏ con rồi

Con quỳ lạy Chúa trên trời thương con.

* Con Quì Lạy Chúa Trên Trời - Khánh Ly & Elvis Phương

Và một ca khúc của Trần Thiện Thanh phổ từ một bài thơ của Hàn Mặc Tử, một thi sĩ làm thơ bằng cả cuộc đời đau đớn của mình, bằng bệnh tật ác nghiệt phong cùi dày vò thể xác mình.

Ta muốn hồn trào ra đầu ngọn bút

Mỗi lời thơ đều dính não cân ta

Bao nét chữ quay cuồng như máu vọt

Như mê man chết điếng cả làn da

Nhận định về Hàn Mặc Tử, nhà phê bình Vũ Ngọc Phan trong Nhà Văn Hiện Đại đã viết:

“Hàn Mặc Tử có lẽ là người Việt Nam đầu tiên làm thơ ca ngợi Thánh Nữ Đồng Trinh Maria và Chúa Giêsu. Ông ca tụng đạo Thiên Chúa với một giọng rất chân thành. Đây là lần đầu tiên thi ca Việt Nam thấy được một nguồn cảm hứng mới. Tôi dám chắc rồi đây sẽ còn nhiều thi sĩ Việt Nam đi tìm nguồn cảm hứng trong đạo giáo và đưa thi ca Việt Nam vào con đường triết học.”

Thi sĩ đã làm thơ với lời chào mừng trân trọng cung kính Mẹ Maria, người nữ tuyệt vời thánh thiện. Cái buốt đau của thân thể khi cầm bút với những ngón tay co quắp rút lại vì bệnh đã làm cho thi sĩ như xuất thần để quên đi thực tại và đắm mình trong một niềm tin tôn giáo vô biên.

Maria! linh hồn con ớn lạnh

Run như run thần tử thấy long nhan

Run như run hơi thở chạm tơ vàng

Nhưng lòng vẫn thấm nhuần ơn trìu mến

Lạy Bà là Đấng tinh tuyền thanh vẹn

Giàu nhân đức giàu muôn lộc từ bi

Không ai có thể phủ nhận nét Công giáo trong thơ Hàn Mặc Tử vì chính ông đã mở rộng biên giới thi ca Việt nam bằng những sáng tạo độc đáo mà nền giáo dục Công giáo từ cha mẹ, gia đình, trường Pellerin và gương sống các nữ tu Phan Sinh đã hun đúc hồn thơ của ông. Trong những ngày cuối đời, ông đã thổ lộ “Tôi chỉ biết ngâm thơ và cầu nguyện mà thôi.”

* Hàn Mặc Tử - Mai Thiên Vân

Ngoài Hàn Mặc Tử, chúng ta không thể không nói tới Nhất Tuấn với tập thơ Truyện Chúng Mình và những bài thơ được phổ nhạc Giáng sinh nhiều nhất: “Chúa nhật này trẫm nhớ ái khanh không?” (Nguyễn Đức Quang phổ nhạc), “Con quỳ lạy Chúa trên trời” (Phạm Duy phổ bài thơ Cầu Nguyện), “Mimosa thôi nở” (Đan Thọ phổ nhạc), “Xin trả Lại Em” (Hoàng Lang phổ nhạc), “Hoa Học trò”, “Niềm Tin”” (Anh Bằng phổ nhạc). Tổng cộng có hơn 40 bài thơ được phổ nhạc trong thời gian từ 1959 đến nay.

Ông là một sĩ quan cấp tá tốt nghiệp trường Võ Bị Đà Lạt, làm quản đốc Đài Phát Thanh Quân Đội. Nhưng thơ của ông được giới trẻ ưa thích vì có những tâm tình ngôn ngữ trẻ trung thơ mộng giống họ. Tập thơ “Truyện Chúng Mình” gồm 5 tập và được coi là một tập thơ có nhiều độc giả nhất. Thơ trong tập “Truyện Chúng Mình” cố nhiên là những chuyện đôi lứa. Nhưng hãy nghe bài “Mimosa Thôi Nở” của ông được Đan Thọ phổ nhạc sẽ thấy mùa Giáng sinh trở về:

Noel xưa anh nhớ

Khi hãy còn yêu nhau

Nhà thờ nơi cuối phố

Thấp thoáng sau ngàn dâu

Anh chờ em đi lễ

Chung dâng lời nguyện cầu

….

Đêm này Noel đây

Chuông nhà thờ khắc khoải

Gió đồi lang thang bay

Mưa buồn giăng ngõ tối

Anh quỳ bên tượng Chúa

Cúi đầu chắp hai tay

Lạy Chúa con chờ đợi

Người ngày xưa về đây

Nhưng em không về nữa

Đường khuya mưa bay bay

Mimosa thôi nở

Trong hồn anh đêm nay.

* Mimosa Thôi Nở - Duy Quang

Hãy nghe một ca khúc khác do Anh Bằng phổ nhạc, tràn ngập màu Giáng sinh, bài “Niềm Tin” của Nhất Tuấn:

Lại một Noel nữa

Mấy mùa Giáng sinh rồi

Anh ở đồn biên giới

Thương về một khung trời

Chắc Đà Lạt vui lắm

Mimosa nở vàng

Anh đào khoe sắc thắm

Hương ngào ngạt không gian

Mấy mùa Giáng sinh trước

Chỗ hẹn anh chờ hoài

Lần này không về được

Hồi hộp đợi tin ai

Em biết không đời lính

Nắng sớm với sương chiều

Gió rừng rồi mưa núi

Đã làm anh vui nhiều

Ở đây anh chờ sẵn

Đón thánh lễ truyền thanh

Xin Chúa ban ơn xuống

Cho em và cho anh

Cũng cầu cho thế giới

Cho nhân loại hòa bình

Cho đôi ta gặp lại

Trong một mùa giáng sinh.

* Niềm Tin - Khánh Ly

***

Nói đến thơ Giáng sinh ta cũng không thể không nhắc đến Nguyễn Tất Nhiên. Từ “Vì tôi là linh mục” đến “Chuông mơ”, rồi “Em hiền như ma soeur” đến “Hai năm tình lận đận”, thơ và nhạc hình như đã bổ túc cho nhau để làm nổi bật hơn cá tính của người thơ. Những câu thơ tràn ngập nhạc tính và cũng chan chứa thi tính… Như bài “Nguyện làm cây thánh giá” đăng lần đầu tiên trên tạp chí Văn số Giáng sinh năm 1972 và sau đổi thành “Hai năm tình lận đận” do Phạm Duy phổ nhạc.

.. Em bây giờ có lẽ

Toan tính chuyện lọc lừa

Anh bây giờ có lẽ

Nên làm người tình thua

Nhà thờ chuông đổ chậm

Tượng Chúa gầy hơn xưa

Chúa bây giờ có lẽ

Rơi xuống trần gian, mưa

Anh bây giờ có lẽ

Thiết tha hơn tín đồ

Nguyện làm cây thánh gía

Trên đỉnh chuông nhà thờ

Cô đơn nhìn bụi bặm

Làm phân bón rêu xanh

.....

Cho đến nay, theo mùa Giáng sinh về, người ta vẫn không quên những ca khúc “Em hiền như ma soeur”, “Vì tôi là linh mục”, phổ từ thơ của thi sĩ họ Nguyễn.

* Vì Tôi Là Linh Mục - Lệ Thu

***

Và một bài thơ khá nổi tiếng khác của một nhà thơ người Nam Bộ được phổ nhạc bởi Huỳnh Anh và Anh Bằng. Một bài thơ mà thành hai bản nhạc. Đó là bài “Hoa trắng thôi cài trên áo tím”, thơ của Kiên Giang Hà Huy Hà.

Nhà thơ khi ăn mừng thượng thọ 81 tuổi đã mang bức di ảnh của người xưa để công bố một hình bóng nàng thơ áo tím, một nhân vật có thực của đời mình. Theo bài viết đăng trên web-site của Lê Thiếu Nhơn thì nàng thơ của Kiên Giang Hà Huy Hà (tên thật là Trương Khương Trinh) là bà Nguyễn Thúy Nhiều, người bạn học của ông hay đi ngang qua nhà thờ mỗi khi xem lễ với tà áo tím. Hà Huy Hà đã mang hình ảnh ấy vào thơ với cảnh giáo đường, với chuông nhà thờ. Và ông cũng lồng vào khung cảnh một thời tao loạn với cảnh tử biệt sinh ly.

Thơ Kiên Giang Hà Huy Hà rặc ròng âm hưởng Nam Bộ, có lúc thật giống với thơ Nguyễn Bính nhưng cũng có khi y khuôn như những câu ca dao của miền sông nước Cửu Long. Về khuynh hướng chính trị, Kiên Giang thiên cộng trong thời kỳ trước năm 1975 và là một người được chế độ Cộng sản cho tham dự vào các sinh hoạt văn chương sau 1975, nhưng dường như chẳng được đãi ngộ bao nhiêu, mặc dù được xưng tụng là có hơn 60 năm phục vụ nghệ thuật cho cách mạng. Lúc đến tuổi hưu ông phải bán đi căn nhà nhỏ bé của mình vì sinh kế khá chật vật. Hãy đọc đoạn đầu bài thơ:

Lâu quá không về thăm xóm đạo

Từ ngày binh lửa ngợp quê hương

Khói bom che lấp chân trời cũ

Che cả người thương nóc giáo đường

Mười năm trước em còn đi học

Áo tím điểm tô đời nữ sinh

Hoa trắng cài duyên trên áo tím

Em là cô gái tuổi băng trinh

Quen biết nhau qua tình lối xóm

Cổng trường đối diện ngó lầu chuông

Mỗi lần Chúa nhật em xem lễ

Anh học bài ôn trước cổng trường

Thuở ấy anh hiền và nhát quá

Nép mình bên gác thánh lầu chuông

Để nghe khe khẽ lời em nguyện

Thơ thẩn chờ em trước thánh đường..

Tình yêu rồi cũng phai phôi. Nàng áo tím đi lấy chồng. Chàng nghe ròn rã chuông xóm đạo như tiễn nàng vu quy. Rồi sau đó chiến tranh, và nàng áo tím ngày xưa đã thành người thiên cổ:

Hoa trắng thôi cài trên áo tím

Mà cài trên cỗ nắp quan tài

Điểm tô công trận bằng hoa trắng

Hoa tuổi học trò mắt thắm tươi

Xe tang đã khuất nẻo đời

Chuông nhà thờ khóc đưa người ngàn thu

Từ đây tóc rũ khăn sô

Em cài hoa trắng trên mồ người xưa.

Hình như sau đó, bài thơ có một bản khác với bốn câu thơ cuối bị sửa đi bằng từ khác. Về sau này, người chồng của bà Thúy Nhiều ghen tức khi bà này đặt tên con đầu lòng bằng tên ghép của hai người: tên của mình và tên của người thơ. Bản sau của bài thơ, Kiên Giang Hà Huy Hà sửa lại đoạn kết bài thơ là:

Lạy Chúa con là người ngoại đạo

Nhưng con tin có Chúa ở trên trời

Trong lòng con giữa màu hoa trắng

Cứu rỗi linh hồn con Chúa ơi!

* Hoa trắng thôi cài trên áo tím - Vũ Khanh

Thơ Kiên Giang ngôn ngữ chất phác, những bài thơ như “Xe Trâu” hay “Hoa Trắng Thôi Cài Trên Áo Tím” nhờ sự hồn hậu bình dân biểu lộ tính tình của người dân Nam Bộ.

Ít ai có giọng thơ như thế. Đọc thơ ông, chúng ta thấy như cả một bầu trời của sông nước Hậu Giang. Bài thơ “Hoa Trắng Thôi Cài Trên Áo Tím” với hình ảnh xóm đạo, của một thời chiến tranh tao loạn đã tạo được nhiều cảm xúc cho người đọc. Như bài thơ “Tha La Xóm Đạo” của Vũ Anh Khanh mỗi khi Mùa Giáng sinh về.

Trở lại Trang Chính